نبرد با نفتکش‌ها

فرخنده رفاهی-روزنامه‌نگار

عبور تانکرهای حامل سوخت از دل بافت مسکونی محله کوهسار و شهران، تاکنون چند حادثه به‌دنبال داشته که آخرین آن هم کمتر از یک‌سال پیش بود. 19آبان‌ سال گذشته یک تانکر حامل ۳۰هزار لیتر گازوئیل در محله کوهسار ترمز برید و بعد از برخورد با 3دستگاه خودروی سواری، وارد فروشگاه زنجیره‌ای شد. در این حادثه یک نفر جان خود را از دست داد.
 با این حال همچنان «انبار نفت شهران» با مخازنی غول‌پیکر از بنزین و گازوئیل، در فاصله‌ای نزدیک به بافت مسکونی قرار گرفته و به دغدغه‌ای برای همسایگانش تبدیل شده است.


 شهروندان چه می‌گویند؟
عبور تانکرهای نفت از میدان شهران
پدرام رنجبر، ساکن شهران است و می‌گوید که به‌دلیل آب و هوای خوب و بافت متراکم شهری، به اینجا علاقه‌مند است اما تردد تانکرهای حامل سوخت از دل بافت مسکونی باعث نگرانی‌اش شده است. او می‌افزاید: «هر روز که از خانه بیرون می‌آیم بدون استثنا چند تانکر حمل سوخت را می‌بینم که از بالا به سمت فلکه اول می‌آیند. شهران 3میدان دارد که تانکرها از هر 3میدان عبور می‌کنند. میدان اول کوچک‌تر است و می‌تواند حادثه‌ساز باشد. این موضوع با توجه به شیبی که در منطقه وجود دارد و سابقه حوادث قبلی، احساس ناامنی در مردم ایجاد کرده است. به‌ویژه که همیشه احتمال خطای انسانی و خرابی خودرو هست.»

خانه‌های کم‌تقاضا
برخی از بنگاه‌های معاملات ملکی محدوده هم از این موضوع به دلایل متفاوتی گله دارند و وجود انبار نفت روی قیمت املاک محدوده‌های مجاور نیز تأثیرگذار بوده است. مرضیه اشرفی، کارشناس املاک دراین‌باره می‌گوید: «محله شهران از لحاظ تقاضا برای ملک ضعیف بوده و وجود انبار نفت یکی از مهم‌ترین عوامل این ماجراست. این محله در بعضی از محدوده‌ها مثل فلکه اول و دوم، سمت خیابان‌های وسک (خیابانی) و طوقانی تقاضا زیاد دارد اما هرچه به سمت فلکه سوم و بالاتر می‌رویم و به انبار نفت و نیروگاه‌ نزدیک می‌شویم، تقاضا برای خرید و حتی اجاره پایین‌تر می‌آید. ساکنان هم نگران افت قیمت ملکشان هستند.»

 انبار نفت روی گسل
دغدغه اهالی به اینها محدود نمی‌شود و فرزانه جباری به نمایندگی از همسایگان خود از دیگر نگرانی‌های اهالی اینطور می‌گوید: «تردد تانکرهای حامل مواد نفتی را وقت و بی‌وقت در محله و خیابان‌های اطراف می‌بینیم و این موضوع به دغدغه بزرگی برای ما تبدیل شده است اما این کل ماجرا نیست. گسل شمال تهران از محدوده شمال غرب شهران عبور کرده و ما نمی‌دانیم انبار نفت چقدر در برابر زلزله احتمالی ایمن است و وجودش در مواقع بحران چه بلایی برسر ساکنان خواهد آورد.» این شهروند ساکن محله معتقد است نباید مجوز بافت مسکونی در حریم انبار داده می‌شد، اما حالا متولیان باید فکری به حال این موضوع کنند.

 فاصله 2کیلومتری با دانشگاه
موضوع مهمی که در انبار نفت شهران تا به حال مورد توجه قرار نگرفته، ساخته شدن یکی از بزرگ‌ترین دانشگاه‌های کشور در مجاورت این مخزن عظیم بنزین است. بهزاد محقق، یکی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه علوم و تحقیقات است و سال‌ها در این محدوده رفت وآمد کرده است. او می‌گوید: «دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات از حیث تعداد دانشجو از بزرگ‌ترین دانشگاه‌های کشور محسوب می‌شود و بیش از 5هزار دانشجو و استاد دارد. این دانشگاه در فاصله خطی حدود 2کیلومتری از انبار نفت قرار دارد و هرگونه حادثه‌ای در این انبار می‌تواند نگرانی‌های زیادی از لحاظ ایمنی برای دانشجویان و استادان به‌دنبال داشته باشد. »

چه امکاناتی برای اطفای آتش‌سوزی در محل انبار نفت وجود دارد؟
شیر هیدرانت آتش‌نشانی
جعبه‌های آتش‌نشانی در محل‌های سوختگیری
ایستگاه آتش‌نشانی با آتش‌نشان حرفه‌ای و خودرویی و امکانات کامل اطفای حریق در داخل مجموعه
حوضچه‌های جمع‌آوری سوخت برای روان شدن سوخت روی زمین در مواقع ضروری
سیستم اطفای اتوماتیک (در حال نصب روی همه مخازن)

چه اقداماتی انجام شده است؟
1 ایجاد مسیر دسترسی مستقل از کنار بافت مسکونی
2 تجهیز نفتکش‌ها به جی‌پی‌اس برای ایجاد امکان ردگیری و نظارت بر آنها در مسیر
3آموزش رانندگان کامیون‌های حمل سوخت
4اجرای مصوبه‌ای مبنی بر اینکه انبار نفت تا سقف ۱۰ درصد مخازن خود را می‌تواند پر کند.

چه کارهایی در دست انجام است؟
بررسی وضعیت معاینه فنی خودروهای حمل سوخت
بررسی وضعیت ایمنی سازه‌ای انبار نفت
برگزاری تمرینات مشترک مدیریت بحران و شرکت نفت
توجه به وضعیت منطقه از منظر امدادرسانی‌های احتمالی
بررسی تعهدات مالک و راننده‌ها نسبت به وضعیت ایمنی خودروها
انجام مطالعات و بررسی‌های محیط‌زیستی درخصوص این مکان و انجام نظارت‌های دوره‌ای

مسئولان چه می‌گویند؟
 راهکارهای اجرایی؛ از تقسیم وظایف تا جابه‌جایی

سیدعلی شریفی، معاون پدافند غیرعامل سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران است و درباره تدابیری که در زمینه افزایش ایمنی انبار نفت و محیط اطراف آن ازجمله منطقه شهران اندیشیده شده، توضیح می‌دهد.

تقسیم وظایف
 پس از حادثه سال گذشته شهران فهرست وظایفی بالغ بر 35بند برای تمام دستگاه‌های درگیر تنظیم شد که بخش زیادی از موارد به‌عنوان اقدامات داخل‌ فنسی بر عهده خود شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی است. در زمینه حمل مواد و فرآورده‌های نفتی نیز راه و شهرسازی متولی است، اما در زمینه اقدامات خارج از فنس و محیط پیرامونی، شهرداری جا افتادگی  منطقه متولی شد. آتش‌نشانی هم در بازدیدی از این مجموعه، دستورالعمل‌های لازم را برای دریافت حداکثر پاسخ در مواقع حادثه ابلاغ کرد.

ساخت پل اختصاصی
سال1401، کمیسیون ماده۵ مصوب کرد که یک مسیر دسترسی مستقل خارج از بافت مسکونی برای عبور تانکر‌های حمل سوخت احداث شود. طبق این مصوبه هزینه احداث این مسیر بر عهده وزارت نفت و عملیات اجرایی آن با معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران است. طراحی و مشکل معارض‌ها حل شده و در حال ساخت پل هستیم. پس از ساخت نفتکش‌ها از ضلع جنوب‌شرقی انبار نفت وارد خیابان سیمون بولیوار و از آنجا بلافاصله وارد بزرگراه شهید باکری می‌شوند و کمترین تردد را از بافت مسکونی خواهند داشت.

پیگیری برای جابه‌جایی
تا وقتی مصوبه شورای‌عالی شهرسازی توسط خود این شورا لغو نشود جابه‌جایی منتفی نیست. پیگیر هستیم و به موازات آن موضوع تامین ایمنی انبار و محدوده پیرامونی آن را نیز جدی دنبال می‌کنیم.

 نصب سیستم اطفای خودکار روی مخازن

کامران عبدولی، معاون پیشگیری و عملیات سازمان آتش‌نشانی تهران هم دراین‌باره چنین می‌گوید: ملاحظات ایمنی برای مخازن و دیگر اماکن مثل سوله‌ها و بخش اداری از سوی سازمان آتش‌نشانی به این مجموعه اعلام شده است. ضمن اینکه جایگاه‌های سوختگیری به‌عنوان زیرمجموعه‌های شرکت نفت ملزم به رعایت ضوابط HSE شرکت نفت نیز هستند. اقدامات خوبی برای ارتقای ایمنی انبار نفت از سوی خود آنها انجام شده و سیستم اطفای خودکار نیز در حال نصب روی مخازن است که درصورت تکمیل این کار و تقویت نیروی ایستگاه آتش‌نشانی موجود در این مجموعه، ایمنی به سطح خوبی خواهد رسید.