حضور ایران در جمع ۱۵ کشور برتر تولید علم
ایران به‌خاطر ثبت 25هزار و 500مدرک در پایگاه استنادی ISI در میان 15کشور اول دنیا از نظر تولید علم قرار گرفته است.
براساس گزارشی که پایگاه استنادی علوم جهان اسلام منتشر کرده این تعداد مقالات در بین کشورهای جهان اسلام نیز رتبه اول را برای کشورمان به‌دنبال داشته است. ترکیه، عربستان، مالزی و مصر کشورهای بعدی از نظر تولید علم در جهان اسلام هستند و در جهان نیز کشورهای روسیه، سوئیس، سوئد، ترکیه و لهستان بعد از ایران قرار می‌گیرند. این در حالی است که آمریکا، چین، انگلستان، آلمان و هند نخستین رتبه‌های تولید مقاله ISI در دنیا را به‌خود اختصاص داده‌اند. هرچند سال‌هاست تعداد مقالات ISI به‌عنوان یکی از معیارها در پیشرفت علمی کشور مطرح می‌شود اما صاحب‌نظران و کارشناسان حوزه دانش دراین باره نظرهای گوناگونی دارند. گروهی این مسئله را مهم تلقی می‌کنند و در مقابل گروهی دیگر، تعداد مقالات را نشانه پیشرفت علمی کشور نمی‌دانند.
پیشرفت داشته‌ایم
سعید سهراب‌پور
قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان
بالا رفتن تعداد مقالات علمی هرچند مهم و ارزشمند است اما از آن مهم‌تر، کیفیت مقالات و تعداد ارجاع‌ها به یک مقاله است که می‌تواند معیار پیشرفت مقالات یک کشور باشد. معیارهای مختلفی در این رابطه وجود دارد که یکی از مهم‌ترین‌هایش «اچ ایندکس» است که تعداد ارجاع‌ها به یک مقاله را می‌سنجد. «مقاله‌های داغ» هم آمار دیگری است که نشان می‌دهد یک مقاله چقدر از نظر کیفیت بهتر از دیگران بوده است. «اچ ایندکس» مقالات ایرانی در سال2012 میلادی، عدد132 بوده که در سال2017 به عدد239 رسیده است. تعداد مقالات داغ ایران نیز در سال2016، 31مورد بوده که در سال2018 به 93مقاله رسیده است. از سوی دیگر، باید میزان با اهمیت بودن مقالات را نیز درنظر گرفت. بعضی مقالات هرچند در حوزه دانش هستند اما موضوع‌هایی را انتخاب کرده‌اند که کاربردی نیست. بعضی مسائل کاربردی هم که درباره‌شان مقاله نوشته شده، بیش از اندازه دم‌دستی بوده و در حدی نیست که به‌عنوان یک مقاله معتبر علمی انتظار دیده شدنش را داشته باشیم.
ISI، بیماری علمی ایرانی
میثم‌محمدی امین
عضو هیأت‌علمی پژوهشکده هوافضا
تعداد مقاله‌های ISI در کشورهای پیشرفته چندان پراهمیت نیست. در این کشورها برای رتبه‌بندی هیأت‌های علمی به میزان کاربردی بودن مقاله‌ها یا میزان سرمایه‌ای که توانسته جذب کند، تأکید می‌شود، چون نگاه اصلی‌شان این است که دانش زمانی به درد می‌خورد که به‌درد بهبود رفاه مردم بخورد. میزان اهمیتی که ما در کشورمان به مقاله‌های ISI می‌دهیم برای بسیاری از دانشمندان خارجی عجیب است تا جایی است که برخی از آنها به شوخی ISI را با عنوان Iranian Scientific Illness (بیماری علمی ایرانی) می‌شناسند. در کشورهای دیگر، مقاله نوشتن مهم است اما بسیار بیشتر از آن به کاربردی بودن یک دانش توجه می‌شود. از طرف دیگر، نوع رتبه‌بندی مقالات ما نیز دارای اشکال است. در دنیا برای سنجش کیفیت دانش، به‌جای اینکه صرفا به تعداد مقاله‌ها استناد کنند، یک نسبت (برای مثال تعداد مقاله‌ها به میزان ارجاع‌ها)را استفاده می‌کنند. این جنون افزایش تعداد مقالات در بین استادان ایرانی باعث شده، تعداد مقالات غیرواقعی افزایش داشته باشد و افراد برای بالا بردن تعداد مقاله‌های‌شان کارهایی بکنند که غیراخلاقی و غیرحرفه‌ای است. درنظر نگرفتن حق کپی‌رایت نویسنده اصلی، معضل جدی این‌روزهای ماست.
مقاله‌های بی‌محتوا
عبادالله محمودیان
استاد دانشگاه شریف
در طول سال‌های اخیر ما پیشرفت‌های خوبی در حوزه‌های مختلف علمی داشته‌ایم. دانشگاه‌هایمان گسترش پیدا کرده و استادهای خوبی هم داریم. واقعیت این است که ما از نظر علمی وضع خوبی داریم اما اینکه بخواهیم بگوییم دلیل پیشرفت‌مان تعداد مقاله‌های ISI بوده، کاملا اشتباه است. اصولا با چنین معیارهایی که صرفا کمی هستند و روی تعداد تمرکز دارند، نمی‌توان میزان پیشرفت در هیچ حوزه‌‌ای را سنجید. کمی‌نگری آفت بزرگی است که چند سالی است در همه‌جای کشور، ازجمله دانشگاه‌ها راه افتاده و تعداد را به جای کیفیت مورد توجه قرار می‌دهد. درصورتی که آنچه باید مورد توجه قرار بگیرد، کاربردی بودن مقاله‌هاست. بسیاری از مقاله‌ها بی‌محتوا هستند و برخی از آنها حتی شکل و ظاهر یک مقاله علمی را نیز ندارند. یک مقاله، زمانی «علمی» است که بتواند نکته جدیدی را به دانش بشر اضافه کند. این در حالی است که بسیاری از مقاله‌های ما بی‌کیفیت هستند و چیزی برای ارائه به دنیا ندارند.
