فارابی و موسیقی

کتاب «درآمدی بر فلسفه موسیقی فارابی» اثر سیدمحسن موسوی به همت مؤسسه بوستان کتاب در ۱۷۶ صفحه منتشر شد. نوشتار حاضر می‌کوشد اندیشه فارابی را به منزله میراث غنی اندیشه پیشینیان در فلسفه موسیقی بررسی کند، زیرا معلم ثانی هم در حوزه فلسفه و هم در حوزه موسیقی عملی و نظری، جزو سرآمدان جهان اسلام است. فارابی، در قامت یک فیلسوف و موسیقی‌دان طراز اول در جهان اسلام، نظریاتی دارد‌که ضمن پیوند فرهنگی با انسان ایرانی معاصر، می‌تواند پاسخگوی بسیاری از دغدغه‌های فلسفی و به تبع آن بسیاری از دغدغه‌های نظری و عملی موسیقی به نحوه خاص و هنر به نحو عام باشد و به پرسش‌های بنیادین علمی و فلسفی پاسخ‌های جدید بدهد.
 فهم موسیقی بماهو موسیقی، منشأ موسیقی از لحاظ فلسفه تاریخ و بررسی تأثیر موسیقی بر مخاطب و نحوه فهم موسیقی، مشغولیت راستین این کتاب است. این اثر در 4 فصل تالیف شده است؛ در فصل اول به بیان دوم مبحث قوای ادراکی نفس از منظر فارابی و فلسفه موسیقی فارابی پرداخته شده است.
نویسنده در دومین فصل از این اثر، به چیستی موسیقی از نظر فارابی پرداخته و در این راستا ضمن بیان تعریفی از موسیقی، چیستی علم موسیقی را تبیین کرده و مبادی موسیقی نظری مطرح شده و در ادامه نیز چگونگی جایگاه موسیقی در دانش ریاضی از دیدگاه فارابی تشریح شده است. در فصل سوم منشأ موسیقی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و در ابتدای این فصل، فلسفه تاریخ موسیقی بیان شده و اهالی موسیقی (اجرا‌کننده الحان، سازنده الحان، نسبت بین اجرا و ساخت الحان، عالم علم موسیقی) تعریف و در ادامه به تشریح ابزار تولید الحان پرداخته شده است. دریافت اثر موسیقی و نحوه تنظیم و مخاطب عنوان چهارمین و آخرین فصل از این کتاب است که پس از بیان انواع تأثیرگذاری الحان بر مخاطب اثر موسیقی (قوه عقل و الحان و انواع تأثیر الحان)، غایت و مقصود الحان نیز به نگارش درآمده است.
ابونصر فارابی رساله ای دارد به نام «موسیقی کبیر» که به زبان عربی نوشته شده‌است. این اثر جنبه‌های گوناگون موسیقی مانند مقامات را تعیین می‌کند. این کتاب که در غرب با نام «موسیقی عرب» شناخته می‌شود، در واقع مطالعه تئوری موسیقی ایرانی در عصر خویش است. این کتاب همچنین مبانی فلسفی موسیقی، ویژگی‌های جهانی و همچنین تاثیر آن بر روح را تشریح می‌کند.
«موسیقی کبیر» در اصل در 2 جلد نوشته شده‌است که از جلد دوم آن هیچ اثری باقی نمانده است.