جهان پس از جنگ اوکراین

آغاز جنگ اوکراین در 24فوریه سال2022 تغییرات عمده‌ای در نظم ژئوپلیتیکی جهان پدید آورد؛ اتفاقی که با اثرات و تبعات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در دیگر بخش‌های جهان همراه بوده است. این تغییرات و صف‌بندی‌های جدید تا جایی پیش رفت که بسیاری از ظهور نظم نوین جهانی و طبقه‌بندی جهان به جهان پیش از جنگ اوکراین و پس از آن سخن می‌گویند.
1-دگرگونی اتحادهای سیاسی: وقوع جنگ دولت‌ها را به 3گروه تقسیم کرد: دولت‌هایی که وعده حمایت از اوکراین را دادند، دولت‌های حامی روسیه و دولت‌های بی‌طرف که تمایلی برای ورود به جبهه حامیان روسیه یا اوکراین ندارند. کشورهای اتحادیه اروپا با وجود برخی اختلافات ازجمله در حوزه انرژی و اعمال سقف قیمت برای نفت روسیه، با اعمال تحریم علیه مسکو به صف حامیان اوکراین پیوستند. غرب امیدوار بود که کشورهای آسیایی از اوکراین حمایت کنند اما اغلب کشورهای این منطقه با اعلام بی‌طرفی دست رد به سینه غرب زدند و ترجیح دادند که روابط سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی خود را با مسکو حفظ کنند.
2-ترسیم خطوط امنیتی جدید: جنگ اوکراین برخی از کشورهای اروپایی ازجمله آلمان و فرانسه را به این نتیجه رساند که باید در رویکردهای امنیتی خود تجدیدنظر کنند. آنها برای نخستین‌بار پس از جنگ جهانی دوم، در خلال جنگ اوکراین بودجه‌های دفاعی خود را به‌طور قابل توجهی افزایش دادند و بر مستقل شدن امنیتی اروپا از آمریکا تأکید کردند. تغییراتی که در حوزه بودجه دفاعی اروپا پس از جنگ اوکراین اتفاق افتاد در واقع روندی را تسریع کرد که اروپایی‌ها مدت‌ها بود به آن فکر می‌کردند اما برای اجرایی کردنش شک و تردید داشتند.
3-بازگشت تهدید هسته‌ای: از زمان پایان جنگ سرد و پیمان‌های کنترل تسلیحات آمریکا و روسیه، تهدید وقوع جنگ هسته‌ای کمرنگ شده بود. با این حال جهان از سال گذشته شاهد جدی‌ شدن خطر درگیری هسته‌ای بوده است. ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه، بارها با هشدار نسبت به حمایت کشورهای غربی از اوکراین و ارسال تسلیحات پیشرفته به این کشور وقوع یک جنگ هسته‌ای را ممکن دانسته است. او دیروز نیز پیمان کاهش سلاح‌های هسته‌ای با آمریکا موسوم به «استارت نو» را به حالت تعلیق در آورد.
4-بحران انرژی و امنیت غذایی: درگیری روسیه و اوکراین به‌عنوان 2تامین‌کننده اصلی انرژی، غذا و کود در جهان باعث اختلال عرضه این محصولات در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته شده است. در این میان اساسی‌ترین تغییر دور شدن اروپا از وابستگی به گاز روسیه بود. «آنتونی فروگات» یکی از کارشناسان چتم‌هاوس می‌گوید: «اروپا دیگر هیچ‌گاه به شرایط قبل از جنگ و وابستگی به انرژی فسیلی روسیه باز نمی‌گردد. حتی اگر جنگ همین فردا تمام شود، اعتماد از دست رفته میان مصرف‌کنندگان اروپایی و روسیه بازنخواهد گشت. این رابطه از هم گسسته، دیگر هرگز مثل قبل نمی‌شود.» جنگ اوکراین امنیت غذایی جهان را نیز هدف قرار داد. گذشته از افزایش سرسام‌آور هزینه‌های زندگی و مواد غذایی در اروپا و آمریکا، کشورهای مختلف در اقصی نقاط جهان نیز از موزامبیک و نیجریه در آفریقا گرفته تا کشورهای آسیایی که به‌دلیل اختلال در زنجیره تامین با افزایش قیمت مواد غذایی روبه‌‌رو شدند، خود را در میانه جنگ شرق و غرب دیدند. مجمع جهانی اقتصاد در گزارش سالانه «خطرات جهانی» برای سال۲۰۲۳ تأکید کرده که بحران جهانی هزینه زندگی در حال حاضر در بخش‌های مختلف کره زمین دیده می‌شود. نائومی حسین و جفری هالاک، در پژوهشی که برای مؤسسه فردریش ابرت آلمان انجام دادند در این رابطه می‌نویسند: «اگرچه برخی از دولت‌ها تلاش کرده‌اند این تأثیر را مهار کنند، اما سال۲۰۲۲ جهان شاهد موج بی‌سابقه‌ای از اعتراض‌ها به‌خاطر افزایش تورم، گرانی‌ها و در کل افزایش هزینه‌های معیشت بود که بخش مهمی از آن ناشی از جنگ اوکراین بوده است.»