یادداشت
مروری بر کتاب «حرمان هور» به اهتمام علیرضا کمری
بازخوانی دست‌نوشته‌های شهید احمدرضا احدی
علی‌الله سلیمی _ روزنامه‌نگار
کتاب «حرمان هور» مجموعه 93قطعه از یادداشت‌ها و دست‌نوشته‌های شهید احمدرضا احدی است که توسط علیرضا کمری، نویسنده و محقق حوزه ادبیات پایداری تدوین و نوشته شده است. مطالب این کتاب در وهله اول در پی آن است که بگوید ادبیات مقاومت هر ملتی حاصل جنگ‌های ناخواسته و استقامت در برابر زورگویی و زیاده‌خواهی‌های دشمنانی است که به آب و خاک ملت مورد‌هجوم قرار گرفته چشم طمع دوخته و جنگ ویرانگری را به‌راه‌انداخته‌اند. در این میان، معمولا و البته درصورت استمرار مقاومت از سوی ملت مورد‌هجوم قرار گرفته، پیروزی نهایی با ملتی است که در برابر دشمن مقاومت و پایداری را از خود نشان داده است. حاصل این پایداری و مقاومت‌ها هم معمولاً در آثاری ثبت می‌شود که اکنون با عنوان ادبیات پایداری در جهان شناخته می‌شود. در این حوزه کتاب‌های زیادی تا به حال منتشر شده که یکی از آنها کتاب «حرمان هور» است.
تندیس نبرد با زندگی
این کتاب در 4بخش (دفتر) سامان یافته و بخش چهارم، بازیافته‌هایی است که در ویرایش دوم اثر به آن افزوده شده است. اشاره کوتاه و مقدمه مفصل ابتدای کتاب دربردارنده شمه‌ای از سرگذشت شهید، نحوه گردآوری و تدوین اثر و بررسی و شرح محتوای این قطعات است. گردآورنده اثر معتقد است: «نوشته‌های شهید از تکرار عادت خاطره‌نویسی صرف بیرون می‌شود و از تماشای آفاقی به سیر انفسی دلالت می‌کند و روح کلی و غالب در نوشته‌های او به‌واسطه بازتاب مستقیم وقایع پیرامونی‌اش در جبهه‌های جنگ، تلفیقی از رخدادهای بیرونی و دریافت‌های دقیق و ظریف شخصی است.» یادداشت‌های شهید احدی انعکاس‌دهنده وقایعی در جبهه‌های جنگ ایران و عراق است که در نوع خود بدیع و دست‌نخورده است. یادداشت‌هایی از عملیات‌های مختلف، شهادت هم‌رزمان، خاطرات شخصی و اتفاق‌هایی که در کلیت کتاب آمده است. تمام یادداشت‌های این اثر، ابتدا و در نوبت‌های متوالی در روزنامه اطلاعات به چاپ رسیده است. احمدرضا احدی در آبان‌ماه سال1345خورشیدی در شهرستان اهواز در خانواده‌ای مذهبی و سنتی متولد شد. وی با شروع جنگ تحمیلی همراه خانواده به زادگاه پدر و مادر خویش (ملایر) بازگشت. سال64در رشته پزشکی وارد دانشگاه شد. وی همزمان در این دوران در جبهه‌های جنگ حضور داشت و در تمامی نبردها از نفرات فعال گردان‌ها و دسته‌ها بود. در مدت 4سال حضور در جبهه بارها مجروح شد و سرانجام در عملیات کربلای5در اسفند‌ماه سال65به شهادت رسید. مجموعه یادداشت‌ها و آثار شهید احمدرضا، مشتمل است بر 3دفتر دست‌نوشت و در واقع پاک‌نویس نوشته‌هایی که در حالات و مکان‌های گوناگون تحریر می‌کرده و آنگاه در فرصت و مجالی مناسب به خط خود، در ضمن اعمال‌نظرها و افزودن طرح‌هایی به آنها، در این دفاتر وارد می‌کرده است. دسته دیگر نوشته‌های آن شهید شامل قطعات و یادداشت‌هایی است که نزد دوستان و هم‌رزمان او پراکنده بود و تدریجا گردآوری شد. این یادداشت‌ها برخلاف دفاتر سه‌گانه غالباً در موضوعات مختلف تقریر شده است.
اگر روزگاری خواستم به گذشته‌ها بیندیشم
در بخشی از این یادداشت‌ها می‌خوانیم: «چیزی که می‌نویسم نه برای آن است که کسی بخواند و نه برای این است که نیت سوء و ریایی داشته باشم، بلکه برای این است که اگر روزگاری خواستم به گذشته‌ها بیندیشم و خاطرات گذشته‌ام را به یاد آورم وسیله‌ای در دست داشته باشم؛ اگرچه نه انشای خوبی دارم و نه فصاحتی در کلامم پیدا می‌شود. آخر، انسان تا زمانی که در بحبوحه کاری است توجه چندانی به وقایع و حالات خود ندارد. اما با گذشت زمان از به یاد آوردن خاطرات خود لذت می‌برد و شاید مدتی بعد افسوس می‌خورد که چرا این کار را کردم و آن کار را نکردم.» با توجه به اینکه کتاب «حرمان هور» براساس دست‌نوشته‌های شهید احمدرضا احدی حین جنگ تالیف شده، فضای حاکم بر جبهه‌های جنگ به‌خوبی در آن منعکس شده است. تحصیلات آکادمیک شهید احمدرضا احدی و تسلط او بر ادبیات ایران و جهان، این اثر را از دیگر آثار حوزه ادبیات دفاع‌مقدس متمایز می‌کند. زبان منظوم و نثر شیوای نگارنده، رنگ و بویی شاعرانه به جنگ بخشیده و استفاده از اشعار کلاسیک و مدرن فارسی، به غنای ادبی این دست‌نوشته‌ها کمک فراوانی کرده است. بخش «ژان‌والژان، تندیس نبرد با زندگی»، یکی از تأثیرگذار‌ترین بخش‌های کتاب است.
پیوند جنگ با ادبیات دنیا
احدی با بررسی رمان «بینوایان»، اثر «ویکتور هوگو» و برشمردن نکات ارزشمند آن، به تفسیر زندگی می‌پردازد و می‌گوید: «زندگی آمیخته است با نبرد؛ استقامت در برابر این حوادث که تمام اینها بلاست و بس.» در ادامه او به آیه‌ای از قرآن اشاره می‌کند تا ثابت کند ارزش‌ها در تمام طول تاریخ یکسان بوده‌اند و این شرایط جغرافیایی و جبر زمانه است که باعث تغییر ارزش‌ها شده است. او جنگ را با ادبیات دنیا پیوند می‌زند و حرف‌های خود را جهانی می‌کند. احمدرضا احدی که دانشجوی سال دوم پزشکی در دانشکده شهید بهشتی بوده، با پرداختن به جزئیات دفاع‌مقدس و توصیف شاعرانه مفاهیمی همچون جنگ، شهادت، دوستی، تنهایی، مادر و استفاده به‌جا از مفاهیم علمی ریاضیات و فیزیک، خواننده را با آدم‌ها و احوالاتی کمتر‌شناخته‌شده در جنگ آشنا می‌کند؛ دانشجویانی که با شروع دفاع‌مقدس، به دعوت امام‌خمینی(ره) لبیک گفتند و با دل و جان به‌سوی جبهه‌ها شتافتند. راوی قصه‌های جنگ در این کتاب، شاعری تواناست که در خلوت با معبود خود مناجات می‌کند و مفاهیم زمینی را با نگاه آسمانی خود پیوند می‌دهد.
