بیش از یک‌ماه از انتشار خبر کشف دستخط منسوب به امام‌رضا(ع) در مسجد جامع ساوه گذشته است. بلافاصله پس از انتشار این خبر نیز وزارت میراث‌فرهنگی با اعزام گروهی از کارشناسان، کتیبه یافت‌شده را از جا کندند و به موزه ملی ایران منتقل کردند تا آنطور که اعلام شد، بررسی‌های بیشتر روی این دست‌نوشته انجام شود که عمادالدین شیخ‌الحکمایی، متخصص خط و نسخه‌شناسی پیش‌تر در گزارشی که عصر ایران منتشر کرده، مدعی شده بود به‌احتمال بسیار زیاد متعلق به حضرت امام‌رضا(ع) است.
اما آیا این دست‌نوشته واقعا متعلق به امام‌رضا(ع) است که بر یکی از آجرهای مسجد جامع تاریخی ساوه برجای مانده و نام 5تن نیز بر آن حک شده است؟ رئیس انجمن علمی تحقیق و تصحیح نسخه‌های خطی ایران معتقد است که نسبت دادن این دست‌نوشته به امام‌رضا(ع) مردود است.
زهیر طیب در گفت‌وگو با ایسنا چند دلیل برای ادعای خود بر رد ادعای انتساب دست‌نوشته به امام‌رضا(ع) آورده است؛ نخست آنکه آستان قدس رضوی به‌عنوان متولی آثار و ابنیه مربوط به حضرت ثامن‌الحجج(ع) واکنشی نسبت به این خبر نداشته و این فرض که یک شخصیت دینی با ساختمان یک مسجد قدیمی بدعت ایجاد و کتیبه‌ای منقش کند، مردود است. در آن زمان، ایشان ولیعهد و از مزایای حکومتی بهره‌مند بودند؛ از این‌رو به هنرمندان و حکاکان به‌راحتی دسترسی داشتند و اگر قرار بود کتیبه‌ای با نام خود در جایی درج کنند، مانند کتیبه‌های سلطانی دیگر، شکل و شمایلی متفاوت داشت و فرض اینکه امام‌رضا(ع) نیم تا یک روز را صرف کندن نوشته‌ای روی دیوار مسجد جامع ساوه کنند، منطقی نیست.
طیب معتقد است از آنجا که از هیچ‌کدام از شخصیت‌های درجه یک دینی و معصومان نه سفارشی درباره حک کتیبه داریم و نه خبری در این‌باره، همچنین در احکام فقهی آسیب رساندن به بنای مساجد یا اموال دیگران به هر نحوی ازجمله کنده‌کاری حرام است؛ بنابراین خیلی عجیب است که با این فرضیه‌ها این دست‌نوشته را به امام‌رضا(ع) نسبت دهیم. علاوه‌بر این مفروضات، کتیبه‌های کوفی هم‌عصر زمانی که ادعا شده این کتیبه نوشته شده هم در ایران و هم در دنیا وجود دارند و خطوط منسوب به امام‌رضا(ع) به وضوح از کیفیت هنری این کتیبه‌ها عاری است.
او افزود: با توجه به دوره زندگی امام‌رضا(ع) این اثر به سده دوم یا آغاز سده سوم هجری مربوط نیست؛ چون در آن سده‌ها، نقطه‌گذاری به شیوه امروزی نبوده است. نمونه‌های متعدد آن در مساجد عتیق نایین، اردستان، خراسان و مساجد بسیار کهن دیگر ایران و نسخه‌های خطی مصاحف کهن، قابل مشاهده شده است. به‌نظر من، این یادداشت فردی عادی بوده و اصلا به معصومان مربوط نیست؛ ضمن آنکه امام‌رضا(ع) از محل ورودشان به شهر نیشابور بدون اینکه قلم و چکش و دیوار مسجدی باشد، حدیث سلسله‌الذهب را فرمودند و بیش از هزار و 300سال است این حدیث مشهور است، پس چطور ممکن است چنین شخصیت معصومی بخواهد حضور خود را با کندن چنین کتیبه‌ای ثبت کند؟
چالش دست‌نوشته مسجد جامع ساوه
در همینه زمینه :