سوئیس در آسیای میانه

بهنام سلطانی

اهمیت برخی کشورها به‌خصوص کشورهایی که به قول کارشناس‌های سیاسی از موقعیت ژئوپلتیک برخوردارند، به کوچکی یا بزرگی مساحت یا به میزان جمعیت آنها نیست. برخی از این کشورها مساحت و جمعیت قابل‌اعتنایی ندارند اما موقعیتی استراتژیک دارند و برای همین با گذشت زمان به محلی مهم برای ترانزیت کالا بدل شده‌اند. ارمنستان که کشوری 3میلیون نفری در ناحیه قفقاز جنوبی است و مساحت آن به 30هزار کیلومترمربع می‌رسد، یکی از همین کشورهاست. ارمنستان یکی از کشورهای آسیای میانه است که مثل همه کشورهای جدا شده از شوروی سابق تاریخ پرفراز‌و‌نشیبی دارد و حالا به واسطه قرار گرفتن در موقعیت مرزی بین آسیا و اروپا در تیررس قدرت‌های استعماری قرار گرفته و نام آن بیش از هر زمان دیگری در لا‌به‌لای خبرها به گوش می‌رسد.

جدایی از ایران

نام ارمنستان به‌عنوان نخستین کشوری که مسیحیت را به‌عنوان مذهب رسمی انتخاب کرد در تاریخ ثبت شده و آنطور که در اسناد تاریخی مکتوب آمده، ارمنستان از همان برهه به‌عنوان کشوری مستقل شناخته شده است. در مورد پیدایش این سرزمین هم 2دیدگاه تاریخی وجود دارد؛ دیدگاه نخست این است که ارمنستان به واسطه ادغام تدریجی اقوام مهاجر هندی و اروپایی «قوم آرمن» با اقوام بومی ساکن در فلات ارمنستان به‌وجود آمده است. نظریه دوم این است که ارمنیان از ابتدا در سرزمین اصلی‌شان یعنی فلات ارمنستان می‌زیستند و از ادغام اقوام گوناگون پدید آمده‌اند. ارمنیان از قرن پنجم میلادی خود را «های» و کشورشان را هایکیا یا «هایاستان» می‌نامیدند. اگر کتاب تاریخ ارمنستان را ورق بزنید به فصلی می‌رسید که این کشور برای سالیان بسیار طولانی بخشی از قلمرو پادشاهان ایرانی بوده و اغلب پادشاهان عثمانی و ایرانی در نزاع و جنگ بر سر آن بوده‌اند. ارمنستان یکی از مناطق مهمی بود که در دوره قاجار و پس از عهدنامه ننگین ترکمانچای از خاک ایران جدا شد و فتحعلیشاه، یکی از بی‌کفایت‌ترین پادشاهان قاجار آن را به روسیه پیشکش کرد.

موقعیت ویژه

از تلاش بی‌حد و حصر روس‌ها برای تصاحب ارمنستان پیداست که این کشور چه اهمیت زیادی در آسیای میانه دارد و این اهمیت با گذشت زمان کم نشده است. حدود یک‌سال قبل بود که جنگی قابل‌پیش‌بینی بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان درگرفت و پای کشورهای همسایه را هم به میان کشید. بهانه جنگ هم منطقه «زنگه‌زور» بود که مرز ایران و ارمنستان را تعریف می‌کند. اگر 2کشور قبلاً بر سر منطقه قره‌باغ نزاع می‌کردند این بار منطقه زنگه‌زور بهانه بود و همه ماجراها از همین نقطه شروع شد. خلاصه کلام این است که کشور ارمنستان در نزدیکی و میان دریای سیاه و دریای خزر قرار گرفته و در واقع به‌عنوان مرز بین آسیا و اروپا شناخته می‌شود. برای همین کشورهای قدرتمند اروپایی و آمریکایی‌ها برای نفوذ به این منطقه تقلا می‌کنند و صهیونیست‌ها هم به آن چشم طمع دارند تا از این ناحیه ایران را در تنگنا قرار بدهند.

شبیه ایرانی‌ها

ارمنستان برای سالیان طولانی بخشی از خاک ایران بوده و به همین دلیل مردم این کشور با ایرانی‌ها مشترکات فرهنگی زیادی دارند. در این کشور خانواده در رأس همه امور قرار دارد و ارامنه فرزندانشان را مرکز ثقل خانواده می‌دانند. در این کشور، بچه‌ها بعد از دوران بلوغ، مسئولیت‌هایی را بر عهده گرفته و در کنار پدر، رتق و فتق امور را در دست می‌گیرند. زنان در این کشور می‌توانند تا هر مقطعی که بخواهند تحصیلات‌شان را ادامه دهند و از این نظر محدودیت و مانعی برای آنها وجود ندارد. غذا در فرهنگ مردم ارمنستان اهمیت زیادی دارد و در این کشور برای پذیرایی از مهمان تدارک وسیعی می‌بینند. ارمنی‌ها از مهمان انتظار دارند مزه همه غذاهای طبخ شده را بچشد و این را نوعی احترام به‌خود می‌دانند. توجه مردم ارمنستان به غذا در حدی است که معمولاً هیچ بحثی را با شکم خالی شروع نمی‌کنند و جشنواره‌های زیادی هم با موضوع غذا دارند؛ که از معروف‌ترین آنها می‌توان به جشنواره دلمه و جشنواره گاتا اشاره کرد. لباس پوشیدن مردم ارمنستان هم شباهت زیادی به نوع پوشش ایرانی‌ها دارد و کمتر پیش می‌آید کسی را با پوشش‌های نامتعارف در خیابان ببینید. ارمنی‌ها در بیشتر جشن‌ها لباس‌های سنتی به تن می‌کنند که شباهت زیادی با لباس‌های سنتی مردم ترک و آذریان ایران دارد.

بهشتی برای گردشگران

ارمنستان در قسمت شمالی یک منطقه معتدل قرار گرفته و کشوری کوهستانی و پرباران است. تغییرات آب و هوایی هم در این کشور بسیار بالاست. بنابراین زمستان‌ها با هوای خیلی سرد مواجه نخواهید بود و دمای هوا در دشت‌ها به کمتر از 5درجه سانتی‌گراد نمی‌رسد. در مناطق کوهستانی هم دمای هوا از منفی 12درجه کمتر نمی‌شود. اگر کثرت بناهای تاریخی را به این آب‌و‌هوای دلپذیر اضافه کنید، به‌دلیل هجوم گردشگران خارجی به ارمنستان پی خواهید برد. ارمنستان بخش قابل‌توجهی از درآمدش را از طریق جذب گردشگر به‌دست می‌آورد و دلیل آن به جاذبه‌های فراوانی برمی‌گردد که در این کشور وجود دارد. این سرزمین زیبا به پشتوانه و قدمت تاریخ 3هزار ساله‌اش همیشه مورد‌توجه گردشگران خارجی است و خیلی از آنها سفر به ارمنستان را سفر به بطن تاریخ می‌دانند. دریاچه سوان بزرگ‌ترین دریاچه قفقاز و از بزرگ‌ترین دریاچه‌های کوهستانی آب شیرین جهان، یکی از جاذبه‌های طبیعی ارمنستان است. شهر کوهستانی جرموک هم با چشمه‌های آب گرم و آب‌معدنی‌های مرغوبش طرفداران زیادی دارد. بال‌های تاتو، طولانی‌ترین تله‌کابین کابلی بدون توقف جهان به طول 7/5کیلومتر هم شهرت جهانی دارد. این تله‌کابین از مناطق زیبا و دیدنی عبور می‌کند و راه دستیابی به کلیسای تاریخی «صومعه تاتو» است. دیلیجان در شمال ارمنستان هم یکی از سرسبزترین شهرهای جهان است و به آن «سوئیس کوچک» می‌گویند. ارمنستان 2موزه کاملاً متفاوت هم دارد؛ اولی موزه تاریخ ایروان که در سال 1920ساخته شده و شامل بخش‌های باستان‌شناسی، سکه‌شناسی، قوم نگاری، تاریخ مدرن و مرمت است. این موزه سومین مجموعه بزرگ برنزی جهان و متعلق به قبل از میلاد مسیح است. موزه «ماتناداران» هم جایی برای نگهداری نسخ خطی دوره باستانی است. گفته می‌شود ماتناداران یکی از ثروتمندترین موزه‌های نگهداری نسخ و کتاب‌های مربوط به قرون وسطی است.