پایان مازوت‌سوزی در نکا

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

در شرق مازندران از حوالی تالاب زاغمرز تا شرقی‌ترین قسمت‌های تالاب میانکاله دست روی هر برگ و میوه‌ای بکشید ردی از سیاهی بر انگشتان‌تان باقی‌ می‌ماند. مردم دیگر تمایلی به خشک کردن لباس‌ها روی بند رخت ندارند، حیاط خانه‌ها و سقف خودروها و حتی لابه‌لای  موهایشان سیاه است و این سیاهی را چند سالی است نیروگاه گازسوز شهیدسلیمی نکا بر سرشان می‌ریزد. تجهیزات این نیروگاه برای فعالیت با گاز طراحی و ساخته شده است، اما چند سالی است که به جای گاز در همه فصول سال از سوخت مازوت در آن استفاده می‌شود.

ماجرای مازوت‌سوزی نیروگاه نکا از سرمای سراسری دی ۱۳۸۶ آغاز شد. شدت سرما و یخبندان به حدی بالا بود که کشور و به‌ویژه مازندران دچار بحران تأمین گاز شد. در نتیجه برای برخی واحدهای نیروگاهی ازجمله نیروگاه نکا مجوز مازوت‌سوزی صادر شد و تا به امروز این مجوز برقرار مانده است.
ساکنان اطراف این نیروگاه، بارها به آسیبی که ذرات باقیمانده از سوخت مازوت بر سلامت و محصولات کشاورزی‌شان وارد می‌کند، اعتراض کرده‌اند، ولی راه به جایی نبرده‌اند. مینا دهقان‌پور، از ساکنان روستای زاغمرز در مورد این اعتراضات به همشهری می‌گوید: بیش از 5سال است که مسئولان نیروگاه به بهانه اینکه دستگاه‌های گازسوز خراب شده، مازوت می‌سوزانند. قبل‌تر فقط در زمستان به بهانه افت فشار گاز این کار را می‌کردند، ولی الان در همه فصول سال روزی 8تا 10میلیون لیتر مازوت سوزانده می‌شود. سیاهی مازوت سوزانده‌شده روی برگ سبزی‌های باغچه حتی با چشم غیرمسلح هم قابل رویت است. هر روز هم ایوان خانه را بشوییم باز کف پاهایمان سیاه می‌شود؛ معلوم نیست درون بدن‌مان چه وضعی باشد. سال‌هاست اعتراض می‌کنیم، ولی هیچ مسئولی گوشش بدهکار نیست.

خانواده او باغدار هستند و سال‌ها پیش بخشی از زمین‌های کشاورزی خود را برای عبور خط لوله گاز به دولت دادند به این امید که زمینه‌های توسعه در منطقه فراهم شود، ولی حالا برای پرتقال و نارنگی‌هایشان هم مشتری پیدا نمی‌شود. او می‌گوید: روی برگ‌ میوه‌های باغ‌های ما لایه‌ای از سیاهی نشسته و محصولاتمان با لک و خرابی به بار می‌نشینند؛ در نتیجه مشتری نداریم و بازار را از دست می‌دهیم. محصولات ما را بسیار پایین‌تر از قیمت بازار می‌خرند. خواهرش، زیبنده دهقان‌پور که عضو هیأت علمی بازنشسته مؤسسه اصلاح و تهیه بذر و نهال است با تأیید تأثیر مخرب مازوت بر محصولات کشاورزی به همشهری می‌گوید: اگرچه سوخت گاز هم عوارض زیست‌محیطی به منطقه و مردم تحمیل کرده، ولی آنچه مازوت بر سر کشاورزی، سلامت مردم و محیط‌زیست منطقه وارد آورده بسیار شدید‌تر است و باید هر کدام به‌صورت مستقل بررسی شوند. به‌نظر می‌رسد این منطقه کم‌کم سکونت‌پذیری خود را از دست بدهد.

حر منصوری، فعال محیط‌زیست و مدیر انجمن دیده‌بان میانکاله با نام بردن حداقل 22روستای این منطقه و جمعیت ساکن در این مناطق به همشهری می‌گوید: این سکونتگاه‌ها در کمتر از 10کیلومتری نیروگاه گازسوز شهیدسلیمی نکا قرار دارند؛ درحالی‌که این نیروگاه به‌صورت شبانه‌روزی بین 8تا 10میلیون لیتر از آلوده‌ترین نوع مازوت را مصرف می‌کند. براساس آخرین سرشماری‌های در دسترس که بعضا 20سال پیش انجام شده جمعیتی حدود 37هزار نفر در وسعت 22هزار هکتاری اطراف این نیروگاه زندگی و میزان قابل‌توجهی از برنج، ماهی‌های گرمابی و دریایی، مرکبات، گندم، هلو، هندوانه، صیفی و لبنیات کشور را تامین می‌کنند که امروز همگی متاثر از ضربه بهداشتی و اقتصادی سوء‌بهره‌برداری از این نیروگاه گازی قرار گرفته‌اند.
با یک حساب سرانگشتی و حداقلی، اگر روزی 5میلیون لیتر مازوت هم سوزانده شود، در سال دود یک‌میلیارد و 825میلیون لیتر مازوت بر سر ساکنان و اکوسیستم منطقه ریخته می‌شود.

اداره کل محیط‌زیست مازندران بارها به مصرف سوخت مازوت در این نیروگاه اعتراض کرده‌ و از مسئولان آن خواسته‌ که سیستم کنترل آلودگی هوا در کارخانه نصب کنند، اما آنها یا گفته‌اند گران است و پول نداریم و تحریم هستیم یا گفته‌اند گاز نداریم. این اظهارنظر‌ها در شرایطی گفته می‌شود که برخی مسئولان این استان به‌شدت به‌دنبال احداث کارخانه پتروشیمی در میانکاله هستند و معتقدند که برای پتروشیمی کمبود گاز نداریم.
علی‌اکبر یداللهی، معاون محیط‌زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط‌زیست مازندران چندی پیش گفته بود که با کمتر از ۲۰میلیارد تومان می‌توان سامانه کنترل آلودگی را در نیروگاه نصب کرد. او به جلسه‌ای در خانه صنعت و معدن مازندران اشاره کرد که در آن اعلام شد یک شرکت تقاضای دریافت یک‌میلیون مترمکعب گاز دارد و نماینده شرکت گاز در جلسه اعلام کرد که امکان تأمین گاز برای این شرکت وجود دارد. حرف مسئولان محیط‌زیست و مردم منطقه این است که «اگر گاز هست چرا به نیروگاه داده نمی‌شود؟ اگر هم گاز کم داریم، چرا برای صنایع جدید مجوز صادر می‌شود؟» او می‌گوید: طرح اجرا می‌شود و بعد که گاز به اندازه کافی نبود، اگر حفاظت محیط‌زیست قصد جلوگیری از مازوت‌سوزی آن را داشته باشد، عامل پیشگیری از توسعه معرفی ‌می‌شود.

حالا عطاءالله کاویان، مدیرکل جدید حفاظت محیط‌زیست مازندران در نخستین واکنش رسمی به مازوت‌سوزی در نیروگاه نکا گفته است: «طرح موضوع حذف کامل مازوت نیروگاه در نخستین جلسه کارگروه کاهش آلودگی هوای استان، مبنی بر تامین سوخت گاز نیروگاه و حذف کامل مازوت در سطح وزارت نیرو صورت پذیرفت.» به گزارش اداره کل محیط‌زیست استان مازندران، او گفته است: «با توجه به لزوم تشدید پایش و سنجش میزان آلودگی منتشرشده از نیروگاه در شرایط مازوت‌سوزی، ضمن الزام نیروگاه به انجام خوداظهاری دوره‌ای، سنجش مستقیم گازهای آلاینده خروجی از دودکش نیروگاه نیز به‌صورت مستمر توسط کارشناسان این اداره کل انجام و پیگیری‌های قانونی از طریق مراجع ذیربط در جهت الزام نیروگاه به نصب سیستم‌های کنترل آلودگی هوا صورت گرفت. در جلسه ۳۱خرداد امسال نیز که در محل نیروگاه نکا و با حضور مدیرعامل این واحد برگزار شده بود، مقرر شد تا براساس زمانبندی به‌تدریج مازوت حذف و سوخت گاز جایگزین آن شود. نیروگاه نیز متعهد شد تا با تامین اعتبار مورد نیاز، سیستم کنترل آلودگی هوا را نصب کند تا میزان گازهای خروجی به حدود استاندارد مجاز زیست‌محیطی برسد. این اداره کل تا حصول نتیجه نهایی، پیگیری‌های لازم را ادامه خواهد داد.»

مکث
مازوت چیست؟
مازوت یا نفت کوره ازجمله ترکیب‌های نفت خام است که کیفیت پایین و ویسکوزیته (چسبناکی) بالایی دارد و به‌عنوان سوخت در بسیاری از موتورها، چراغ‌ها، گرمکن‌ها و کوره‌ها استفاده می‌شود. ورود مازوت و سایر نفت‌های کوره به محیط‌زیست آثار مختلفی را به همراه دارد. بخشی از این مواد، زمانی که به خاک یا آب‌های سطحی می‌رسند، تبخیر می‌شوند و بخشی از آن به‌دلیل نشت مخازن نگهداری، آب و خاک را آلوده می‌کنند. مواد شیمیایی تبخیر شده می‌توانند بر اثر تابش نور خورشید به ترکیبات آلاینده دیگر تبدیل شوند یا بر اثر فعالیت قارچ‌ها و باکتری‌های داخل آب یا خاک تا بیش از یک دهه در محیط‌زیست باقی بمانند. بنزن، تولوئن و زایلین ازجمله این ترکیبات سمی هستند.