عطش سدها با استمرار خشکسالی

بارندگی‌ها همچنان 20 تا 25درصد کمتر از میانگین بلندمدت است و همین مسئله به کاهش ادامه‌دار ذخایر آبی سدها دامن زده؛ به‌گونه‌ای که در شرایط فعلی، ذخیره آب موجود در مخازن سدهای کشور 16درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل است و این شاخص در مناطق پرمصرف نظیر پایتخت وضعیت وخیم‌تری را تجربه می‌کند.به گزارش همشهری، با استمرار خشکسالی و بارش کمتر از میانگین بلندمدت، ورودی آب به مخازن سدها کاهش قابل توجهی داشته و با وجود مدیریت رهاسازی آب از مخازن، باز هم حجم آب ذخیره‌شده در مخازن سدهای کشور نسبت به سال قبل کاهش چشمگیری پیدا کرده است.

تبعات خشکسالی بلندمدت
با تداوم خشکسالی، شرایط کم‌آبی سخت‌تر شده و بنا به‌ گفته مدیر پژوهشکده مطالعات و تحقیقات منابع آب، ذخیره ۶۰درصدی مخازن سدهای کشور در سال آبی گذشته، به ۵۰درصد در سال آبی جاری کاهش یافته است. 
اشکان فرخ‌نیا با اشاره به اینکه بارش‌های سال آبی جاری بهتر از سال قبل بوده اما همچنان کمتر از میانگین بلندمدت است، می‌گوید: بارندگی‌های کشور در سال آبی جاری (اول مهر1400 تا اکنون) حدود ۲۰ تا ۲۵درصد نسبت به متوسط بلندمدت کاهش یافته و همین کمبود مداوم بارش، منجر به تشدید خشکسالی شده است. او می‌افزاید: در سال قبل هم خشکسالی شدیدی داشتیم و تکرار و تجمع این خشکسالی در سال‌جاری باعث می‌شود امسال شرایط آبی، سخت‌تر از سال قبل باشد؛ به‌گونه‌ای که میزان پرشدگی مخازن سدهای کشور از 60درصد به 50درصد رسیده که بیانگر کاهش 16درصدی ذخایر آبی در مقایسه با سال آبی قبل است. به عقیده فرخ‌نیا، عبور از وضعیت موجود نیازمند برنامه‌ریزی برای تطبیق با شرایط است؛ به‌خصوص که اثر تجمعی خشکسالی شرایط نامناسب‌تری نسبت به سال گذشته رقم خواهد زد.

زنگ خطر کسری آب زیرزمینی
مدیر پژوهشکده مطالعات و تحقیقات منابع آب درباره احتمال گرایش به برداشت بیشتر از منابع آب زیرزمینی برای جبران کسری آب در مخازن سدها، اعلام می‌کند: بحث کسری آب‌های زیرزمینی و برداشت اضافه بر ظرفیت منابع، فراتر از خشکسالی و ترسالی است؛ زیرا اضافه برداشت در بسیاری مناطق بیشتر از پتانسیل منابع آب زیرزمینی کشور است و همین به کسری بزرگی در مخازن آب زیرزمینی کشور منجر شده که سال‌به‌سال به‌ویژه در مناطق مرکزی، خشک و نیمه‌خشک بیشتر می‌شود. 
او می‌افزاید: مشکلات بیلان آب زیرزمینی تا حد زیادی مستقل از وضع خشکسالی سالانه کشور است و با توجه به اینکه بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی نیازمند مجوز است، اضافه برداشت آب به‌دلیل خشکسالی قدری کنترل می‌شود؛ اما قطعاً در سال‌های خشکسالی افت بیشتری را در آب‌های زیرزمینی شاهد خواهیم بود، زیرا خشکسالی باعث می‌شود تغذیه آبخوان کمتر باشد. 
این کارشناس حوزه آب، با توجه به چالش‌های اقتصادی و اجتماعی، توصیه‌ای به انتقال آب بین حوضه‌ای و درون سرزمینی نمی‌کند و معتقد است: سیستم آب‌شیرین‌کن و انتقال آب از دریا برای مواردی که توجیه اقتصادی-اجتماعی خیلی قوی داشته باشد و مسائل زیست‌محیطی را نیز رعایت کند، قابلیت اجرا دارد؛ در غیراین صورت اگر طراحی و مطالعات درستی روی آب‌شیرین‌کن‌ها و کار کارشناسی کاملی روی ابعاد مختلف آن انجام نشود، می‌توانند به‌شدت دریا و محیط‌زیست سواحل را متأثر کنند.

سدهای تشنه پایتخت
در شرایطی که آمارهای حوزه آب از شرایط نامساعد بارندگی و ذخیره آب حکایت دارد، مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری از تأسیسات آبی و برقابی شرکت آب منطقه‌ای تهران از شرایط به‌مراتب بدتری در سدهای پنج‌گانه تهران خبر می‌دهد. محمد شهریاری با اشاره به اینکه فعلاً حجم ذخایر آب در سدهای پنج‌گانه تهران 484میلیون مترمکعب است، می‌گوید: در دوره مشابه سال قبل، ذخیره این سدها 752میلیون مترمکعب بود و عملاً ذخیره سدها 267میلیون مترمکعب معادل 35.6درصد کاهش پیدا کرده است. 
طبق اظهارات شهریاری، آمارها نشان می‌دهد میزان بارندگی‌های تهران در فروردین امسال 77درصد کمتر از میانگین بلندمدت بوده و ورودی آب به سدهای تهران در طول این ماه به 194میلیون مترمکعب رسیده که 36درصد کمتر از ورودی آب در فروردین1400 است. همچنین طبق آمار، ورودی آب سدهای تهران از ابتدای سال آبی جاری (اول مهر1400 تاکنون) 541میلیون مترمکعب بوده که این رقم 28درصد کمتر از ورودی 755میلیون مترمکعبی مدت مشابه سال آبی قبل است.
به‌گزارش همشهری، ایران با متوسط بارش سالانه 250میلی‌متر، جزو مناطق خشک و کم‌باران محسوب می‌شود و  وقوع دوره‌های متوالی خشکسالی جزو اتفاقات معمول آن است، از این‌رو سیاست‌ها و مدیریت منابع آبی کشور باید متناسب با اقلیم خشک و کم‌باران تغییر کند و با سیاست‌های بلندمدت و جامع‌نگر، برای استفاده بهینه از منابع آبی موجود برنامه‌ریزی شود. در این فرایند، نقش مصرف‌کنندگان آب نیز در همه بخش‌ها پررنگ و برجسته است.