وقتی هزینه دوبرابر می‌شود

مرضیه حسینی- روزنامه‌نگار

پیک مصرف به ساعت‌هایی از روز و شب گفته می‌شود که مصرف حامل‌های انرژی مانند برق یا گاز  و یا حتی تاکسی‌های اینترنتی و آژانس‌ها به بیشترین میزان خود می‌رسد. درخصوص برق، مشکلات مرتبط با ساعات پیک مصرف، عموما در شب‌ها با افزودن چراغ‌های روشنایی و در تابستان، هنگام استفاده از وسایل سرمایشی در کنار وسایل و چراغ‌های روشنایی بروز می‌کند و در زمستان به بالا‌رفتن مصرف گاز در وسایل گرمایشی مربوط می‌شود. سرانه مصرف برق در ایران شش‌برابر میانگین جهانی است؛ ادامه این مسیر می‌تواند کشور را با بحران‌های عمیق اقتصادی و اجتماعی مواجه کند. مصرف برق در ساعات پیک، در تابستان اخیر رشد بی‌سابقه 20درصدی داشته. به‌گفته کارشناسان، وقوع خشکسالی و کاهش بارش‌ها در سال آبی جاری (مهر۱۳۹۹ تا پایان شهریور۱۴۰۰) سبب افزایش مصرف برق طی دو‌ماه اخیر شده است. از یک سو خشکسالی سبب زود وارد مدار‌شدن چاه‌های کشاورزی شده و از سویی دیگر افزایش دمای هوا منجر به استفاده زودهنگام از وسایل سرمایشی شد. همین عوامل رشد ۲۰درصدی مصرف برق را رقم زده است. در کنار این مسئله، رشد مصرف صنایع بزرگ یکی دیگر از دلایل افزایش پیک مصرف در تابستان امسال و درخصوص انرژی‌هایی مانند برق و گاز است. علاوه بر انرژی‌ها، در ارتباط با ساعات اوج مصرف می‌توان به تاکسی‌های اینترنتی نیز اشاره کرد. در این رابطه، مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که در خطوط مختلف شهری، ساعات بین 6 تا 10صبح به‌عنوان پیک مصرف معرفی می‌شود که افزایش چشمگیر کرایه‌ها را به‌دنبال دارد.

پیک مصرف برق در بخش خانگی و تجاری
در کشورهای پیشرفته صنعتی، ساعات پیک مصرف عموماً در روز است. در ایران اما زمان‌های اوج مصرف عمدتا به ساعات شب مربوط می‌شود. در ساعات اوج مصرف برق که اواخر روز است، وسایل روشنایی نیز به جمع مصرف‌کنندگان ثابتی چون یخچال، فریزر و... که از قبل در مدار بوده‌‌اند، اضافه می‌شود.  درخصوص بالابودن ساعات پیک در ایران این سوءمصرف به بخش‌های خانگی و تجاری مربوط می‌شود. مصرف برق در ساعات پیک در تابستان امسال رکورد زد؛ به این معنا که اوج بار مصرف در ساعت 12:45روز سه‌شنبه 15تیر سال‌جاری به عدد 66هزار و 290مگاوات رسید. این رکوردشکنی مصرف برق در شرایطی اتفاق افتاد که حداکثر میزان مصرف برق کشور در سال گذشته به عدد 58هزار و 254مگاوات رسیده بود و تا این مقطع زمانی، اوج بار نسبت به سال گذشته با افزایش قابل‌توجه 14درصدی مواجه شده است.

ساعات پیک در فصول مختلف
ساعات اوج مصرف برق در تابستان ساعات ۱۳ الی 18و ۱۹ الی ۲۳ است که هم برای مشترکان خانگی و هم برای مشترکان تجاری ثبت می‌شود. ساعت پیک مصرف در زمستان نیز بین ساعات ۱۸ الی ۲۲ است که علاوه بر برق، درخصوص مصرف گاز نیز صادق است. ساعات کم‌باری شبکه سراسری (یعنی بهترین زمان برای استفاده از وسایل برقی پرمصرف) نیز به این ترتیب است: شش‌ماه اول از ساعت 23الی 7، شش‌ماه دوم از ساعت 22الی 6. در تابستان، به‌دلیل استفاده از وسایل سرمایشی، مصرف برق حدود ۱۷ الی ۱۸هزار مگاوات در زمان پیک مصرف تخمین زده می‌شود. هر سال این مقدار در حال افزایش است و وزارت نیرو در ایام پرمصرف سال، به‌خصوص تابستان با کمبود برق مواجه می‌شود.

ساعات اوج مصرف برق در تهران
 تهران به‌عنوان بزرگ‌ترین کلانشهر ایران دارای 2ساعت اوج مصرف است. پیک مصرف در این شهر در طول روز بین ساعات ۱۱ الی ۱۵ و در شب بین ساعات ۲۱ الی ۲۳ است. این ساعات متعلق به مصرف خانگی است درحالی‌که بین ساعات ۱۱ الی ۱۵ مصرف برق اداری و تجاری نیز بر مصرف خانگی اضافه می‌شود. ادارات حدود 2هزار مگاوات از مصرف برق کشور را به‌خود اختصاص داده‌اند که ۶۰درصد از این میزان، یعنی حدود ۱۲۰۰ مگاوات، در بخش سرمایشی ادارات مصرف می‌شود. ساعات اوج مصرف در اصفهان و دیگر کلانشهرها همانند تهران است.

هزینه برق در ساعات پیک مصرف
متوسط مصرف سرانه برق در کل کشور حدود 2هزار و 900کیلووات تخمین زده می‌شود. این در حالی است که متوسط مصرف جهانی حدود هزار کیلووات است؛ یعنی متوسط مصرف سرانه برق خانگی در ایران سه‌برابر متوسط جهانی است. هزینه برق مصرفی در ساعات پیک به شکل زیر محاسبه می‌شود: تعرفه میان‌باری از ساعت7 تا 19، تعرفه اوج بار از 12تا 16و از 19تا 23 (با توجه به نوع مشترک) و تعرفه کم‌باری از 23 تا 7صبح محاسبه می‌شود. قیمت برق در ساعت اوج مصرف به‌طور میانگین 150تومان به ازای هر کیلووات ساعت است. نحوه محاسبه نرخ برق مصرفی در ساعات پیک 2.5برابر است و در ساعت کم‌باری یعنی از 12شب تا 6صبح شامل تخفیف نیز می‌شود. الگوی مصرف برق برای مناطق غیرگرمسیری برای هر دوره قرائت کنتور 200کیلووات ساعت و مناطق گرمسیری 500 تا 2هزارکیلووات ساعت است.

مدیریت مصرف برق
از آنجا که در ساعات پیک مصرف هزینه برق شبکه حدودا سه‌برابر محاسبه می‌شود، مردم باید در این زمان از مصرف وسایل برقی پرمصرف مانند لباسشویی، اتو، جاروبرقی و... که فشار زیادی بر شبکه وارد می‌کند، خودداری کنند. استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف، باز و بسته‌نکردن متناوب درِ یخچال و قرارندادن اجسام داغ درون آن، خاموش‌کردن لامپ‌های اضافی، عدم‌استفاده از ماشین لباسشویی، ظرفشویی، جاروبرقی و اتو در ساعات اوج مصرف و استفاده از وسایل برقی با مصرف انرژی A و B از دیگر راه‌های مدیریت مصرف برق است.

پیک مصرف گاز چه ساعاتی است؟
زمان اوج مصرف گاز در کشور به‌صورت میانگین ساعت 11 تا 13و 17تا 20 است. مشترکان بخش خانگی و تجاری گاز طبیعی بیش از 75درصد مصرف گاز کشور را تشکیل می‌دهند. حفظ دمای 21درجه سانتی‌گراد در اماکن مسکونی و تجاری، خاموش‌کردن وسایل گرمازای بدون استفاده و نیز پوشیدن لباس‌های مناسب برای دمای 18تا 21درجه سانتی‌گراد‌ می‌تواند به صرفه‌جویی در ساعت پیک مصرف کمک کند. درخصوص بنزین نیز می‌توان از پیک مصرف در واحد سال صحبت کرد؛ به این معنا که میانگین مصرف بنزین در تعطیلات نوروز 99 افزایش یافت و برای نخستین بار بعد از سهمیه‌بندی، پیک مصرف بنزین رخ داد؛ یعنی میانگین مصرف روزانه بنزین از 75میلیون لیتر در روز به حدود ۱۰۴میلیون لیتر در روز رسید.

پیک مصرف و افزایش دوبرابری کرایه تاکسی‌های اینترنتی
ساعات اوج مصرف و تأثیر آن در حیات شهری تنها مختص حامل‌های انرژی نیست. درخصوص استفاده از تاکسی‌های اینترنتی نیز می‌توان از پیک مصرف صحبت کرد. برای نمونه، به‌گفته رانندگان اسنپ، پیک مسافر که البته همزمان با پیک ترافیک نیز است، ساعت 6 تا 10 و 16 تا 20 است؛ کرایه اسنپ در این ساعات در مقایسه با ساعت‌های غیرپیک، یعنی 10 تا 15 و 19تا صبح، حدودا دوبرابر می‌شود. وجود ترافیک به‌دلیل استفاده افراد از ماشین شخصی برای رفتن به سرکار، تردد وسایل حمل‌ونقل عمومی و استفاده از تاکسی اینترنتی برای حاضرشدن ‌بموقع در محل کار، مهم‌ترین دلایل گرانی کرایه و پیک درخواست تاکسی در این ساعات است.