سرمای انتخابات در عراق

 با وجود تبلیغات گسترده و دعوت‌های مکرر احزاب و جریانات سیاسی-دینی عراق از مردم برای مشارکت در انتخابات پارلمانی این کشور طی ماه‌های اخیر، نتایج اعلام شده از سوی کمیسیون انتخاباتی بسیار دلسرد‌کننده بود. براساس این آمار، مجموعا نزدیک به 41درصد از شهروندان عراقی تصمیم گرفتند در یکی از حساس‌ترین انتخابات‌های این کشور شرکت کنند؛ آماری که معادل کمتر از 10میلیون نفر(از مجموع 25میلیون مشمول حق رای) است.
در این میان بغداد با 31درصد، کمترین میزان مشارکت عمومی برای انتخابات را به ثبت رسانده است. شبکه الجزیره این آمار دلسردکننده را پیامی مهم از سوی بدنه جامعه عراق به طبقه سیاسی این کشور توصیف کرده است. در گزارش این شبکه آمده: ناکارآمدی دولت‌های متوالی از حل مشکلات معیشتی و خدماتی نظیر بحران برق، فساد اقتصادی گسترده و مناسبات میان احزاب، مردم عراق را به کلی از نظام سیاسی این کشور و اصلاح آن ناامیده کرده است. این انتخابات نشان داد احزاب بزرگ، بدون بازنگری‌های اساسی در عملکرد خود نمی‌توانند همچون گذشته در قدرت باقی بمانند.
البته تأثیر «تحریم انتخابات» از سوی اکثریت جامعه عراق، تنها محدود به ارسال پیام‌های سیاسی برای احزاب نیست چراکه کاهش میزان مشارکت، در نتایج رقابت ائتلاف‌های انتخاباتی نیز به‌طور غیرمستقیم تأثیر داشته است. بر این اساس ائتلاف جریان صدر که انتظار می‌رفت در سایه مشارکت مردمی بیشتر، در بهترین حالت به 60 الی 65کرسی دست یابد، حالا بر مبنای نتایج اولیه اعلام شده از سوی کمیسیون انتخابات نزدیک به 80کرسی را در پارلمان آینده از آن خود کرده است. شبکه الجزیره یکی از دلایل موفقیت فراتر از پیش‌بینی صدری‌ها در رقابت‌ها را، تحریم انتخابات از سوی اکثریت شهروندان صاحب حق رأی در عراق اعلام کرده است.

پیشتازی صدر و موفقیت نسبی احزاب معترض
برای بررسی نتایج انتخابات پارلمان عراق و تأثیر آن در گرایش فراکسیون اکثریت(فراکسیونی که مسئول انتخاب نخست‌وزیر خواهد بود) پیش از هر چیز باید به یاد داشته باشیم که بسیاری از معادلات تعیین‌کننده در این زمینه، با گذشت چند هفته از انتخابات در جریان رایزنی‌ها و ائتلاف‌های متاخر شکل می‌گیرد، آن هم در شرایطی که هیچ‌یک از احزاب و ائتلاف‌های سیاسی به پیروزی قاطعی در انتخابات(دست‌کم 100کرسی) دست نیافته است.
براساس نخستین نتایج رسمی که عصر روز گذشته، با بیش از 5ساعت تأخیر از سوی کمیسیون انتخابات عراق اعلام شد، پیروز اصلی رقابت‌ها در بیش از 10استان (ازجمله تمام استان‌های شیعه‌نشین جنوب)، جریان صدر است. اما پس از جریان صدر، به‌ترتیب ائتلاف‌های دولت قانون(نوری مالکی)، دولت ملی(عمار حکیم و حیدر العبادی) و در نهایت فتح(هادی عامری و قیس خزعلی) با فاصله‌ای اندک از یکدیگر موفق به کسب رأی شهروندان شده‌اند. از سوی دیگر در استان‌های اهل سنت، رقابتی نزدیک میان 2ائتلاف اراده(خمیس خنجر) و پیشرفت(محمد الحلبوسی) در جریان است و ائتلاف جبهه نجات به ریاست اسامه نجیفی با فاصله قابل توجهی در جایگاه سوم قرار دارد. همچنین بررسی مقدماتی نتایج انتخابات در مناطق کردنشین بیانگر پیروزی قاطع حزب دمکرات کردستان مقابل مهم‌ترین رقیب خود، اتحادیه میهنی است.
ازجمله نکات قابل توجه در جریان اعلام نتایج آرا، توفیق نسبی لیست «امتداد» در برخی استان‌های شیعه‌نشین جنوب و همچنین مرکز عراق بوده است. امتداد یکی از ائتلاف‌های برآمده از جنبش اعتراضی اکتبر2019 در عراق است که تصمیم گرفت به‌طور مستقل، بدون همراهی با هیچ‌یک از احزاب شناخته شده در انتخابات شرکت کند. روزنامه العربی‌الجدید این نتیجه را زنگ خطری بی‌سابقه برای احزاب بزرگ عراقی به‌شمار آورده است.

خط و نشان مقتدی صدر برای کمیسیون انتخابات
بدون شک مهم‌ترین حاشیه روز گذشته در انتخابات عراق، تأخیر قابل توجه کمیسیون در اعلام نتایج و در پی آن، پیام‌های هشدارآمیز از سوی مقتدی صدر و حامیان او بود.
کمیسیون انتخاباتی، متشکل از قضات مستقل عراق که پیش از این اعلام کرده بود نتایج رای‌گیری را در جریان سازوکاری شفاف، به‌تدریج از ظهر روز دوشنبه اعلام می‌کند، با برگزاری نشست‌های خبری متوالی اجرای وعده خود را برای چندمین‌بار به تأخیر انداخت. این مسئله با گذشت نزدیک به 5ساعت، نارضایتی گسترده‌ای را در میان خبرنگاران و حتی شخصیت‌های سیاسی عراق به‌دنبال داشت. اما ماجرا از زمانی حساس‌تر شد که مقتدی صدر با صدور بیانیه‌ای فوری، ضمن درخواست انتشار علنی نتایج نسبت به هرگونه مداخله غیرقانونی در شمارش آرا هشدار داد.
در این بیانیه آمده است: کمیسیون انتخابات به‌عنوان امانتدار مردم عراق حق ندارد مقابل فشارهای داخلی و خارجی برای دخالت در شمارش آرا کوتاه بیاید. همه باید بدانند، انتخابات مسئله‌ای داخلی و مربوط به حاکمیت ملی عراق است. همزمان با این پیام، موج گسترده‌ای از حملات سیاسی توسط شخصیت‌ها و رسانه‌‎های منتسب به جریان صدر علیه کمیسیون انتخابات و برخی احزاب دیگر آغاز شد.
روزنامه العربی‌الجدید با اشاره به این حواشی معنادار می‌نویسد: پیروزی صدری‌ها، قدرت مانورهای سیاسی و رسانه‌ای این جریان در بغداد را بالا می‌برد و بر این اساس می‌توان انتظار داشت تنش‌های سیاسی در مرحله پیش‌رو به‌طور قابل توجهی افزایش یابد.
 
سناریوهای پیش روی نخست‌وزیری و سرنوشت الکاظمی
بدون شک مصطفی الکاظمی را می‌توان یکی از موفق‌ترین شخصیت‎های سیاسی در جریان تحولات سال‌های اخیر عراق به‌شمار آورد. او بدون وابستگی چشمگیر به هیچ‌یک از احزاب بزرگ موفق شد در یکی از بحرانی‌ترین مقاطع تاریخ عراق، مدیریت این کشور را برعهده گرفته و ظرف حدود یک‌سال، ثبات سیاسی را تا حد قابل‌قبولی برقرار کند. اکنون سرنوشت کاظمی در گروی وزن‌کشی‌های سیاسی پارلمان جدید است. جریان صدر که هم‌اکنون پیروز انتخابات به‌شمار می‌رود ازجمله گروه‌های حامی کاظمی به‌حساب می‌آید؛ اما باید توجه داشت که این جریان تنها صاحب 80کرسی شده و برای تعیین نخست‌وزیر، دست‌کم به 40الی 50کرسی دیگر نیازمند است. به‌عبارت دیگر، صدری‌ها به‌رغم وزن بالای سیاسی، همچنان بدون تعامل با دیگر جریانات سیاسی قادر به اجرای برنامه‌های خود نیستند. در صورت توافق جریان صدر با ائتلاف فتح(هادی عامری) و دولت ملی(عمار حکیم) می‌توان تمدید نخست‌وزیری کاظمی را تمام‌شده دانست. اما اگر چنین ائتلافی شکل نگیرد، راه برای گزینه‌های دیگری همچون نوری مالکی یا فالح الفیاض هموارتر خواهد شد. از آنجا که موضع ائتلاف دولت ملی در حمایت از کاظمی روشن است، می‌توان گفت کلید تعیین‌کننده برای تشکیل فراکسیون اکثریت و انتخاب نخست‌وزیر در دستان ائتلاف فتح(شاخه سیاسی حشد شعبی) قرار دارد.