تن زخمی «پلنگ‌دره» قم
چرای بی‌رویه دام و شکارغیرقانونی از مهم‌ترین تهدیدهای این منطقه به‌شمار می‌رود
روح‌الله کریمی-خبرنگار
طبیعت‌گردهای حرفه‌ای «پلنگ‌دره» قم را خوب می‌شناسند؛ 50کیلومتر که از قم خارج شوید، بعد از «سلفچگان» به کوه‌های سربه‌فلک کشیده‌ای می‌رسید که غنی‌ترین زیستگاه جانوری و پوشش گیاهی استان قم محسوب می‌شود. چشمه‌ها و رودهای متعدد، به این منطقه ییلاقی، زیبایی ویژه‌ای بخشیده‌است.
بارش نزولات آسمانی دراین منطقه موجب رویش انواع گونه‌های گیاهی و ایجاد جاذبه‌های ویژه برای زیست گونه‌های جانوری شده است. اینها درحالی‌است که طبیعت بکر پلنگ‌دره این روزها به‌دلیل طمع سودجویان زخمی است و مسئولان مربوط دراستان باید دراین زمینه چاره‌ای اساسی بیندیشند.
چرا پلنگ‌دره؟
منطقه پلنگ‌دره با اینکه به نام بزرگ جثه‌ترین گربه‌سان نام گرفته، اما دست‌کم در 18سال گذشته هیچ گونه‌ای از این حیوان وحشی دراین منطقه مشاهده نشده‌است. آخرین بار در سال82 یک قلاده پلنگ 3ساله از دست شکارچیان غیرقانونی توقیف و پس از تاکسیدرمی، به موزه تاریخ طبیعی استان قم تحویل داده شد. البته کارشناسان می‌گویند تنها درصورتی می‌توان از انقراض یک گونه جانوری سخن گفت که 60سال از آخرین مشاهده وجود آن گونه در یک منطقه گذشته باشد.
پلنگ‌دره جمعیت جانوری مناسبی را در خود جا داده‌است و درحال‌حاضر نزدیک به 100گونه مختلف از حیوانات دراین منطقه درکنار هم همزیستی دارند. کل و بز، قوچ و میش، گرگ، گربه وحشی، شغال، گراز و خرگوش ازجمله حیوانات این منطقه هستند. براساس مطالعات انجام شده، تاکنون بیش از 400گونه گیاهی در منطقه پلنگ‌دره شناسایی شده‌است که تیره‌های شب بو، نعناعیان و گون‌ها از فراوانی بیشتری برخوردارند.
خطر کاهش آب و علوفه
کاهش بارندگی و خشکسالی شدید امسال، حیات وحش را از زیستگاه‌هایشان آواره کرده‌است و حیوانات در عطش آب و گرسنگی علوفه، به آغوش مرگ پناه می‌برند. در پلنگ‌دره اگرچه هنوز منابع آبی و علوفه‌ای به مرحله بحرانی نرسیده‌است، اما فرمانده پاسگاه محیط بانی این منطقه می‌گوید: در هفته‌های گذشته، تعدادی از حیوانات از زیستگاه خودشان فاصله گرفته‌اند و به نزدیکی جاده آمده‌اند.
«احمد بحری» می‌افزاید: در سال‌های گذشته وضعیت پلنگ‌دره به‌دلیل وجود چشمه‌ها و منابع سرشار آبی، بسیار خوب بود و حیات‌وحش در زیستگاه می‌ماندند، اما امسال منابع آبی این منطقه با چالش‌ها و کمبودهایی مواجه است.
وی با اشاره به ساخت آبشخورها و مخازن آب ازسوی گروه‌های خودجوش محیط زیستی در سال‌گذشته، عنوان می‌کند: پیش‌بینی می‌کنیم کمبود آب در یک ماه آینده جدی‌تر شود. بنابراین امسال به ساخت آبشخورهای جدید نیاز نداریم و باید چشمه‌ها و آبشخورها را لایه‌روبی کنیم تا آب‌ها حفظ شود.
بحری درباره تأمین علوفه برای حیوانات این منطقه نیز می‌گوید: درحال‌حاضر نیازی به علوفه دستی نیست، اما احتمال دارد پایان تابستان در بعضی نقاط امن این کار را انجام دهیم.
وی وضعیت زاد و ولد گونه‌های جانوری را رو به بهبود ارزیابی می‌کند و می‌افزاید: هرسال عملیات سرشماری حیات‌وحش به‌صورت پیمایشی و مشاهده مستقیم انجام و آمار دقیق پستانداران احصاء می‌شود. با توجه به اینکه در 2سال اخیر از منطقه پلنگ‌دره به‌خوبی حفاظت شده، آمار گونه‌های حمایت شده دراین منطقه درحال افزایش است.
زخم سودجویان بر پیکر پلنگ‌دره
منطقه حفاظت شده پلنگ‌دره به همان اندازه که زیبایی‌های ویژه خود را دارد، از طمع سودجویان هم در امان نمانده‌است. حضور گردشگران در فصل بهار، که فصل زایمان حیوانات است، چرای بی‌رویه دام و شکار غیرقانونی از مهم‌ترین تهدیدهای این منطقه به‌شمار می‌رود.
فرمانده پاسگاه محیط بانی پلنگ‌دره، چرای بی‌رویه دام دراین منطقه را از چالش‌های جدی می‌داند و می‌گوید: اداره‌کل منابع‌طبیعی استان اعلام کرده که برای چرای حدود 3هزار رأس دام مجوز داده‌است. ما از این اداره‌کل درخواست کردیم مجوز چرای دام در منطقه امن پلنگ‌دره باطل شود، اما تاکنون اقدام ویژه‌ای دراین زمینه انجام نشده است.
بحری ادامه می‌دهد: وضعیت چرای دام‌های استان مرکزی در پلنگ‌دره، به‌مراتب بدتر است. هم تعداد دام‌های دامداران استان مرکزی بیشتر است و هم اداره‌کل منابع طبیعی این استان همکاری مناسبی با ما ندارد، حتی تعداد مجوزها را به ما اعلام نمی‌کنند.
وی شکار غیرمجاز را یکی دیگر از چالش‌های مهم این منطقه اعلام می‌کند و می‌گوید: شکارچیان استان‌های همجوار و برخی استان‌های دیگر برای شکار حیوانات به منطقه پلنگ‌دره می‌آیند که محیط بانان ما با آنها برخورد می‌کنند. چندی پیش یکی از شکارچیان سابقه‌دار را دستگیر و به مراجع قضایی معرفی کردیم که به 3سال حبس و پرداخت 100میلیون‌تومان جریمه نقدی محکوم شد. البته شکارچیان بومی هم به این منطقه مراجعه می‌کنند و سعی می‌کنیم از طریق گفت‌وگو و تعامل با آنها، به‌گونه‌ای فرهنگ‌سازی کنیم که از ظرفیت آنها برای حفاظت از منطقه استفاده شود.
