قهرمان در‌صحنه واقعیت

 فهیمه پناه آذر- روزنامه نگار

«صبح آخرین روز» سریالی است که این شب‌ها از شبکه2 پخش می‌شود؛ سریالی امنیتی - سیاسی که حسین تبریزی آن را کارگردانی کرده و کاوه خداشناس، نقش شهیدمجید شهریاری را بازی می‌کند.
تصویربرداری این سریال بعد از 7‌ماه به پایان رسیده و تفاوتش با دیگر سریال‌ها این بود که تبریزی آن را در زنجان ساخته؛ سریال 30قسمتی که در مرکز صدا و سیمای این شهر و زادگاه شهریاری ساخته شده است. حسین تبریزی در کارنامه خود ساخت 50فیلم تلویزیونی و سریال را دارد؛ کارگردان متولد 49 که از سال 74 فعالیت خود را آغاز کرده است. داستان این سریال از صبح روز ترور شهید شهریاری آغازمی‌شود  و به گذشته برمی‌گردد و ۴۶ سال زندگی او را روایت می‌کند. شهید دکتر مجید شهریاری، استاد دانشگاه شهید بهشتی و از دانشمندان هسته‌ای ایران بود که هشتم آذر ۱۳۸۹ در یک عملیات تروریستی به شهادت رسید.

ضرورت ساخت سریال‌هایی از شخصیت‌های معاصر
حسین تبریزی، کارگردان این سریال در پاسخ به این سؤال که ضرورت ساخت سریال و فیلم‌هایی از شخصیت‌های معاصر و به لحاظ تاریخی خیلی نزدیک به دهه‌هایی که زندگی می‌کنیم، چیست، می‌گوید: «آشنایی با مفاخر یک کشور جهت الگو‌سازی‌ برای نسل‌های بعدی همیشه جزو رسالت‌های فرهنگی یک جامعه محسوب می‌شود و قطعا از این باب از ضرورت‌های تولید فیلم و سریال خواهد بود، اما کار کردن روی شخصیت‌هایی که به لحاظ تاریخی به دهه‌ای که ما در آن زندگی می‌کنیم نزدیک‌تر هستند، قطعا سخت‌تر بوده و به‌نظر بار سنگینی بر دوش کارگردان است.» وی معتقد است که وقتی ساخت سریال از شخصیت‌های معاصر مطرح می‌شود، کار دشوارتر است؛ چراکه باید به‌گونه‌ای تولید صورت گیرد که اعتماد تماشاگران به‌طور کامل جلب شود. تبریزی ادامه می‌دهد: «کار روی چنین پروژه‌هایی برای اینکه افراد منتسب به آن شخصیت و دوستان و آشنایان و حتی مردم عادی که با شخصیت ارتباط داشتند، حضور دارند، سخت‌تر است و فیلمساز باید نزدیک‌ترین فضا رو به واقعیت ترسیم کند و این در حالی اتفاق می‌افتد که باید جذابیت دراماتیک برای مخاطب نیز ایجاد شود.»

3سال زمان برای نگارش سریال
تبریزی همچنین درباره انتخاب بازیگران و اینکه پروسه نگارش فیلمنامه به چه شکل بوده، توضیح می‌دهد: «نگارش فیلمنامه نزدیک به 2سال توسط گروه نویسندگان سریال نوشته شد و در این مدت به‌طور منظم با دوستان، آشنایان، بستگان و حتی مدیران ارشد کشوری مصاحبه‌هایی صورت گرفت که در رأس آنها خود خانواده شهید و همسر گرامی ایشان بوده و قطعا داستان‌هایی که از زندگی شهید روایت می‌شود با نظر و مشورت این افراد نگارش شده است.» کارگردان سریال «جاده در دست تعمیر» اضافه می‌کند: «پروسه تولید فیلمنامه از زمان ارائه طرح تا پایان نگارش و حتی تا زمان تصویربرداری هم ادامه داشت و در کل نزدیک به 3سال طول کشید که تحقیقات میدانی و کتابخانه‌ای نوشتن طرح، سیناپس فیلمنامه و... را دربرمی‌گرفت و توسط تیم نویسندگان انجام شده و از زمانی که بنده هم به‌عنوان کارگردان به گروه ملحق شدم، بازنویسی مجدد هم انجام شد که تا آخرین روزهای تصویربرداری هم ادامه داشت.»

تلاش برای دوری از شعارزدگی
این کارگردان در پاسخ به این سؤال که با توجه به زندگی شهید شهریاری و موضوعات‌ امنیتی آیا تغییراتی صورت گرفت و یا سختگیری‌هایی در پروسه نگارش و تولید داشتید، می‌گوید: «بالاخره زندگی شهید شهریاری در بعد کاری که به دانش هسته‌ای کشور هم مربوط می‌شود، حساسیت‌های خاص خودش را دارد، اما با توجه به‌کار تیمی، مسئولان نهایت همکاری را داشتند و خیلی درگیر سختگیری‌ها و اعمال نظرها نبودیم.» از شعارزدگی در ساخت سریال‌ها با مضامین سریال «صبح آخرین روز» می‌پرسیم و اینکه چقدر تلاش شده این سریال دچار شعار و شعارزدگی‌های رایج در تولید سریال‌ها نشود؟ تبریزی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «بله بعضا در چنین آثاری شعارزدگی دیده می‌شود که همین شعارزدگی باعث شده تا سریال‌ها تماشاگران خود را از دست بدهند، اما به‌نظرم در نگارش و تولید این سریال که اتفاقا موضوع خاص‌تری نسبت به سریال‌های مشابه دارد، تمام تلاش را داشتیم که از این موارد دور شویم تا تمام پیام‌های سریال را بتوانیم در قالب بستر دراماتیک به تماشاگر انتقال دهیم.»تبریزی همچنین در پاسخ به این سؤال که با توجه به سفارش تولید سریال، آیا سفارش‌دهنده باعث کندی کار یا دخالت‌ در روند تولید شده یا خیر؟ نیز توضیح می‌دهد: «خدا را شکر اینگونه نبود و سفارش‌دهندگان تولید این سریال تمام همکاری لازم را با گروه سازنده داشتند و با توجه به تجربه کاری که داشتیم در تولید تلاششان این بود که کمترین چالش را داشته باشیم.»

قهرمان‌سازی‌ واقعی از یک شخصیت
وی همچنین به قهرمان‌سازی‌ در تولید سریال‌های ایرانی اشاره می‌کند و اینکه به واسطه تولید گسترده سریال‌های خارجی و جذابیت آنها چه می‌توان کرد که سریال‌های ایرانی هم قهرمانان ماندگار خود را داشته باشند. تبریزی درباره این موضوع توضیح می‌دهد: «قهرمان‌سازی‌ زمانی که در قالب یک داستان و تخیل باشد، قطعا سختی و پیچیدگی خاص خودش را دارد که البته رقابت با آثار خارجی بسیار سخت است، ولی ما در این سریال یک قهرمان ملی و شاید جهانی را داریم که زندگی او را روایت می‌کنیم و به تصویر می‌کشیم؛ بنابراین این مورد با تولید آثار دیگر متفاوت است؛ چون مخاطب ما شخصیت اصلی سریال را می‌شناسد و نسبت به او ذهنیت دارد. پس ما وظیفه داریم که این ذهنیت را با خودمان همسو کنیم. قطعا هم نمی‌توانیم چیزی جز واقعیت را روایت کنیم؛ چون به مخاطب خودمان متعهد هستیم که واقعیت تاریخی را در اختیار وی بگذاریم.»

شبیه شهید شهریاری

کاوه خداشناس، بازیگر تئاتر و تلویزیون و سینماست که در سریال «صبح آخرین روز» نقش شهید شهریاری را بازی می‌کند. خداشناس در این گفت‌وگو از بازی در نقش شهید شهریاری و شخصیت او می‌گوید. کاوه خداشناس، بازیگر نقش شهیدمجید شهریاری در سریال «صبح آخرین روز» درباره شخصیتی که بازی می‌کند به همشهری می‌گوید: «این نخستین تجربه من برای ایفای نقشی بود که در تاریخ معاصر ایران حضور داشته است. شاید بسیاری از مردم با فراز و نشیب‌های زندگی این شهید آشنایی نداشتند و خود من هم زمانی که فیلمنامه را خواندم یا با همسر و خانواده ایشان گپ و گفت داشتم، تازه متوجه شدم که زندگی شهید شهریاری چه سختی‌ها و بالا و پایین‌هایی داشته است.»
وی ادامه می‌دهد: «بخش عمده‌ای از فراز و نشیب‌ها در فیلمنامه هم گنجانده شده است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های تجربه‌ای که من داشتم این بود که احساس کردم قرار است درباره شخصیتی صحبت کنم که چندوجهی است.» خداشناس معتقد است که شهیدشهریاری علاوه بر داشتن یک جایگاه علمی و دانشگاهی که از او به‌عنوان یک دانشمند یاد می‌شود، حال و هوایش با خانواده به‌ویژه مادرش به‌عنوان قطب عاطفی زندگی‌اش و با همسر و فرزندانش کاملا در یک تضاد و رنگ‌آمیزی‌های بسیار متنوع بوده است. جالب است که وی در هر محیطی قرار می‌گیرد، ویژگی‌های کاملا متفاوتی را ارائه می‌دهد؛ یعنی در خانواده یک فرد بسیار همراه و بازیگوش در مواجهه با بچه‌ها و در محیط کار فردی مصمم، منظم و مسئولیت‌پذیر است. این فرد قاعدتا با خود یکسری نکته‌بینی و نکته‌سنجی نیز داشته است.»  وی در ادامه می‌افزاید: «تلاش کردم با ریزه‌کاری‌هایی رفتار، مدل نگاه، لحن حرف زدن و آهنگ صدایی که برایشان طراحی کردم، شخصیت این شهید را برای مخاطب باورپذیرتر کنم و حتی آنهایی که ایشان را از نزدیک دیده‌اند و با ایشان آشنا هستند با دیدن این سریال دوری نکنند.» وی در پاسخ به این پرسش که سریال «صبح آخرین روز» تا چه اندازه از کلیشه‌های همیشگی دوری کرده، توضیح می‌دهد: «اینکه برخی می‌گویند این سریال در‌ شأن شهید شهریاری نیست، دست به قضاوت زودهنگام زده‌اند؛ چراکه سریال هنوز به دوران دانشجویی شهید شهریاری ورود نکرده است و تازه در قسمت‌های بعدی شخصیت و قهرمان سریال وارد قصه می‌شود. ما تا به الان یک پیش‌درآمدی برای ورود شخصیت اصلی، اجتماعی و معاصر شهیدشهریاری طراحی می‌کردیم و برای آن از قبل از به‌دنیا آمدن ایشان و دوران کودکی آغاز کردیم.» بازیگر «صبح آخرین روز» با بیان اینکه پرداختن به زندگی مفاخر علمی امری مهم و ارزشمند است، می‌گوید: «پرداختن به زندگی مفاخر علمی کاملا می‌تواند برای جامعه به‌ویژه نسل جوان و امروزی الگوسازی کند و آگاهی و خردمندی را در جامعه پرورش می‌دهد.»