واقعیت توافق قاهره

سه‌شنبه ۱۸شهریور۱۴۰۴، پس از هفته‌ها روابط پرتنش میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، جرقه بازگشت بازرسان آژانس به ایران زده شد. دامنه تنش‌های فنی و سیاسی پرونده هسته‌ای ایران گسترده است و توافق آژانس درست در روزی به نتیجه رسید که پیش‌نویس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل برای بازگشت تـحـریـم‌هـای بین‌المللی علیه ایران نهایی شد. توافق روز سه‌شنبه ایران و آژانـس، مقدمه تلاش‌ها برای توقف ادامه همین روند فـعال‌سازی مکانـیسم حل اختـلاف موسوم به اسنپ‌بک در برجام است که فرانسه، آلمان و انگلیس در 10سالگی برجام سر ناسازگاری در آن برداشته‌اند.قاهره مقصد سرنوشت‌ساز دوره جدید همکاری‌های ایران و آژانس شد. ایران با وساطت مصر، کشوری که 46سال پیش با آن قطع رابطه کرده بود، با آژانس توافق کرد که مانع فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگشت 6قطعنامه فصل7 منشور سازمان ملل شود. عکس یادگاری عراقچی و گروسی در کنار عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر گویای اهمیت و جدی بودن امضای چنین توافقی بود. بدر عبدالعاطی، همتای مصری عراقچی نقش کلیدی در این میانجیگری ایفا کرد و پیشنهاد این نشست از طرف او بود.اما در قاهره، جلسه گفت‌وگوی عباس عراقچی، وزیر امور خارجه و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به چه تفاهمی برای ازسرگیری بازرسی از تاسیسات هسته‌ای ایران انجامید؟

روایت عراقچی از مذاکرات و توافق
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه در اظهاراتی درباره توافق قاهره به این نکات اشاره داشت:چارچوب موجود موافقتنامه‌ پادمان‌های معاهده منع گسترش (NPT) میان ایران و آژانس که برای شرایط عادی طراحی شده است در عمل پاسخگوی وضعیت بی‌سابقه‌ای که بر اثر اقدامات غیرقانونی ایالات متحده و اسرائیل ایجاد شده نیست.ادامه همکاری در شرایطی که تاسیسات تحت پادمان ما به‌طور عمدی هدف تخریب قرار گرفته، دیگر امکان‌پذیر نبود.در واکنش به این وضعیت خطیر، مجلس شورای اسلامی ایران قانونی را به تصویب رساند که به تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حکم می‌کند.من و مدیرکل آژانس موفق شدیم تفاهم درخصوص نحوه اجرای تعهدات پادمانی ایران در پرتو تحولات ناشی از اقدامات غیرقانونی علیه تاسیسات هسته‌ای ایران را نهایی کنیم.گام‌های عملی توافق‌شده برای اجرای پادمان‌ها به‌طور کامل با قانون مجلس شورای اسلامی ایران منطبق است.آنچه ما انجام داده‌ایم، در عین حال که حقوق مسلم ما را تضمین می‌کند، همکاری با آژانس را ذیل یک چارچوب توافق‌شده حفظ می‌کند.ایران توافق یک سازوکار عملی برای همکاری برقرار می‌کند که هم شرایط استثنایی امنیتی ایران و هم الزامات فنی آژانس را بازتاب می‌دهد.ادامه حیات این سند به شرط آن است که هیچ اقدام خصمانه‌ای به شمول اسنپ‌بک علیه جمهوری اسلامی ایران صورت نگیرد.

گروسی از کدام تعهدات گفت؟
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز چهارشنبه در اجلاس شورای حکام درباره توافق قاهره گفت: دلگرم‌کننده بود که شاهد اعلام تمایل ایران به باقی ماندن در معاهده ان‌پی‌تی و ادامه همکاری در چارچوب رژیم عدم‌اشاعه بین‌المللی بودیم.این سند یک سند اجرایی پادمانی است و عمومی نیست، اما با توجه به اهمیت و معنای آن، اجازه دهید به‌طور کلی به آن و برداشت خودمان اشاره کنم.
حملات‌ ماه ژوئن به تاسیسات هسته‌ای ایران منجر به تعلیق اجتناب‌ناپذیر فعالیت‌های بازرسی در ایران شد؛ تعلیقی کامل و این برای نخستین‌بار از زمان امضای موافقتنامه جامع پادمان میان ایران و آژانس بود.ازسرگیری این فعالیت‌های حیاتی یک روند خودکار یا صرفا اداری ساده نیست.مجلس ایران قانونی را برای تعلیق همکاری با آژانس تصویب کرد. این مسئله خطر آن را به‌وجود آورد که ایران نتواند تعهدات پادمانی خود را رعایت کند.این سند فنی چارچوب روشنی برای نحوه اطلاع‌رسانی و اجرای بازرسی‌ها ارائه می‌دهد که کاملا با مفاد موافقتنامه جامع پادمان منطبق است.این سند همه تاسیسات و مراکز هسته‌ای ایران را دربرمی‌گیرد و شامل گزارش‌دهی درباره سایت‌های مورد حمله ازجمله مواد هسته‌ای موجود در آنها نیز می‌شود.

همکاری محترمانه آژانس با ایران
ایران در این زمینه از روند‌های داخلی تازه تصویب‌شده خود پیروی و این مسیر را برای بازرسی‌ها و دسترسی‌های لازم باز خواهد کرد.ایران و آژانس اکنون همکاری را به شیوه‌ای محترمانه و جامع از سر خواهند گرفت. این اقدامات عملی باید اکنون اجرا شوند.اکنون می‌دانیم چه کاری باید انجام دهیم و چه ابزارهایی برای اجرای این تفاهم اساسی در اختیار داریم. صمیمانه امیدوارم ازسرگیری فعالیت‌های بازرسی در ایران به‌عنوان نشانه‌ای مثبت و گواهی بر امکان دستیابی به توافق‌ها و تفاهم‌ها تلقی شود؛ زیرا برای حل پایدار و ماندگار چالش‌های بین‌المللی ازجمله این موضوع هیچ‌چیز جایگزین گفت‌وگو نیست.

متهم شاکی شد!
نمایندگی اتحادیه اروپا در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و در واکنش به اعلام توافق ایران با آژانس بیانیه‌ای  طلبکارانه صادر کرد: ما در یک مقطع حساس هستیم. تقریبا ۲هفته از ابلاغیه به شورای امنیت مبنی بر فعال شدن مکانیسم ماشه می‌گذرد، درحالی‌که یک بازه زمانی ۳۰روزه را قبل از اعمال مجدد قطعنامه‌های تعلیق‌شده قبلی آغاز کرد. اتحادیه اروپا به ایران و جامعه بین‌المللی روشن کرده است که ما همچنان به دیپلماسی متعهد هستیم. ایران باید گام‌های مشخصی بردارد تا نشان دهد که در یافتن یک راه‌حل دیپلماتیک جدی است و به‌طور معناداری با پیشنهاد تمدید قطعنامه۲۲۳۱ سه‌کشور اروپایی تعامل کند.ما از ایران می‌خواهیم فورا فعالیت‌های میدانی آژانس برای راستی‌آزمایی را از سر بگیرد و اجرای آن باید هم‌راستا با پادمان‌های استاندارد عرفی بوده و بنابراین غیرقابل مذاکره است.تا 13ژوئن۲۰۲۵، کل ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران ۴۸برابر محدودیت برجام بود و ذخایر اورانیوم غنی‌شده تا ۶۰درصد ایران به بیش از ۴۴۰کیلوگرم افزایش یافته بود که بیش از ۱۰برابر مقدار قابل توجه است. این موضوع هیچ توجیه غیرنظامی معتبری ندارد.ما از ایران می‌خواهیم که توافقنامه جامع پادمان و کد اصلاحی۳.۱ را که از نظر قانونی الزام‌آور است، به‌طور کامل اجرا کند و به اجرای موقت پروتکل الحاقی بازگردد و آن را تصویب کند تا به شیوه‌ای معتبر به تردیدهای جدی ما در مورد ماهیت منحصرا صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای‌اش پاسخ دهد.


عراقچی: توافق با آژانس به شرط عدم‌اجرای اسنپ‌ بک انجام شد
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان در پایان سفر به مصر در جمع خبرنگاران به جمع‌بندی این سفر پرداخت و گفت: 

 یک نکته بسیار مهم وجود دارد که باید به آن تأکید کنم، همانطور که در کنفرانس مطبوعاتی گفتم؛ این سند و ادامه حیات این سند به شرط آن است که هیچ اقدام خصمانه‌ای به شمول اسنپ بک علیه جمهوری اسلامی ایران صورت نگیرد.
 من اینجا در مذاکرات با گروسی و طرف مصری و کنفرانس مطبوعاتی بیان کردم که اعتبار این توافق تا وقتی است که هیچ اقدام خصمانه‌ای از حمله فعال شدن سازوکار موسوم به ماشه علیه ایران صورت نگیرد.
 باید تأکید کنم براساس این توافق در حال حاضر، هیچ دسترسی به بازرسان آژانس داده نمی‌شود؛ مگر در بحث نیروگاه بوشهر به‌خاطر تعویض سوخت این نیروگاه. براساس مصوبه شورای‌عالی امنیت ملی، این دسترسی داده شده بود و الان جریان دارد.
  نفس این توافق هیچ دسترسی ایجاد نمی‌کند. براساس گزارش‌هایی که ایران بعدا خواهد داد، نوع دسترسی‌ها باید در زمان خودش مورد مذاکره قرار بگیرد.
 در مورد شکل و نوع دسترسی‌های آژانس در این توافق هیچ صحبتی نشده است و به بعد از ارائه گزارش ایران در مذاکرات جداگانه‌ای که در آینده صورت می‌گیرد، موکول شده است.
 در مجموع فکر می‌کنم گام جدیدی در مسیر درست برداشته شده و بهانه‌جویی‌ها را کامل از بین می‌برد. کسانی که دنبال بهانه بودند که برای مقاصد خودشان سوءاستفاده کنند، این توافق آنها را خلع سلاح می‌کند.
 الان دیگر این توافق بین ایران و آژانس با حضور و پشتیبانی مصر است؛ لذا اعتبار بیشتری پیدا می‌کند. امیدواریم این توافق مسیر را به سمت راه‌حل دیپلماتیک پیش ببرد؛ به شرطی که طرف‌های مقابل در ادعاهای خود در مورد اینکه خواهان یک راه‌حل دیپلماتیک هستند، جدی باشند.
 فکر می‌کنم برخوردهایی که در شورای حکام نسبت به این موضوع خواهد شد، بسیار تعیین‌کننده است.