انرژی‌های نو در مدار تهران

مهرنوش میرزایی مهر- خبر‌نگار

بسیاری از شهرهای دنیا اگر با همین دست فرمان جلو بروند، با وجود بحران‌های پیش‌رو تا چند سال آینده نه آبی برای‌شان می‌ماند و نه هوایی؛ گزارش تیتر یک دیروز روزنامه همشهری با عنوان «آماده زندگی با خشکسالی شوید» را اگر خوانده باشید، به‌طور حتم دستتان آمده که در زمینه آب و هوا چقدر وضعیت رو به وخامت می‌رود. این، تازه یک‌روی سکه است. آن سوی دیگر سکه از کاهش ذخایر سوخت‌های فسیلی حکایت می‌کند؛ در نهایت این منبع نور خورشیدی است که اگر بهره‌برداری و تولید انرژی از آن همین حالا شروع نشده باشد، امیدی به استفاده از انرژی پاک در شهرها نخواهد بود. بحران آلودگی محیط‌زیست گریبان بسیاری از کلانشهرها را گرفته است؛ به‌خصوص محیط‌زیست شهری مانند تهران که استفاده بیش از حد از سوخت‌های فسیلی و سوزاندن مازوت در نیروگاه‌های اطراف، انبوه‌سازی و ساخت برج‌های بدقواره در مناطق حاشیه‌ای آن طی دهه‌های 70و 80، آینده‌ زیست شهری تهران را  به خطر انداخته است‌. این در شرایطی است که استفاده از سوخت‌های پاک و تجدیدپذیر مانند خورشید، باد، آب و... توانایی کم کردن سرعت این فرایند را دارند. در این میان، مدیریت شهری و قوانین حاکم بر آن نقش مهمی در توسعه انرژی‌های پاک در شهر داشته و چه بسا که بتوان با اجرایی کردن برخی اقدامات به سمت توسعه پایدار زیست‌محیطی پایتخت گام برداشت. برای این منظور در برنامه 5ساله سوم توسعه شهر تهران که تا پایان سال1402 ادامه خواهد داشت، طرح‌ها و گام‌های مختلفی برای افزایش استفاده از انرژی‌های نو و کاهش اتکا به گاز لحاظ شده است. پدیدار شدن بسیاری از پدیده‌های نامطلوب محیط‌زیستی به مصرف سوخت‌های فسیلی مربوط می‌شود، چرا که احتراق این سوخت‌ها باعث انتشار گازهای گلخانه‌ای همچون دی اکسیدکربن CO2 و متانCH4 شده و در پی آن بازتاب طول موج‌های بلند از سوی زمین به سمت فضا مهار می‌شود و گرم‌تر شدن تروپوسفر زمین را درپی دارد. بخش انرژی، مسئول به‌وجود آمدن 75درصد از پراکنش دی‌اکسیدکربن و 20درصد از پراکنش متان و حجم بسیار زیادی از اکسیدهای نیتروژن است. پراکنش این گازها از سوخت‌های فسیلی، مداخله‌گرهای اصلی در به‌وجودآمدن مشکلات محیط‌زیستی و بهداشتی در مقیاس محلی، منطقه‌ای و جهانی هستند.

انرژی‌های نو، راه‌حل خروج از بحران زیست‌محیطی
مدیرکل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، در توضیح چگونگی حل این بحران به همشهری می‌گوید: «یکی از راه‌های اساسی و مهم برای خروج از این بحران روآوردن به استفاده از اشکال دیگر انرژی یعنی انرژی‌های تجدیدپذیر است که در رأس آنها انرژی‌های خورشیدی و بادی قرار دارند. این 2انرژی نه‌تنها نگرانی‌های محیط‌زیستی مربوط به سوخت‌های فسیلی را برطرف می‌کنند، بلکه مهم‌تر از آن، قیمت تمام‌شده برق خورشیدی یا بادی است که با توجه به پیشرفت‌های فناورانه و زیرساختی در آینده نزدیک، فاصله آن با قیمت سوخت فسیلی بسیار بیشتر خواهد شد.» شینا انصاری ادامه می‌دهد: «انرژی خورشیدی دارای ظرفیت‌های قابل توجهی برای برآوردن نیاز جهان در آینده به‌عنوان یکی از منابع مهم تجدیدپذیر است، به‌طوری که بیش از 2799گیگاوات ساعت برق تولیدی جهان توسط فناوری‌های خورشیدی در 2بخش فناوری‌های فتوولتاییک و فناوری‌های حرارتی خورشیدی تامین می‌شود. هم‌اکنون بیش از 733گیگاوات ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی نصب شده و نیروگاه‌های بادی با ظرفیت 714گیگاوات در سرتاسر جهان فعال هستند. حال پیش‌بینی می‌شود این 2بخش تا پایان سال2050 میلادی بیش از 90درصد منابع تجدیدپذیر را تامین کنند.»
در همین راستا شهر تهران نیز از پتانسیل قابل‌توجهی برای بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه انرژی خورشیدی برخوردار است اما در راستای به‌کارگیری آنها هنوز در ابتدای راه است. از طرفی براساس مصوبه «الزام شهرداری تهران به توسعه انرژی‌های نو و تجدیدپذیر در شهر تهران»، برنامه سوم توسعه 5ساله شهر تهران، شهرداری وظیفه دارد مطابق با اسناد فرادست ملی ماده29، 30و ماده38 الزامات و اقدامات لازم را به‌منظور استفاده حداکثری از انرژی‌های نو و تجدیدپذیر در شهر تهران (شامل ابنیه و ساختمان‌ها، فضاها و وسایل حمل‌ونقل عمومی، تأسیسات و تجهیزات) ساماندهی و معمول کند. مدیرکل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران می‌گوید: «شهرداری تهران به‌عنوان متولی اصلی در مدیریت شهر تهران، دارای زیرساخت‌های مناسبی برای بسترسازی و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است. همچنین با عنایت به در اختیار داشتن بیشترین فضاهای عمومی و نیمه عمومی شهر، منابع مختلف شهری، سیستم حمل‌ونقل عمومی و سیستم نظارت بر ساخت‌وساز در پهنه‌های مختلف شهر، می‌تواند در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کلانشهر تهران مهم‌ترین نقش را ایفا کند.» انصاری به توضیح اقدامات انجام شده در تهران می‌پردازد: «نیروگاه‌های کوچک مقیاس خورشیدی منصوب شده در شهرداری تهران، ساختمان‌ها، بوستان‌ها و اماکن عمومی با ظرفیت حدود 600کیلووات قابلیت تولید 900مگاوات ساعت برق در سال دارند که این مقدار تولید، از انتشار حدودا 700تن گازهای گلخانه‌ای جلوگیری کرده که معادل کاشت 3620اصله درخت در شهر تهران است. نصب حدود 935دستگاه آبگرمکن خورشیدی در اماکن عمومی شهرداری مناطق 22گانه شهرداری تهران که این مقدار، از انتشار تقریباً 320تن گاز دی‌اکسیدکربن سالانه جلوگیری خواهد کرد.»

مکث
اروپا، یکه‌تاز در عرصه تولید انرژی پاک
قاره اروپا در سال2020 از انرژی‌های تجدیدپذیر برق بیشتری در قیاس با سوخت‌های فسیلی تولید کرده است. انرژی حاصل از باد، خورشید، نیروگاه برقابی و زیست‌توده ۳۸درصد از برق اروپا را تامین کرده‌اند که این رقم در سال۲۰۱۹ حدود ۳۴.۶درصد بوده است. درحالی‌که استفاده از سوخت‌های فسیلی برای تامین انرژی به ۳۷درصد کاهش یافته است. بزرگ‌ترین عامل در این تغییر رویکرد به سمت انرژی پاک، بهره‌برداری از انرژی خورشیدی و بادی بوده است که به‌ترتیب ۱۵ و ۹درصد افزایش داشته‌اند. کشورهایی که بیشترین رشد را در این امر داشته‌اند، کشورهای هلند، سوئد و بلژیک بوده‌اند. بارزترین مثال شهرهای اروپایی در تولید انرژی پاک، وین است. پایتخت اتریش که به جهنم زباله‌ها شهرت دارد یکی از پاک‌ترین شهرهای دنیاست. در وین سالانه 900هزار تن زباله شهری سوزانده و از آن یک و نیم میلیون مگاوات برق تولید می‌شود. زیر این شهر 1200کیلومتر لوله‌کشی انجام شده تا سیستم گرمایشی به دوسوم خانه‌ها و ساختمان‌های شهر منتقل شود و هیچ نیازی به شوفاژ، بخاری یا هر نوع گرمایش ساختمانی نباشد.

بخشی از اقدامات انجام شده  در تهران از سوی شهرداری
نصب 7760پایه چراغ خورشیدی، تامین روشنایی 1057ایستگاه اتوبوس از طریق مدول‌های خورشیدی، تجهیز 4200چراغ ترافیک به سولار، تجهیز 24غرفه بازیافت و 5پل عابر پیاده به انرژی خورشیدی، احداث نیروگاه هاضم با ظرفیت پذیرش زباله مخلوط شهری 300تن در روز و ظرفیت تولید برق 2مگاوات بر ساعت و ایجاد نیروگاه ریجکت‌سوز (با ظرفیت پذیرش زباله مخلوط شهری 200هزار تن سالانه و ظرفیت تولید برق 3مگاوات بر ساعت روزانه).

اقدامات آتی
تامین 2درصد انرژی مصرفی در فضاهای تحت مدیریت شهرداری تهران به‌صورت سالانه از انرژی‌های تجدیدپذیر، استحصال 2مگاوات انرژی پایدار از پسماند در هر سال، توسعه نیروگاه‌های خورشیدی با ظرفیت حداقل 600کیلووات در سال، کاهش مصرف انرژی در شهرداری تهران به میزان سالانه 10درصد، راهبری و نظارت بر رعایت شاخص‌های مدیریت سبز .