درخواست نخست‌وزیر ایران از آمریکا

  آرش نهاوندی    

روزنامه نیویورک تایمز در تاریخ 28نوامبر 1956 (7 آذر 1335) تیتر یکی از اخبار خود را به درخواست نخست‌وزیر ایران از آمریکا اختصاص داد و تیتر زد: «ایران خواستار حضور آمریکا در پیمان بغداد است». در متن این خبر چنین آمده است: «حسین علا نخست‌وزیر ایران گفته است که حضور آمریکا در این پیمان سبب خواهد شد تا صلح و ثبات در منطقه خاورمیانه ایجاد شود. علا در این‌باره گفت: اگر آمریکایی‌ها عضویت در پیمان بغداد را در زمان کنونی مناسب تلقی کنند، عضویت آنها در این پیمان باعث ایجاد آرامش می‌شود و تأثیر زیادی در ثبات این منطقه بحران‌زده خواهد داشت. او افزود: عضویت آمریکا حتی می‌تواند اعراب را نیز به عضویت در پیمان بغداد ترغیب کند. علا به‌عنوان مثال به سخنان ملک سعود عربستان سعودی اشاره کرد و گفت: پادشاه عربستان از نفوذ شوروی در منطقه نگران است و گفته است در صورتی که آمریکا به عضویت پیمان بغداد درآید، عربستان نیز به عضویت این پیمان درخواهد‌آمد. در مورد لبنان هم همین نگاه صادق است. سخنان حسین علا انعکاسی از خواسته‌ها و تمایلات سایر اعضای پیمان بغداد است. ایران، عراق، ترکیه، پاکستان و بریتانیا اعضای کنونی پیمان بغداد را تشکیل می‌دهند. در خاورمیانه اما مقاومت‌های زیادی در برابر پیمان بغداد انجام گرفته؛ چرا که مقامات برخی از کشورها ازجمله مصر بر این باورند که بریتانیا از این پیمان به‌عنوان ابزاری امپریالیستی استفاده می‌کند. چهار کشور مسلمان این پیمان، از حضور در جلساتی که بریتانیایی‌ها نیز در آن حضور دارند خودداری می‌کنند. مصر یکی از این کشورهاست که اعلام کرده تا زمانی که فرانسه و انگلیس، مصر را تحت‌اشغال خود داشته باشند و نیروهای خود را از این کشور خارج نکنند، در جلسات پیمان بغداد حضور نخواهد یافت. عدنان مندرس، نخست‌وزیر ترکیه اخیرا ایران، عراق و پاکستان را برای تشکیل جلسه اعضای پیمان بغداد به آنکارا دعوت کرده است، اما هنوز در مورد برگزاری این اجلاس تصمیمی قطعی گرفته نشده است. این چهار کشور (ایران، ترکیه، عراق و پاکستان) نمی‌خواهند به روابط خود با بریتانیا آسیب بزنند یا خواستار خروج این کشور از پیمان بغداد شوند، اما در عین حال هم نمی‌توانند ادامه حضور نیروهای بریتانیا و فرانسه را در مصر نادیده بگیرند.»
پیمان بغداد یکی از پیمان‌هایی بود که بر مبنای استراتژی آمریکا مبنی بر جلوگیری از نفوذ کمونیسم در خاورمیانه شکل گرفته بود. در پیمان بغداد علاوه بر اهداف سیاسی و نظامی، اهداف اقتصادی نیز مدنظر بود. مقر پیمان بغداد پس از کودتای 1958در عراق، از بغداد به آنکارا منتقل شد و نام این پیمان بعدها به نام «سنتو» تغییر داده شد.