تجربه تلخ زنانه برای عبور از پل‌های عابر

الهام مصدقی‌راد- خبر‌نگار

 پل عابر پیاده معمولا نخستین و مطمئن‌ترین گزینه برای عبور از عرض یک معبر پر از خودرو است. این سازه شهری که عابران پیاده برای تامین ایمنی‌شان از آن بهره می‌گیرند، در میان پیام‌های شهروندان به شهرداری‌ها درصد بالایی از مجموع درخواست‌ها را به‌خود اختصاص داده است. اما همین سازه تامین‌کننده ایمنی، نمره مطلوبی در تامین امنیت به‌ویژه برای زنان دریافت نمی‌کند. به‌گفته کارشناسان اجتماعی، پل‌های عابر پیاده به‌دلیل خصوصیات سازه‌ای و ظاهری‌شان یا ویژگی‌هایی که در سال‌های اخیر به آنها افزوده شده، در زمره بی‌دفاع‌ترین نقاط شهری قرار دارند.تجربیات نامطلوب بعضی زنان در استفاده از پل‌های عابر پیاده، تا مدت‌ها بعد مانع استفاده دوباره آنها از این سازه‌های شهری شده است.
چند سال قبل بعد از آنکه عرشه پل‌های عابر پیاده به‌عنوان مکان نصب بیلبوردهای تبلیغاتی و محلی برای کسب درآمدهای شهری انتخاب شد، گلایه شهروندان و کارشناسان اجتماعی از این اتفاق آغاز شد. آنها معتقد بودند کور کردن این پل‌ها با نصب تابلوهای تبلیغاتی و در واقع حذف چشمان نظاره‌گر، امنیت آن را خدشه‌دار کرده و احتمال وقوع بزه را به‌ویژه در ساعاتی خاص افزایش خواهد داد. به همین دلیل مدتی بعد، بیلبوردهای تبلیغاتی حدود 50سانتی متر بالاتر نصب شدند، تا عرشه پل از دید خودروهای عبوری و عابران در معابر پنهان نماند. این اقدام یکی از تأثیرگذارترین اقدامات برای افزایش احساس امنیت به‌ویژه در زنان محسوب می‌شد. با این حال اما عبور بخش قابل‌توجهی از زنان از روی پل‌های عابر پیاده، با احساس امنیت کامل همراه نیست. علی اعطا، سخنگوی شورای شهر تهران نیز به تازگی اعلام کرده موضوع امنیت زنان در پل‌های عابر پیاده را پیگیری خواهد کرد.

چرا احساس امنیت زنان در زمان عبور از پل‌های عابر پیاده کمرنگ است؟
گفت‌وگوی همشهری با تعدادی از زنان ساکن تهران نشان می‌دهد خلوتی بیش از حد، طولانی بودن عرشه پل، تاریکی نسبی و حتی نوع معماری سازه در ایجاد احساس عدم‌امنیت در آنها برای عبور از روی پل نقش دارند. به جز این دسته‌بندی‌های اصلی، وجود چند عامل دیگر در همین فضا احساس عدم‌امنیت در زنان را پررنگ‌تر می‌کند. حضور افراد بی‌خانمان، معتادان و محصور بودن نمای پل‌ها با تابلوهای تبلیغاتی و یا شکل تونلی آنها ازجمله این موارد است. شاید معتادان یا افراد بی‌خانمان با ظاهری ژنده و نامرتب مزاحمتی برای زنان ایجاد نکنند، شاید طولانی و خلوت بودن عرشه پل‌ها حادثه‌ای را برای زنان رقم نزند اما به هرحال آنها احساس عدم‌امنیت را تجربه می‌کنند؛ ‌احساسی که نوع و میزان آن با مردان بسیار متفاوت بوده و حتی در مواقعی قابل درک برای آنها نخواهد بود.
این احساس عدم‌امنیت تا جایی برای زنان قوی عمل می‌کند که خانم جوانی در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «ساعت 10شب از خودروی دوستم در کنار پل عابر پیاده واقع در بلوار نیروی زمینی پیاده شدم. همسرم در آن سوی پل در انتظارم بود اما خلوتی بیش از حد و تاریکی عرشه پل مرا ترساند و از همسرم تقاضا کردم خودش به این سمت پل آمده و مرا همراهی کند.» تعدادی دیگر از زنان نیز لحظات سخت و ناخوشایندی را در زمان عبور از روی پل‌های عابر پیاده تجربه کرده‌اند؛ «چند سال قبل فرزند خردسالم را در کالسکه گذاشته و در ساعات بعدازظهر، قصد عبور از روی پل را داشتم. در میانه پل مردی ایستاده بود و با بازکردن لباس خود، قسمتی از بدنش را نمایان کرده بود. وحشت‌زده با جیغ‌های ممتد درحالی‌که سعی می‌کردم تعادل کالسکه را هم حفظ کنم خود را به انتهای پل رسانده و از پله‌ها پایین آمدم.» این خانم شهروند با بیان اینکه خاطره تلخ آن روز را بعد از سال‌ها فراموش نکرده‌ام می‌افزاید:‌ «‌همچنان برای عبور از عرض معابر پر از خودرو چاره‌ای جز انتخاب پل عابر پیاده ندارم. به‌خصوص برای گذر از عرض بزرگراهی که در اطراف محل سکونتم قرار دارد.»
سال87 و براساس یک پژوهش دانشگاهی در تهران، پل‌های عابر پیاده در زمره بی‌دفاع‌ترین فضاهای شهری شناخته شدند. فضاهایی که به‌ویژه زنان احساس عدم‌امنیت را در آن تجربه کرده و حتی با مواردی نظیر متلک، لمس و حتی نمایش اندام جنسی مواجه شده‌اند. اعظم آهنگر، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه تهران که مسئولیت انجام این پروژه را به‌عهده داشته به همشهری می‌گوید: ‌« نتایج این بررسی نشان داد 35درصد نمایش اندام جنسی در پل‌های عابر پیاده رخ داده و بیشتر زنانی که این تجربه تلخ را گذرانده بودند دیگر از پل‌های عابر پیاده استفاده نمی‌کردند.» او البته این را هم می‌گوید که این نوع خاص از رفتار بیماران جنسی در سال‌های اخیر و با گسترش فضای مجازی به این عرصه منتقل شده و تا حدودی کمتر در عرصه‌های عمومی شهر دیده می‌شود.

حس امنیت بر روی برخی پل‌های عابر
تعدادی از زنانی که با همشهری گفت‌وگو کردند، اعلام داشتند حضور برخی افراد به‌صورت دائمی روی پل‌های عابرپیاده، احساس امنیت در آنها ایجاد کرده است. یکی از این زنان به همشهری می‌گوید:‌ «روی ‌پل عابرپیاده واقع در میدان تجریش همیشه یک نوازنده حضور داشته و ساز می‌زند. همین موضوع به من آرامش داده و حتی در ساعات خلوت به‌راحتی از روی پل عبور می‌کنم.» یکی از مواردی که زنان بارها در مورد کاهش یا افزایش حس امنیتشان به آن اشاره داشتند، ساعت تردد و مکان تردد بود. آهنگر، ‌نیز به این مسئله اشاره داشته و می‌گوید:‌ «‌برخی پل‌های عابرپیاده که در مرکز شهر مثلا محدوده بازار یا مناطق اداری قرار گرفته‌اند در روز به‌دلیل حضور جمعیت قابل توجه، ‌برای خانم‌ها امن محسوب می‌شوند، اما همان پل‌ها بعد از اتمام ساعت کاری و هنگام شب و خالی شدن منطقه از جمعیت، ‌احساس ناامنی بسیاری را منتقل می‌کنند. در مقابل برخی دیگر از پل‌ها به واسطه حضورشان در مکان‌هایی دیگر، در ساعات روز خلوت بوده و هنگام شب شلوغ شده و احساس امنیت زنان را ارتقا می‌دهند.»
 نمونه این مورد، پل‌های عابرپیاده‌ای است که در نزدیکی بوستان‌ها و برخی مراکز تفریحی قرار دارند که اغلب در شب‌ها شاهد حضور جمعیت گردشگر است. این جامعه‌شناس با تأکید بر اینکه پژوهش‌های داخل و خارج از کشور نشان داده‌اند زمان، مکان و نوع پوشش در میزان بروز بزه در مکان‌های عمومی نقش مؤثری بازی می‌کند، می‌افزاید: «زنان در فضاهای عمومی نسبتا شلوغ، احساس امنیت بیشتری دارند. می‌توان در بعضی پل‌های عابرپیاده که فضای وسیع‌تری دارند، امکان حضور دستفروشان را فراهم کرد و به‌عبارتی شلوغی کاذب ایجاد کرد تا حس امنیت در زنان ایجاد شود. همچنین بهتر است عرشه پل‌های عابری که روی بزرگراه‌ها قرار دارند، ‌با بیلبوردهای تبلیغاتی پوشانده نشود تا بیماران و مزاحمان به‌دلیل وجود چشمان نظاره‌گر کمتر دست به رفتارهای نامتعارف زده و زنان احساس امنیت بیشتری کنند.»

تلاش برای ارتقای امنیت زنان در شهر
محمدرضا جوادی یگانه، معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران روز گذشته در صفحه شخصی خود در توییتر به اجرای طرح « ارتقای احساس امنیت زنان در شهر » اشاره کرد و نوشت: «‌ یکی از مهم‌ترین وظایف اجتماعی شهرداری تهران، تامین و ارتقای احساس امنیت زنان و کودکان و مقابله با آزار جنسی است. این طرح که توسط اداره کل اموربانوان و با همکاری شهرداری منطقه 10اجرا شده، گام اول در این مسیر است.» زهرا بهروز آذر، ‌مدیرکل بانوان شهرداری تهران  نیزچندی قبل به همشهری گفت: « زنان ساکن منطقه 10فضاهای ناامن منطقه را معرفی کرده و اقداماتی برای تامین امنیت این نقاط به اجرا درآمده و قرار است این طرح در تمامی مناطق اجرایی شود.»

پل های عابرپیاده  به مثابه نشانه شهری
ایجاد کاربری روی پل‌های عابرپیاده، ‌موضوعی است که زهرا فسایی، ‌دانش‌آموخته دکتری شهرسازی به آن اشاره کرده و به‌عنوان راه‌حلی برای ارتقای احساس امنیت زنان مورد تأکید قرار می‌دهد. او به همشهری می‌گوید:‌ «با ایجاد جذابیت در بعضی پل‌های عابر، استقبال عابران پیاده از آنها افزایش یافته و عرشه پل شلوغ‌تر و امن‌تر خواهد شد. به‌عنوان مثال ایجاد گالری‌های دوره‌ای روی عرشه پل‌ها، این شرایط را فراهم خواهد کرد.» این شهرساز همچنین به تبدیل پل‌های عابرپیاده به «‌نشانه‌های شهری» اشاره کرده و معتقد است: «طراحی خاص و زیبا برای هر کدام از این پل‌ها، آنها را به نشانه‌ای در شهر تبدیل کرده و تصویر ذهنی منسجمی برای شهروندان ایجاد می‌کند که می‌تواند منتقل‌کننده احساس آرامش بیشتری در آنها شود.»