عبور دلار از شوک ماشه

بهزاد رنجبر | روزنامه‌نگار

پس از جهش نرخ دلار آزاد تا سطح بی‌سابقه ۱۱۸هزار تومان در دهم مهرماه، بازار ارز طی چند روز گذشته با تغییر مسیر همراه شد و روز گذشته نرخ هر دلار آمریکا به محدوده ۱۱۲هزار تومان عقب‌نشینی کرد. کاهش حدود 5هزار تومانی نرخ دلار در فاصله‌ای کوتاه، در حالی رقم خورد که بررسی‌ها نشان می‌دهد پتانسیل رشد بیشتر در کوتاه‌مدت به‌شدت محدود شده و افزایش اخیر نرخ ارز ، ناشی از فضای روانی است.

2 اقدام سیاستی
به‌نظر می‌رسد مهم‌ترین دلیل نزول قیمت دلار افزایش عرضه‌ها از سوی بانک مرکزی است. برخی شایعات از ورود سنگین بانک مرکزی به بازار تهران و امارات حکایت دارد. به‌گفته فعالان بازار ارز، بانک مرکزی با ورود سنگین و هماهنگ به 2 بازار غیررسمی تلاش کرده تا نرخ‌ها را در سطحی پایین‌تر تثبیت کند. برخی منابع غیررسمی از فروش گسترده اسکناس و حواله ارزی توسط بانک مرکزی خبر می‌دهند؛ اقدامی که نه فقط از رشد بیشتر نرخ جلوگیری بلکه انتظارات افزایشی را نیز تعدیل کرده است. به همین دلیل، بسیاری از تحلیلگران احتمال ادامه روند نزولی دلار در هفته پیش‌رو را منتفی نمی‌دانند. در کنار افزایش عرضه، سیاست جدید دولت در راه‌اندازی بازار توافقی ارز نیز در کاهش نرخ‌ها بی‌تأثیر نبوده است. در این بازار، صادرکنندگان و واردکنندگان می‌توانند با نرخ‌های توافقی معامله کنند. 

آیا رالی صعودی قیمت به پایان رسیده است؟
براساس تحلیل‌های تاریخی، بازار ارز پس از هر شوک بزرگی معمولاً 2 مسیر را درپیش می‌گیرد؛ یا قیمت وارد دوره اصلاح قیمتی یا با اصلاح زمانی مواجه می‌شود. به بیان بهتر در دوره‌های اصلاح قیمت، قیمت دلار کاهشی و به سمت ارقام پایین‌تری سوق داده می‌شود اما در اصلاح زمانی، قیمت در یک محدوده ساختاری نوسان می‌کند و در این محدوده‌ها تثبیت می‌شود. مهم‌ترین رویداد در دوره‌های اصلاح زمانی قیمت دلار، تثبیت نرخ در محدوده‌ای مشخص و کاهش نوسانات است و این رویه تا زمانی که رشد طبیعی نقدینگی، نسبت ارزش دلاری را به سطح تعادلی بازگرداند ادامه خواهد داشت. اکنون بسیاری از تحلیلگران معتقدند بازار در آستانه ورود به فاز دوم است؛ یعنی دوره‌ای از آرامش نسبی و نوسان محدود که در آن قدرت سفته‌بازان کاهش می‌یابد و انتظارات تورمی فروکش می‌کند.

کاهش نسبت نقدینگی به دلار؛ سیگنال اصلاح بازار
تحلیلگران تکنیکی و بنیادی همزمان بر شاخصی به نام «ارزش دلاری نقدینگی» تأکید دارند؛ شاخصی که از تقسیم کل نقدینگی ریالی کشور بر نرخ دلار در بازار آزاد به‌دست می‌آید و در واقع دماسنج قدرت خرید اقتصاد ایران در مقیاس جهانی محسوب می‌شود. براساس آخرین داده‌ها، این شاخص در مهرماه امسال به حدود ۱۰۵میلیارد دلار رسیده که پایین‌ترین سطح خود در 2دهه گذشته است. این عدد از منظر اقتصادی، به معنی اشباع فروش ریال و کاهش شدید قدرت خرید داخلی در برابر دلار است. به بیان ساده‌تر، پول ملی بیش از اندازه تضعیف شده و ظرفیت جهش دوباره نرخ ارز کاهش یافته است.  این سطح تاریخی معمولاً نشانه پایان دوره‌های صعودی شدید در بازار ارز است.