طبیعت در انتظار مهربانی ماست
همزمان با فصل زایش و رویش، هوای طبیعت و حیات وحش را داشته باشیم
اسدالله افلاکی/ دبیر گروه زیستبوم
هرسال در آستانه بهار، کارشناسان نسبت به تخریبهای احتمالی طبیعت در ایام نوروز هشدار میدهند. امسال اما کارشناسان با توجه به وضعیت بحرانی محیطزیست میگویند شهروندان باید بیش از هر زمان دیگری هوای طبیعت را داشته باشند. اسماعیل کهرم، استاد حیاتوحش، با تأکید براینکه طبیعت بیش از هر زمان دیگری نیازمند مهربانی ماست به همشهری، گفت: نیاکان ما بهترین زمان را برای عید، مراسم نوروز و سیزده بدر انتخاب کردند. آنها با درایتی که داشتند زمانی را برای شادمانی برگزیدند که طبیعت لباس نو میپوشد و زیبایی و رنگارنگی آن، نشاطی دوچندان را ارزانی ما میکند.
این استاد دانشگاه که همواره با رصد کردن معضلات محیطزیست نسبت به تخریبها و خسارات ناشی از آن بر طبیعت هشدار میدهد، تصریح کرد: ما طبیعت شگفتانگیزی داریم. درایران یکروزه هوا عوض میشود. تا همین چند روز قبل هیچ خبری از بهار و شکوفه نبود؛ اما ناگهان درختان پرازشکوفه شدند و هوا رنگ بهار گرفت. او میگوید: با وجود این همه زیبایی، طبیعت ما یک بدشانسی بزرگ دارد. درست زمانی که ما جشن میگیریم و برای تفریح به طبیعت وارد میشویم طبیعت در حال زایش است. زمانی است که پرندگان در حال لانهسازی و تخمگذاری هستند. پستانداران حیات وحش دوره حساس آبستنی را سپری میکنند. زمان گل دادن و جوانه زدن درختان و گیاهان است. ما دراین زمان باید بیش از هر زمان دیگری هوای طبیعت را داشته باشیم.
آرامش حیات وحش را به هم نزنیم
کهرم با تأکید براینکه با آغاز بهار، پرندهها، حیوانات، درختان و گیاهان به آرامش و امنیت نیاز دارند، گفت: ما زمانی که به تفریح و جشن و شادمانی میپردازیم طبیعت را فراموش میکنیم. برای نمونه هر سال در مراسم چهارشنبهسوری با درستکردن آتش و استفاده از ترقه و فشفشه و ایجاد سروصدا، زندگی پرندگان را به خطر میاندازیم. خوب است بدانید بسیاری از پرندگان در مراسم چهارشنبه سوری بهخاطر همین سروصداها سکته میکنند و میمیرند. اگر فردای چهارشنبه سوری به پارکها و یا مناطقی که درخت دارد سری بزنید شماری از پرندگان مرده را میبینید که زیر درختان بر زمین افتادهاند. اینها در واقع سکته کردهاند. او میگوید: ما باید دراین فصل بیش از هر زمان دیگری به فکر طبیعت و حیات وحش باشیم. فصلی که فصل زایش و زادآوری است. اما برخلاف انتظار، ما شکوفهها را میکنیم؛ شاخهها را میبریم تا از آنها قلمه تهیه و در باغچه و گلدان نهال کنیم. چرا باید شادمانی ما سبب مرگ ومیر پرندهها و شکستن شاخههای درخت وکندن گیاهان خودرو باشد. یک سال هنگام سیزده بدر به پارک ملی گلستان رفته بودم. در پایان روز و زمانی که مردم از پارک خارج میشدند درِ صندوق عقب هر ماشینی را که محیط بانان باز میکردند پر از قلمه، نشا و شاخههای پرشکوفه بود. ما بیمحابا طبیعت را قلع وقمع میکنیم؛ درحالیکه پیامبر گرامی ما فرموده است: «هرکس شاخه درختی را بشکند گویی که بال فرشتهای را شکسته است.»
به گفته این استاد حیات وحش، ما فرزندان نسلی هستیم که هوا را زنده، خاک را زنده و آب را زنده تصور میکردند. اما حالا نه ما به این مسائل توجه میکنیم و نه مهندسان ما. مهندسان ما رودخانهها را زنده نمیدانند. با همین نگاه روی این زیستبومها سد میسازند و حیات را از آنها میگیرند. امیدوارم در سال نو نگاه ما به طبیعت عوض شود تا بتوانیم طبیعت رو به احتضارمان را از نابودی حتمی نجات بدهیم.
توصیههای یک گیاهشناس برای حفاظت از طبیعت
حسین آخانی، استاد گیاهشناسی دانشگاه تهران درگفتوگو با همشهری به شهروندان توصیه کرد که در هنگام ورود به طبیعت رفتار مسئولانه داشته باشند. این پژوهشگر عرصه منابع طبیعی گفت: پیش از هر چیز باید از ریختن و رها کردن زباله در طبیعت بهشدت خودداری کنیم. این کار علاوه برآنکه چهره زیبای طبیعت را مخدوش میکند برای گیاهان در حال رویش هم مضر است. زبالهها ممکن است مواد سمی تولید کنند و این مواد مانع از رشد و زایش گیاهان و درختان شود. این استاد دانشگاه با تأکید براینکه مهمترین توصیه پرهیز از افروختن آتش در طبیعت است، افزود: ما به طبیعت وارد میشویم و بیآنکه فکر کنیم زبالههایمان را درطبیعت جا میگذاریم. وقتی یک بطری نیمه خالی آب یا شیشهای را در طبیعت رها میکنیم این زبالهها مثل ذرهبین عمل میکنند و باعث آتشسوزی میشوند. آخانی یادآورشد: متأسفانه بسیاری از شهروندان با ورود به طبیعت عادت دارند با جمع کردن چوب یا شکستن شاخههای درختان و کندن بوتهها آتش درست کنند. این آتش علاوه برنابودی پوشش گیاهی بسیار ارزشمند، گاه منشأ آتشسوزیهای بزرگ در طبیعت میشود که خسارت جبران ناپذیری بهبار میآورد. آخانی در بخشی از گفتههای خود به کندن بوتههای گیاهی اشاره کرد و گفت: در فصل بهار بسیاری از مردم گیاهان پیازی مثل انواع لالهها، والک و پیازهای وحشی را از ریشه در میآورند. درحالیکه درآغاز فصل بهار هنوز بذر دهی و دوره زایش گیاهان کامل نشده است. این رفتار باعث نابودی این گونههای ارزشمند میشود. بهویژه در کوههای شمال تهران کندن بوتهها خسارت فراوانی به طبیعت تحمیل میکند.
او تأکید کرد: در شرایطی که ریزگردها نفس شهروندان 25استان کشور را به شماره انداخته است انتظار میرود از رفتارهایی که باعث نابودی پوشش گیاهی میشود بهشدت خودداری کنیم و با رفتارهای نسنجیده مان فرصت احیا و زایش گیاهان را از طبیعت نگیریم.