مهم‌تر از توسعه مترو

حمید هیدارن _  کارشناس مسائل شهری

متروی تهران به مدد بهره‌مندی از 7خط به همراه خط فرودگاه امام خمینی(ره) هر روز پذیرای حدود 2میلیون مسافر است. این جمعیت از طریق 157قطار موجود در ناوگان شبکه حمل‌ونقل ریلی پایتخت جابه‌جا می‌شوند، اما واقعیت آن است که در ساعات اوج مراجعه شهروندان به مترو، سوار و پیاده شدن از واگن‌ها سختی‌ها و معطلی‌های خاص خود را به همراه دارد. بیشترین تعداد قطارها به‌ترتیب در خطوط یک، 2و 4 مشغول سرویس‌دهی هستند که طبیعتا بیشترین تعداد مسافر هم مربوط به همین خطوط می‌شود. با این حال میزان مراجعه مردم به مترو نشان می‌دهد که در خطوط یک، 3 و4 افزایش تعداد قطارها نیازی ضروری است. خطوط 6و7 هم درصورت تکمیل ایستگاه‌های در دست احداث و رسیدن به حداکثر میزان بهره‌وری، قطعا قطارهای به‌مراتب بیشتری را طلب می‌کنند.

کارشناسان معتقدندکه با تکمیل خطوط 6و 7و بهره‌برداری از 7ایستگاه در حال ساخت که به خطوط 3و 4مربوط می‌شوند، اگر حدود 200قطار به ناوگان شبکه حمل‌ونقل ریلی تهران اضافه شود، تعداد مراجعان به این سیستم حمل‌ونقل عمومی ارزان قیمت و ایمن، حتی تا مرز 5میلیون نفر در روز هم افزایش خواهد یافت. در واقع اگر شهروندان بتوانند با طی مسیری معقول به مترو دسترسی پیداکرده و به مقصد خود در گوشه و کنار شهر به‌راحتی و بدون دردسر برسند (یعنی ایستگاه‌های مترو در اقصی‌نقاط پایتخت وجود داشته باشد و بدون ازدحام بتوان از واگن‌ها استفاده کرد) خودبه‌خود فرهنگ عدم‌رجوع به وسایل نقلیه شخصی و استقبال از حمل‌ونقل عمومی پاک، در جامعه جا خواهد افتاد.

یکی از دغدغه‌های مدیران فعلی مترو، گسترش پهنه فراگیری شبکه فعلی است تا ضمن بهره‌مندی تمام مناطق شهر از این امکان حمل‌ونقلی ارزان و ایمن، خطوط موجود و خطوط جدید به یک همپوشانی فزاینده در قالب ایستگاه‌های تبادلی دست یابند. این امر جزو برنامه‌های طرح جامع حمل‌ونقل ریلی تهران است که قطعا باید محقق شود اما به‌نظر می‌رسد هم‌اکنون، مهم‌تر از مسئله توسعه خطوط مترو، تامین واگن‌های بیشتر برای خطوط در حال بهره‌برداری است تا بتوان از داشته‌های موجود، بیشترین و بهترین استفاده ممکن را برد.

در حقیقت اگر قرار باشد گالری و ایستگاه مترو ساخته شود اما وسیله حمل‌ونقل مسافر به اندازه کافی موجود نباشد، مثل این است که اصلا کاری انجام نشده و برآیند تلاش‌های صورت گرفته، راندمان خوبی را در بر نخواهد داشت.
در این روزها و سال‌های سخت اقتصادی، انتظار می‌رود دولت کمی بیشتر وارد گود حل مشکلات حمل‌ونقل عمومی کلانشهرها شود. البته این بدان معنا نیست که متولیان دولت کمکی نکرده‌اند و یا نمی‌خواهند بیشتر به داد شهرهای بزرگ برسند؛ آنها هم قطعا با محدودیت‌های پرشماری دست و پنجه نرم می‌کنند، اما به هرحال یکی از اولویت‌های اصلی شهری مثل پایتخت با قریب به 12درصد جمعیت کل کشور، همین مسئله تامین واگن برای خطوط راه‌آهن شهری است. حتی قرارداد مربوط به تامین 630دستگاه واگن نیز چند وقتی است توسط وزارت کشور منعقد شده اما مراحل مربوط به اجرای آن به کندی پیش می‌رود. این یعنی با وجود وجود بستر لازم برای اقبال بیشتر مردم نسبت به حمل‌ونقل عمومی، زحمات صورت گرفته تا به امروز تا حدودی عقیم مانده و مابه‌ازای زیرساخت‌های ایجادشده، استفاده حداکثری از مترو تهران محقق نشده است. توجه ویژه به این اصل مهم، در رفع برخی مشکلات دیگر ازجمله مسائل زیست‌محیطی نیز مؤثر است و به افزایش سطح رفاه عمومی کمک کند.