شهرداری ناگزیر به اصلاح ساختار است

حامد فوقانی _‌خبرنگار

طی یک‌سال و نیم گذشته هرگاه که صحبت از اصلاح ساختار و تشکیلات در بدنه شهرداری تهران به میان آمده خیلی‌ها بلافاصله گارد گرفته‌اند که این کار یعنی بیکار شدن تعداد زیادی نیروی انسانی؛ آن هم در شرایط سخت اقتصادی موجود. این در حالی است که طراحان موضوع، بارها تاکید کرده‌اند که همانند آنچه از عنوان طرح برمی‌آید اصلا به دنبال کاهش نیروی انسانی نیستند و هدف چابک‌سازی مدیریت شهری، کاهش هزینه‌ها و اثربخش کردن فعالیت‌هاست. با وجود این، به نظر می‌رسد برخی به پست‌های شغلی‌ای که سالیان طولانی است در اختیار دارند، آن چنان تکیه زده‌اند که حاضر نیستند حتی برای بهبود روش‌ها و افزایش کارآیی شهرداری تهران، پست خود را ترک کنند و در جایی مشغول به کار شوند که احتمالا نیازمند صرف انرژی انسانی بیشتری است. برخی دیگر تا می‌توانند چوب لای چرخ می‌گذارند و از نفوذ خود برای به سرانجام نرسیدن طرح بهره می‌برند؛ البته اینکه طرح تهیه شده کامل است یا ایراداتی دارد و باید مورد بررسی قرار گیرد، بحثش جداست؛ مسئله این است که عده‌ای به طور کل، مطالعه و تدوین چنین طرح‌‌هایی را قبول ندارند و هنوز اقدامی صورت نگرفته، تاب برنیاورده و بنا را بر جنبه منفی موضوع استوار می‌کنند.
حال برای اینکه دلایل ضرورت اجرای طرح اصلاح ساختار شهرداری تهران بیش از پیش مشخص شود، بد نیست از یکسو به وضعیتی که شهرداری در آن قرار گرفته و از سوی دیگر به چند شهر مطرح دنیا نگاهی گذرا بیندازیم که سالیان گذشته اصلاح ساختار را در مدیریت شهری خود انجام داده‌اند.

هم‌اکنون حدود 65هزار نیرو با شهرداری تهران قرارداد مستقیم دارند. اگر افرادی را که به‌طور غیرمستقیم با شهرداری در ارتباط هستند در نظر بگیریم این عدد، دوبرابر خواهد شد. حال سوال اینجاست که آیا چنین حجمی از نیروی انسانی، فعالیت کارا دارند؟ مطمئنا زمانی بررسی‌ها نشان می‌دهد که اداره شهر با یک‌سوم این تعداد نیرو هم امکانپذیر است، یعنی برای هر پست شغلی، چند نفر مشغول کار هستند؛ بنابراین ضمن آنکه پاسخ سوال فوق منفی است، باید به دنبال تعریف مجدد (اصلاح) ساختار بود تا از موازی‌کاری و بیکار بودن تعدادی از نیروهای انسانی کاسته شود. به‌طور حتم این موضوع سبب خواهد شد نفرات بااستعدادی که هم‌اکنون کارایی بالایی ندارند و روی بازدهی کل مجموعه اثر منفی می‌گذارند، در یک‌پروسه شناسایی، در جایی درست مشغول به کار شوند.  از طرفی شهرداری تهران 7معاونت دارد که 4 نفر از آنها در بسیاری از موارد فعالیت‌های موازی با هم دارند؛ به‌گونه‌ای که در بخشی از مسئولیت‌های معاونت خدمات شهری با معاونت هماهنگی امور مناطق و بخشی از مسئولیت معاونت برنامه‌ریزی و توسعه شهری با معاونت توسعه منابع انسانی همپوشانی دیده می‌شود؛ بنابراین با ادغام آنها تعداد معاونت‌ها به 5 کاهش یافته و همپوشانی‌ها از بین می‌رود. این در صورتی است که علاوه بر تهران، شهرداری‌های کشور طی دهه‌های اخیر به یکسری سازمان‌های سنتی وظیفه‌محور تبدیل شده‌اند که تبادرکننده ساختارهای ایستا و غیرمنعطف هستند؛ بنابراین ناگزیر باید به سمت حکمرانی هوشمند و چابک حرکت کرد. 

نمونه‌های بسیاری در چند کشور اروپایی وجود دارد که طی 2دهه اخیر، اصلاح ساختار در مدیریت شهری آنها صورت گرفته و البته نتیجه رضایت‌بخش بوده است. یکی از این کشورها، دانمارک است که در سال 2007 ساختار آن به کلی تغییر کرد و حتی باعث شد تا تعداد شهرداری‌های این کشور از 271 مورد به 98 برسد. شاید جالب باشد بدانید که دانمارک این اصلاح ساختار را در قالب توسعه حکومت محلی و سپردن بیشتر کارها به دست خود مردم انجام داد و حاصلش کم شدن 250میلیون یورو هزینه طی 2سال اول اجرا بود. دیگر کشور اروپایی که اصلاح ساختاری شهرداری در آن انجام شد، یونان است. در این کشور، بزرگ‌ترین اصلاح ساختار در شهرداری تریکالا انجام شد که بعدها مقامات یونانی اذعان کردند با وجود ترس از اجرای طرح اما از نتایج اقتصادی، اداری و اجتماعی‌اش شگفت‌زده شده‌اند. از دیگر کشورهایی که اصلاح ساختار شهرداری‌ها با رویکرد بهبود عملکرد دولت‌های محلی انجام شده است، کانادا، استرالیا و ژاپن بوده‌اند.
به هرترتیب با توجه به شرایط موجود باید گفت که اصلاح ساختار در شهرداری تهران یک‌امر اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. برای این کار ضمن آنکه باید شجاعت لازم وجود داشته باشد، باید توجه کرد که با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال، به یکباره طرحی فوری به اجرا درنیاید که ماحصل آن تنها تورم نیرو‌های متخصص در شهرداری باشد. پس متناسب‌سازی ساختار و سازمان شهرداری با محوریت توازن، اثربخشی و هماهنگی بیشتر در فرآیندهای کاری باید در دستور کار قرار گیرد و تعرضی به امنیت شغلی کارکنان صورت نگیرد.