اقلیم آگاهی
جرأت‌مندی؛ اهرم ارتقای کیفیت رابطه
شیما محمدی‌زرغان :
روانشناس بالینی
همه ما گاهی اوقات این تجربه را داشته‌ایم که درخواست‌های نابجای دیگران را اجابت کنیم؛ به جای آنکه با شهامت، پاسخ منفی بدهیم؛ چراکه مهارت جرأت‌مندی را به‌خوبی کسب نکرده‌ایم. رفتار جرأت‌مندانه یعنی دفاع از حقوق خود و بیان افکار و احساسات خود به شیوه مستقیم، صادقانه و با احترام به حقوق دیگران. اعتقاد به برابری حقوق انسان‌ها و شناخت حقوق خود، اصول زیربنایی رفتار جرأت‌مندانه است. نخستین گام برای یادگیری رفتار جرأت‌مندانه این است که بین این رفتار و پرخاشگری، تفاوت قائل شویم. رفتار پرخاشگرانه، عملی خودخواهانه محسوب می‌شود چون هدف آن برآورده‌ساختن نیازهای خود بدون توجه به خواسته‌های دیگران است ولی رفتار جرأت‌مندانه نشان می‌دهد که شما انعطاف‌پذیر و اهل گفت‌وگو هستید، اما از سوی دیگر از حقوق فردی خود دفاع می‌کنید. ابراز عقاید، بیان احساسات و دفاع از ارزش‌های خود هرگز به منزله خودخواهی نیست. به‌طور مثال تصور کنید که به فروشگاه رفتهاید و فروشنده‌ای که تلاش می‌کند شما را به خریدن کالایی خاص وادارد، می‌گوید: «خب اگر اجازه می‌دهید جنس را برایتان ببندم». به چنین فروشنده‌ای به 3طریق می‌توان پاسخ داد:
پاسخ منفعلانه: خب... بله... اگر فکر می‌کنید که جنس خوبی‌است ایرادی ندارد.
پاسخ پرخاشگرانه: این‌قدر افراد را تحت فشار نگذارید؛ من مجبور نیستم چیزی بخرم.
پاسخ جرأت‌مندانه: از پیشنهاد شما ممنونم اما آمادگی خرید ندارم.
شما کدامیک از این پاسخ‌ها را ترجیح می‌دهید؟
باید بدانیم که اگر به همه خواسته‌های متفاوت و متناقض اطرافیان خود پاسخ مثبت دهیم به‌زودی چیزی برای ارائه نخواهیم داشت. کسی که اصول و قواعد را برای تأثیرگذاری، خوشایند یا همراهی دیگران زیر پا بگذارد در نهایت به شرایطی خواهد رسید که دیگران در برخورد با او، اصول و قواعد لازم را رعایت نمی‌کنند. اگرچه «نه» کلمه‌ای دوحرفی‌است اما یکی از مؤثرترین کلمات در افزایش کیفیت روابط، مدیریت و رشد شغلی و بهبود جایگاه اجتماعی به شمار می‌رود. مهم‌ترین مزیت رفتار جرأت‌مندانه در این است که به فرد احساس خودکارآمدی و کنترل درونی می‌بخشد و این احساسات در روابط متقابل با دیگران، عزت‌نفس را تقویت می‌کند؛ از طرف دیگر راهبردی مهم برای مقابله با مشکلاتی از قبیل خشم، اضطراب، افسردگی و سوء‌مصرف مواد در نظر گرفته می‌شود. مولفه‌های این روش رفتاری شامل ابراز عقاید خود، تقاضای تغییر رفتار نامطلوب دیگران، رد درخواست‌های غیرمنطقی، ابراز احساسات مثبت و منفی و پذیرش نقص‌ها و کاستی‌های خود است. کسب این مهارت، همیشه ساده نیست؛ زیرا موانع هیجانی زیادی وجود خواهد داشت. بسیاری از ما به علت ترس و نگرانی از رنجاندن دیگران و ازدست‌دادن محبت و دوستی آنها از رفتار جرأت‌مندانه پرهیز می‌کنیم؛ غافل از اینکه این نحوه رفتار، رابطه طولانی‌مدت را به خطر می‌اندازد؛ چراکه پذیرش دائم خواسته‌های دیگران در ما خشمی درونی ایجاد می‌کند و به‌دنبال آن کم‌کم از روابط خود دلزده خواهیم شد.
برای کسب مهارت جرأت‌مندی الگوی زیر را دنبال کنید:
توجه طرف مقابل را به خود جلب کنید.
پیام جرأت‌مندانه خود را با توصیف رفتار یا عملی که منجر به تعارض یا ناراحتی شما شده است، ابراز کنید. مشکل را بدون شخصی‌سازی یا متهم‌کردن طرف مقابل، مطرح کنید.
احساسات خود را به‌درستی بروز دهید. جمله خود را با عبارت «من احساس می‌کنم...» آغاز کنید.
دقت کنید که برداشت ما با واقعیت، یکی نیست.
به پاسخ‌های طرف مقابل گوش دهید و به او بازخورد بدهید.
تمایلات خود را به طور واضح و شفاف بیان کنید. راه‌حل مطلوب خود را به طرف مقابل ارائه دهید.
درباره پیامدهای مثبتی که عمل به درخواست شما ایجاد می‌کند صحبت کنید و از سوی دیگر مشخص کنید درصورت بروز مجدد مشکل، شیوه برخوردتان چیست.
در همینه زمینه :
