نسل جدید و تغییر زندگی در دهلی

کایرن استیسی*  فایننشال تایمز: مترجم | حمیدرضا خطیبی:

دهلی ـ پایتخت هند ـ همواره از شهرهای جذاب جهان برای گردشگران بوده‌است. این شهر هم مانند دیگر نقاط جهان، طی سال‌های اخیر دچار تغییر و تحولاتی شده‌است. افزایش آلودگی بخشی از این تغییرات است؛ اما تغییر شیوه زندگی مردم و ساخت شهری هم قابل توجه بوده‌است. خبرنگار روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز بعد از مدتی اقامت در این شهر، مشاهدات خود را درباره دهلی در گزارشی منتشر کرده‌است که آن را می‌خوانید.

ایمیلی که از رئیس و کلانتر محله‌مان واقع در جنوب دهلی دریافت کردم، بی‌اهمیت به نظر می‌رسید. او در آن ایمیل خاطرنشان کرده بود که دروازه‌های A، B، D، E، I، J، K و 4محله در پی وقوع چندین سرقت به طور دائمی بسته خواهد ماند و اهل محل، شب‌هنگام تنها از یک دروازه امکان تردد خواهند داشت. رئیس و کلانتر محل، مردی‌است با ریش انبوه؛ یک افسر بازنشسته نیروی دریایی که او را به اختصار آدمیرال صدا می‌کنند.

این اتفاق، تفاوت چندانی در زندگی روزمره اهالی محله گلف‌لینکس دهلی ایجاد نمی‌کند؛ کافی‌است تغییرات رخ‌داده را به اطلاع رانندگان خود برسانند و به تردد خود، آنگونه که مایلند، ادامه دهند.

اما برای من که به‌تازگی از لندن آمده‌ام و ایده داشتن خودرو (چه رسد به راننده) برایم پرهزینه و غیرضروری به نظر می‌رسد، بسته‌شدن بیشتر دروازه‌های محله، مایه دردسر است؛ حال سفارش‌دادن و سوارشدن تاکسی اینترنتی اوبر و توضیح‌دادن به رانندگان سردرگم که چگونه خودشان را به جلوی آپارتمانم برسانند، دست‌کم 10دقیقه زمان می‌برد؛ آن هم در حالی که پیاده‌عبورکردن از محله پس از ساعت 8بعدازظهر تقریبا غیرممکن است.

شهر دهلی جلوه‌های بسیاری دارد؛ باشکوه، سبز، رمانتیک، پرازدحام و آلوده. اما دهلی هرچه باشد، شهری جوان نیست یا به‌گونه‌ای ساخته نشده که با مذاق ساکنان سایر کلانشهرها سازگار باشد.

پایتخت هندوستان به بخش‌های بسیاری تقسیم شده است. بخش عمده شکوه و جاذبه عصر مغول شهر قدیمی در جریان تجزیه خشونت‌بار کشور پس از استقلال از بین رفته و جایی که زمانی هاولی‌های (هاولی، نام خانه‌های شهری یا اقامتگاه‌های سنتی در هند، پاکستان، نپال و بنگلادش است؛ عمارت‌هایی با اهمیت تاریخی و معماری. این سبک بنا در دوره امپراتوری مغول در هند رواج یافت و بعدها این کلمه به کلیه اقامتگاه‌ها، خانه‌ها و معابد شهری اطلاق شد.) پرزرق‌وبرق قرار داشتند، حال فروشندگان سیار حضور دارند؛ فروشندگانی که برای به‌دست‌آوردن فضایی اندک در کنار سگ‌های ولگرد و کابل‌های درهم‌پیچیده و رهاشده برق، با یکدیگر رقابت دارند.

اینک نخبگان دهلی به شهر جدید یا حتی دورتر از آن، به محلات گورگائون یا نویدا (مناطق تجاری خارج از شهر در جنوب و شرق دهلی) نقل‌مکان کرده‌اند. محله گلف لینکس ـ جایی که من و خانواده‌ام در طبقه همکف آپارتمانی سه‌خوابه متعلق به سال‌های دهه1950 زندگی می‌کنیم ـ برای طبقات ممتاز ساکن دهلی، منطقه‌ای سرشار از زندگی به شمار می‌رود. در این محله، خانواده‌ها در خانه‌هایی بزرگ، محصورشده با چمن و بوته‌های عطرآگین یاسمن زندگی می‌کنند؛ فضای سبزی که توسط دیوارهایی بلند و محافظانی در مقابل خانه‌ها محافظت می‌شود.

این محله زیرمجموعه منطقه لوتینز دهلی‌است؛ منطقه‌ای سرسبز با ساختمان‌هایی کم‌ارتفاع (در حد دو تا سه طبقه) که توسط ادوین لوتینز ـ معمار بریتانیایی ابتدای قرن بیستم ـ طراحی و ساخته شد. خیابان‌های منطقه، پهن و به‌خوبی نگهداری شده ‌است و شب‌هنگام، نورانی و درخشان. خودروهای عبوری به‌ندرت بوق می‌زنند و تنها صدایی که شب‌ها به گوش می‌رسد، صدای پارکت سالن‌های کریکت و جیغ طاووس‌هاست.

ویژگی منحصربه‌فرد منطقه، این است که برخلاف سایر نقاط دهلی، خودروها و موتورسیکلت‌ها در این بخش با تبعیت از قانون، در پیاده‌روها پارک نمی‌کنند و در نتیجه من می‌توانم بدون دردسر قدم‌زنان خودم را به سالن ورزشی محله برسانم.

بیشتر مناطق دهلی، پرازدحام، پرسروصدا و پوشیده از زباله است اما برای کسانی که استطاعت مالی لازم را دارند، شهر می‌تواند شکوهی آرام از جهان قدیم را هم به نمایش بگذارد؛ مزیتی که ساکنان خسته و دلزده سایر شهرهای بزرگ جهان از آن بی‌بهره‌اند. کارگران در دهلی با سرویس به محل کار خود می‌روند و وقتی در محل کارشان حاضرند، شخصی به طور اختصاصی برایشان چای می‌آورد. یکی از دوستانم حتی زنگی روی میزش دارد که وقتی تمایل به نوشیدن چای داشته باشد، آن را به صدا درمی‌آورد.

برای روزنامه‌نگاران پرتلاشی مانند من، جالب است که در تمام همایش‌های رسانه‌ای، بوفه‌ای با وعده‌های غذایی کامل مهیاست که شما را سیر می‌کند. دست‌کم 2بار در هفته به مهمانی‌های باشکوهی دعوت می‌شویم که محل آن، یا باشگاه خصوصی ماست یا تراس خانه یکی از اعضا؛ جایی که می‌توان غروب‌کردن آفتاب را در ویرانه‌های عصر مغول، تماشا کرد. سخاوت و بخشندگی میزبان‌ها غالبا شگفت‌آور است. من و همسرم یک ‌بار در مهمانی شخصی شرکت کردیم که تنها 24ساعت قبل او را در فروشگاهش دیده بودیم؛ صاحب یک قالی‌فروشی.

حاضران در این شب‌نشینی‌ها، چهره‌هایی غالبا آشنا و تکراری دارند اما این نکته به خودی خود بد نیست. شما با گروه کم‌شماری از افرادی سفرکرده، کتاب‌خوانده و به شکل روشنفکرانه‌ای کنجکاو طرفید که اعضای جامعه روشنفکری دهلی را تشکیل می‌دهند؛ هرچند نشانه‌هایی از تغییر سبک زندگی دهلی‌نشینان دیده می‌شود.

نخست آنکه آلودگی هوای شهر که روزبه‌روز بدتر نیز می‌شود، زمستان‌های دهلی را که در گذشته خوشایندترین زمان سال و موسم لذت‌بردن از پارک‌ها و باغ‌های زیبای شهر بود، تبدیل به تهدیدی علیه سلامت ساکنان کرده است. امسال، مه‌دود موجود در شهر از هر زمان دیگری بدتر بود و موجب شد سکنه در خانه‌هایشان باقی بمانند؛ درحالی‌که نوارچسب‌هایی دور شیشه پنجره‌های خانه‌ها دیده می‌شد. بسیاری از کسانی که توانایی مالی لازم را دارند، اینک شهر را ترک می‌کنند که گواه محکمی‌است بر ناتوانی شهر و دولت‌های ملی هند در برآوردن نیازهای اساسی شهروندان‌شان.

در وهله بعد، از زمان روی‌کارآمدن دولت هندوی ملی‌گرای نارندرا مودی در سال2014، نخبگان لیبرال این کلانشهر به لحاظ سیاسی نادیده گرفته و کنار گذاشته شده‌اند. در مهمانی‌های دائمی شهر دیگر کمتر درباره اقبال و بخت سلسله گاندی ـ نهرو صحبت می‌شود و بیشتر بحث‌ها حول این محور است که کدام سازمان غیردولتی دیگر به‌زودی بسته خواهد شد یا کدام سردبیر روزنامه‌ای ممکن است از کارش اخراج شود.

اما تغییرات مثبت نیز در این میان رخ می‌دهند؛ به‌خصوص درحالی‌که نسل جوان‌تر دهلی با اولویت‌ها و سلیقه‌های خاص خود، روح جدیدی به زندگی روزمره در پایتخت قدیمی هند بخشیده است.

نسل هزاره1 دهلی دیگر تمایل چندانی به پیروی از سبک زندگی والدین خود ندارد؛ از این رو، خانه‌های بزرگ شهر اینک به آپارتمان‌هایی مانند خانه ما تبدیل می‌شوند که مناسب خانواده‌های هسته‌ای2 به سبک غربی‌اند. این آپارتمان‌ها دارای آشپزخانه‌های مجهزند که به ساکنان‌شان اجازه پخت‌وپز می‌دهند؛ درحالی‌که در شرایط عادی، معمولا خانواده‌های سنتی دهلی ترجیح می‌داده‌اند آشپز استخدام کنند.

بهترین رستوران‌ها را دیگر فقط در هتل‌های پنج ستاره نمی‌توان یافت؛ آخر هفته‌ها، مناطقی مانند حوض خاص و بازار خان پر از سروصدای مشتریان رستوران‌ها و کسانی‌است که برای تفریح آمده‌اند.

بارهای شهر بسیار پرنور و بیش از حد پرازدحامند و هرازگاهی یک باشگاه ورزشی را هم در گوشه‌وکنار می‌بینید. به‌عنوان مثال، باشگاه پیانو من­جاز، اینک به لحاظ فضای داخلی و کیفیت موسیقی‌اش با سالن‌های جاز لندن یا نیویورک رقابت می‌کند.

تکنولوژی موجب تغییر سریع زندگی ساکنان دهلی مانند شهروندان سایر نقاط جهان می‌شود. اقشار مرفه اینک به جای استخدام مستخدم و راننده، از طریق اپلیکیشن‌هایی مانند Urban Clap درخواست اعزام نظافتچی می‌دهند یا برای تردد، به اوبر یا رقیب داخلی‌اش، «اولا» مراجعه می‌کنند.

برای ثروتمندان نسل جوان، این سبک زندگی، جایگزین خوشایندی برای نحوه زندگی خانواده‌های گسترده و پرجمعیت مادری‌شان محسوب می‌شود و برای کارکنان بخش خدمات، وجود چنین اپلیکیشن‌هایی به ‌معنای وجود کار مداوم است؛ گرچه با دستمزد پایین‌تر و نبود امنیت کار دائمی برای یک خانواده.

با این حال، با وجود تغییرات در حال وقوع، بخش‌های بزرگی از شهر همچنان از ضرباهنگ آرام زندگی برخوردار است. محلات مسکونی دارای دروازه‌های ورود و خروج، شبیه واحد‌هایی آرام در دل اقیانوس پرسروصدا و ازدحام چنین کلانشهری هستند؛ حتی اگر تردد به این محلات برای فردی بدون خودرو و راننده مانند من دشوار باشد.

قوانین سختگیرانه مربوط به املاک موجب حفاظت از خانه‌های ویلایی عصر استعمار در دهلی شده است، هرچند همین قوانین موجب شده‌اند که راه‌اندازی فروشگاه و رستوران در سطح شهر ـ جز در فضاهای تجاری از پیش طراحی‌شده ـ تقریبا غیرممکن باشد. ممنوعیت ساخت بناهای مرتفع، به‌ معنای حفظ چشم‌انداز خیره‌کننده شهر از سطح پشت‌بام‌هاست اما همین ممنوعیت موجب گسترش فضای شهر و تبدیل دهلی به شهری درندشت و بی‌در و پیکر شده که تردد در آن، ساعت‌ها وقت شما را می‌گیرد. اما همین شرایط دارای نکته مثبتی نیز هست. تابستان گذشته، وقتی همسرم نخستین فرزندمان را در بیمارستان آپولو ایندراپراستای دهلی به دنیا آورد، زندگی ما دستخوش تغییر جدی و عمیقی شد.

به محض آنکه ما اسکار، فرزندمان را به خانه بردیم، متوجه شدم برخی جنبه‌های زندگی در دهلی آزاردهنده و مشکل‌آفرین و بعضی دیگر از ویژگی‌های شهر، مثبت و خوشایندند.

از جنبه منفی، آلودگی هوای شهر خطری محسوب می‌شود و در بلندمدت می‌تواند برای رشد و سلامت کودک‌مان زیانبار باشد و از جنبه مثبت، ما در این شهر حالا از لشکری از خدمه برخورداریم که رهبری‌شان را ویرنالا ـ دایه عالی و کارکشته بچه ـ برعهده دارد؛ درحالی‌که روزلی ـ خواهر به‌شدت صبور او ـ نیز شب‌ها به ما ملحق می‌شود تا به وی کمک کند. مینا مستخدم همسایه نیز هر روز در کار نظافت، شست‌وشوی لباس و خرید خانه به کمک ما می‌آید.

من دیگر ناراحت آرامش و فقدان تحرک در محله‌مان نیستم. حالا من از آرامشی که از ساعت 7بعدازظهر بر منطقه حکمفرما می‌شود بسیار سپاسگزارم؛ آرامشی که موجب می‌شود اسکار بدون دردسر بخوابد. و حتی وقتی او بدخواب می‌شود نیز پارک‌های اطراف خانه که انگار زمانی آنها را نمی‌دیدم، فضایی عالی را برای گرداندن بچه در اختیار می‌گذارند.

و بحث گرفتن اوبر هنوز دردسرآفرین است؟ نه! من حالا آن‌قدر از اینکه عصرها می‌توانم بیرون بروم خوشحالم که گرفتن تاکسی اینترنتی دیگر مایه نگرانی‌ام نیست.

* کایرن استیسی، خبرنگار فایننشال تایمز، مستقر در دهلی نو، پایتخت هندوستان است.

1- نسل وای یا نسل ایگرگ که با نام نسل هزاره نیز شناخته می‌شود، به نسلی می‌گویند که پس از نسل ایکس و پیش از نسل زی، زاده شده‌اند. بر سر این موضوع که تولد نسل وای در چه زمانی آغاز شده و کی به پایان رسیده‌است، اجماعی وجود ندارد. برخی صاحب‌نظران بر این باورند که تولد این نسل در زمانی در اواخر دهه۱۹۷۰ یا اوایل دهه۱۹۸۰ آغاز شده و در اوایل دهه ۲۰۰۰ به پایان رسیده‌است که در ایران برابر با شروع دهه60 میلادی تا آغاز دهه80 است. دهه‌شصتی‌ها اولین نسلی‌اند که والدین‌شان از آنها کمک و آموزش می‌گیرند؛ برای نمونه پدر خانواده در انتظار فرزندش است تا برایش  دی‌وی‌دی‌پلیر را راه‌اندازی کند.

2- خانواده‌هایی شامل والدین و فرزندان‌شان در نقطه مقابل خانواده‌های گسترده که بیش از 2نسل را شامل می‌شوند (پدر بزرگ و مادربزرگ، والدین و فرزندان).

دهلی‌نو

دهلی‌نو، پایتخت هند و مشهورترین شهر این کشور است. از نظر اداری، این شهر مرکز اجرایی، قانونگذاری و سیستم قضایی هند است. دهلی نو، در واقع بخشی از شهر بزرگ دهلی و یکی از 9بخش آن است. دهلی، سریع‌ترین رشد شهرنشینی را در هند دارد و با بیش از 17میلیون نفر جمعیت و 1484کیلومترمربع وسعت، یکی از ابرشهرهای دنیاست؛ با این حال، دهلی سومین شهر بزرگ هند است اما از نظر توسعه صنعتی، فناوری، بهداشتی و دیگر شاخص‌ها، شهر اول هند به شمار می‌رود.

فرهنگ این شهر، هماهنگی تثبیت‌شده‌ای از گذشته‌ای باشکوه و یک زندگی مدرن و به‌روز است. این شهر، چکیده‌ای از تمامی فرهنگ‌‌های هند است و در هر لحظه، ‌می‌توان نماینده‌ای از تمامی اقوام و فرهنگ‌های سراسر هند را در آن پیدا کرد.

از نظر اقتصادی، دهلی «هاب اقتصادی» هند است و محبوب‌ترین مقصد توریستی این کشور به شمار می‌رود. بناهای یادبود، موزه‌ها، مساجد و مناطق شلوغ و صاحب تاریخ، بخشی از فرهنگ غنی گردشگری این شهر عظیم هستند.

دهلی‌نو به منظرهای عمومی زیبا و همین‌طور خیابان‌های دلبازش معروف است. این شهر همچنین میزبان بزرگ‌‌ترین مراکز تجاری کشور هند است.

تاریخ تاسیسقرن6 پیش از میلاد

وسعت1484کلیومترمربع

جمعیت17میلیون نفر