شهر هوشمند در راه است

‌می‌شد امیدوار بود. می‌شد سخنان او را بارها و بارها بازخوانی کرد. هنگامی که محمد مزقانی، دبیرکل اتحادیه بین‌المللی حمل‌ونقل عمومی (UITP) گفت: «من پیش از این در سال2003 و در سمت مسئول دفتر هماهنگی اتحادیه بین‌المللی حمل‌ونقل عمومی به تهران سفر کرده بودم و اکنون می‌توانم بگویم که پیشرفت و توسعه مترو در این شهر مرا شگفت‌زده کرد.» به گزارش همشهری، اما در هفدهمین کنفرانس بین‌المللی حمل‌ونقل و ترافیک که روز گذشته برگزار شد، خبری از «شگفت‌زدگی» نبود. کنفرانسی که وزیر راه‌وشهرسازی، شهردار تهران، دبیرکل اتحادیه بین‌المللی حمل‌ونقل عمومی (UITP) و بسیاری از مسئولان حمل‌ونقل کشور در آن حضور داشتند، سراسر سخن گفتن از راه‌های نرفته و کارهای نکرده بود. در این کنفرانس وزیر راه‌وشهرسازی از توسعه مترو و عبور شهرهای کشور از «خودرومحوری» به «ریل‌محوری» سخن گفت و از نیاز متروی تهران به 10میلیارد دلار بودجه گفت. شهردار تهران هم از «فرسوده و آزرده‌شدن تن و جان شهروندان بر اثر ترافیک» گفت و از شکل‌گیری شهر هوشمند خبر داد. عباس آخوندی، وزیر راه‌وشهرسازی به دو مسئله بنیادین شهرها اشاره کرد. او گفت: «ما در شهرها با دو مسئله بنیادین مواجهیم؛ نخست امکان محل سکونت و دوم بحث حرکت و جابه‌جایی در شهرها. این دو مسئله بحث‌های دامنه‌داری را شامل می‌شود. اگر ما قابلیت و کیفیت زندگی در شهرها را به‌عنوان یک چالش درنظر بگیریم، ریشه این چالش به امکان حرکت در شهر و حومه آن و همچنین حمل‌ونقل یکپارچه بر می‌گردد.»

از نظر او «اگر وارد بحث‌های اقتصادی نشویم، راه به جایی نخواهیم برد. نمی‌خواهم بگویم به یکباره قیمت حمل‌ونقل درون‌شهری را واقعی کنیم چون می‌دانم این موضوع بدون عوارض اجتماعی نیست.» آخوندی با اشاره به آنکه حوزه حمل‌ونقل شهری و برون‌شهری را جدا نمی‌داند، گفت: «از نظر من حمل‌ونقل شهری و برون‌شهری حوزه‌هایی جداگانه نیست. اقدامات خوبی با شهرداری در این زمینه در حال انجام است. ما باید با یک نگرش و پارادایم واحد به سمت توسعه حمل‌ونقل برویم؛ توسعه‌ای که روان شهر را به جای کالبد شهر در اولویت دارد.» شهردار تهران هم در این کنفرانس سخن گفت. او هم از غفلت‌ها گفت و بی‌توجهی به توسعه حمل‌ونقل. نجفی گفت: «در نتیجه این غفلت، امروز شهر تهران در بین کلانشهرهای مهم دنیا جزو پایین‌ترین رتبه‌ها از نظر درصد سفرهای شهری با حمل‌ونقل عمومی است.»  به اعتقاد شهردار تهران، «حمل‌ونقل و ترافیک نه‌تنها زندگی شهری ما در تهران و ایران را تحت‌تأثیر قرار داده، بلکه همه دنیا به‌صورت جدی درباره این موضوع به تفکر پرداخته‌اند و برای حل این مشکل دنبال راه‌حل بوده‌اند.» نجفی از ترافیک به‌عنوان یک مسئله جهانی یاد کرد و گفت: «حمل‌ونقل و ترافیک از جهاتی موضوع ساده‌ای به‌شمار می‌رود که فهم مسئله و تبیین آن خیلی روشن است؛ همچنان‌که زندگی شهری - به‌خصوص شهرهای پرجمعیت و کلانشهرها - درگیر این مسئله هستند و باید برای آن راه‌حل‌هایی پیدا شود. ارائه راه‌حل نیز در بسیاری از موارد چندان دشوار نیست اما شاید آنچه خیلی دشوار باشد، عملیاتی‌کردن و اجرای آن راه‌حل‌هاست.» نجفی با بیان اینکه «ترافیک تن و جان مردم ما را فرسوده و آزرده کرده و حتی از بعد اقتصادی نیز میلیون‌ها و شاید میلیاردها ساعت وقت مردم در طول شبانه‌روز، در ترافیک از بین می‌رود» گفت: اگر محاسبه شود، به‌راحتی می‌توان اثبات کرد که سرمایه‌گذاری بیشتر بخش عمومی، دولت و حتی بخش خصوصی در حمل‌ونقل عمومی و حل مشکل ترافیک به‌طور قطع از نظر اقتصادی هم پاسخ مثبتی می‌دهد بنابراین حل ترافیک از نظر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ارزش خیلی زیادی دارد.

او معتقد است که «اگر طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک تهران و حتی برنامه پنج‌ساله شهر تهران که امسال در سال چهارم آن قرار داریم نیز به درستی اجرا می‌شد، هم‌اکنون باید حدود 75درصد حمل‌ونقل تهران در قالب حمل‌ونقل عمومی انجام می‌شد؛ اما هم‌اکنون با محاسبه سفرهای درون‌شهری با تاکسی، کمتر از 50درصد از سفرها با حمل‌ونقل عمومی انجام می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که در سال‌های گذشته اهتمام جدی به این حمل‌ونقل عمومی وجود نداشته است.» به‌گفته او، در همه دنیا تجربه‌های زیادی برای کاهش مطلوبیت استفاده از وسیله نقلیه شخصی وجود داشته که از آن جمله می‌توان به اولویت قائل‌شدن برای خودروهای پرسرنشین و حتی ایجاد مسیر حرکت سریع اشاره کرد. علاوه بر این، توسعه سرویس‌های ادارات، به‌خصوص در مناطق مرکزی نیز از دیگر موارد مهم به‌شمار می‌رود که در سال‌های گذشته برعکس آن عمل کردیم.

طرح جدید ترافیک

شهردار تهران در مورد طرح جدید ترافیک هم سخن گفت. به اعتقاد او «اگر طرح جدید ترافیک به خوبی انجام شود، اتفاقا منبع درآمدی شهرداری از این بخش در سال97 کمتر از سال96 خواهد بود. علاوه بر این، شهرداری در گذشته از کارت‌های شناور و آرم‌های ورود به محدوده طرح ترافیک به‌عنوان یک ابزار سیاسی و قدرت اجتماعی استفاده می‌کرده‌ است که این آرم‌ها را به چه‌کسی بدهد یا ندهد و یا سهمیه‌ها به کدام گروه بیشتر یا کمتر اختصاص پیدا کند.» او گفت که حالا «شهرداری داوطلبانه قبول کرده‌ که این ابزار را کنار بگذارد و شرایط عادلانه و منصفانه‌ای به نفع عموم مردم اجرایی کند. همچنین کسانی که می‌خواهند وارد طرح ترافیک شوند باید قبول کنند که هزینه‌های آن را خودشان بپردازند.» او اجرای طرح ترافیک که اقدامی ساده‌است را با مقاومت‌ها و مشکلات زیاد روبه‌رو دانست که این موضوع نشان می‌دهد، حل مشکل و عملیاتی‌کردن برنامه‌ها تا چه حد سخت است؛ درحالی‌که برنامه‌ها از نظر تصمیم‌گیری خیلی پیچیده نیست.

شهر هوشمند

شهردار تهران به شهر هوشمند هم اشاره کرد؛ شهری که در آن حمل‌ونقل شهری، آلودگی‌هوا، ترافیک و بسیاری دیگر از مسائل شهری متحول می‌شود. نجفی گفت: «شهر هوشمند به‌عنوان یک برنامه جدید شهرداری در این دوره مطرح شده‌است. هم‌اکنون مطالعات و برنامه‌ریزی‌های شهرداری در این زمینه آغاز شده و شورایی برای هدایت و راهبری برنامه دستیابی به شهر هوشمند در شهرداری تهران تاسیس شده‌است. اگر این کار به نتیجه برسد از نظر کاستن بعضی سفرهای غیرضروری که امکان انجام آن در فضای مجازی وجود دارد، تحولی رخ خواهد داد. همچنین حرکت به سمت شهر هوشمند منجر به توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان خواهد شد که می‌تواند روی ترافیک و حمل‌ونقل تأثیر بگذارد، از این‌رو این اقدام ازجمله کارهایی است که به‌طور قطع باید به سمت آن حرکت کنیم. شهردار تهران در ادامه بر ضرورت فرهنگسازی‌ و آموزش درباره موضوع حمل‌ونقل و ترافیک به‌عنوان بخشی از حقوق و تکالیف شهروندی تأکید کرد. او گفت: «ما شهری با 9میلیون نفر جمعیت در شب و 11.5میلیون نفر جمعیت در روز را اداره می‌کنیم، بدون اینکه به زمینه‌های اخلاق، تکالیف و مسئولیت‌های شهروندی بپردازیم؛ این ازجمله مواردی است که باید از تجربیات جهانی درباره بازتاب‌های اجتماعی پیش رفتن به سمت این برنامه استفاده کنیم. علاوه بر این در سطح خود کشور نیز تجربیات، مطالعات و اندوخته‌های زیادی در این حوزه وجود دارد که قابل‌استفاده‌است.»