مذاکره روسیه و ژاپن بر سر یک مناقشه 70ساله

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

7دهه از پایان جنگ جهانی دوم می‌گذرد اما در گوشه و کنار جهان هنوز نشانه‌هایی از درگیری‌های دوران جنگ دیده می‌شود. مناقشه سرزمینی روسیه و ژاپن بر سر مجمع‌الجزایر «کوریل» که در شرقی‌ترین نقطه آسیا، میان 2کشور قرار گرفته، یکی از این موارد است.
اختلاف بر سر جزایر کوریل، بار دیگر مقام‌های سیاسی و نظامی روسیه و ژاپن را در قالب مذاکرات دو‌به‌‌دو وزرای خارجه و دفاع رو‌در‌‌روی هم قرار داده است؛ با این امید که بتوانند با توافق بر سر یک سری جزئیات، زمینه را برای دیدار روسای جمهور دو طرف طی‌ ماه آینده فراهم کنند.
موضع‌گیری‌ها میان روسیه و ژاپن زمانی که پای جزایر کوریل به میان کشیده می‌شود، بسیار تند و بی‌پرده است. وزرای هر دو کشور در نشست‌های دیروز خود، طرف مقابل را به صف‌آرایی نظامی متهم کردند و خواستار پایان‌دادن به تحرکات نیروها شدند. ژاپنی‌ها می‌گویند افزایش شمار نیروهای نظامی روسیه در جزایر مورد مناقشه «غیرقابل‌پذیرش» و «خطرناک» است. روس‌ها در مقابل می‌گویند اعزام سیستم‌های موشکی ساخت آمریکا به سواحل شمالی ژاپن در نزدیکی جزایر مورد مناقشه، «تهدیدی جدی» است و باید متوقف شود.
اینها بخشی از سخنان رد و بدل شده میان مقام‌های 2کشور است که از سوی خبرگزاری آسوشیتدپرس نقل شده است. به‌نوشته آسوشیتدپرس، تارو کونو، وزیر خارجه ژاپن در دیدار با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه به او در مورد مانورهای نظامی روسیه در منطقه هشدار داده و گفته است: «کشور ما مانورهای موشکی، پرواز جنگنده‌ها و افزایش نیروها در جزایر مورد مناقشه را نمی‌پذیرد.» لاوروف نیز در مقابل پاسخ داده است: «نیروهای مسلح روسیه در خاک سرزمینی خودشان فعالیت می‌کنند و براساس حقوق بین‌الملل این حق را دارند.» وزیر خارجه روسیه همچنین به افزایش همکاری‌های نظامی میان ژاپن و آمریکا اشاره کرده و گفته است که این همکاری‌‌ها تهدیدی برای امنیت ملی روسیه است.
اختلاف بر سر جزایر کوریل طی 70سال گذشته میان 2کشور ادامه داشته اما از حدود 2سال پیش، شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن اعلام کرد مصمم به حل آن است. روند مذاکرات اما آنگونه که آبه تصور می‌کرد، پیش نرفت و بهبودی در مناقشه جزایر کوریل حاصل نشده است. این در حالی است که حدود 6‌ماه پیش، سران روسیه و ژاپن توافق کرده ‌بودند تلاش‌ها برای حل مناقشه بر سر جزایر کوریل را جدی‌تر دنبال کنند تا بتوانند این اختلاف قدیمی میان 2همسایه را پایان دهند.

کوریل؛ زخم کهنه جنگ
ماجرای جزایر کوریل به روزهای پایانی جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد؛ درست زمانی که فشارها به ژاپن به اوج خود رسیده بود و بوی تسلیم ژاپنی‌ها می‌آمد، استالین تصمیم گرفت از فرصت باقی‌مانده استفاده کند و جزایری که قول الحاق آنها را از چرچیل و روزولت، سران انگلیس و آمریکا، گرفته بود، به اشغال درآورد. استالین قصد داشت حمله ژاپن به خاک شوروی را تلافی کند. ارتش سرخ به دستور او 4جزیره جنوبی جزایر کوریل را که متعلق به امپراتوری ژاپن بود، اشغال کردند و 2سال بعد هم ژاپنی‌های ساکن در این جزایر به دستور استالین اخراج شدند.
جزایر کوریل در محدوه‌ای به طول 1300کیلومتر میان سرزمین اصلی روسیه و ژاپن قرار گرفته و بیش از 19هزار نفر جمعیت دارد. براساس توافقی در سال1855، روس‌ها حق حاکمیت ژاپنی‌ها بر 4جزیره جنوبی این منطقه را به رسمیت شناختند اما جنگ جهانی دوم و اقدام استالین شرایط را دگرگون کرد. ژاپنی‌ها به توافقنامه1855 استناد می‌کنند و خواهان بازگشت جزایر به سرزمین خود هستند اما روس‌ها هرگز برای حل این مناقشه به‌طور جدی بر سر میز مذاکره با همسایه خود ننشستند.
مناقشه بر سر جزایر کوریل باعث شد تا 2کشور پس از پایان جنگ جهانی دوم، هرگز با یکدیگر پیمان صلح امضا نکنند. رسیه و ژاپن تنها 11سال پس از جنگ در سال1956 بیانیه مشترکی امضا کردند و به وضعیت جنگی میان خود پایان دادند. براساس آن بیانیه 2طرف متعهد شدند مذاکرات را برای رسیدن به یک توافق صلح ادامه دهند؛ موضوعی که هرگز عملی نشد.
شینزو آبه که اکنون به منابع نفت و گاز 4جزیره جنوبی کوریل چشم دوخته، به‌دنبال پایان‌دادن به این مناقشه است. استناد او به بیانیه1956 است و طی 2سال گذشته بارها از ولادیمیر پوتین خواسته تا با او برای درمان این زخم کهنه همراهی کند. آبه و پوتین ‌ماه آینده در حاشیه نشست گروه‌20 در ژاپن با یکدیگر دیدار می‌کنند؛ جایی که ژاپنی‌ها امیدوارند بتوانند با همسایه شمالی خود پیمان صلح امضا کنند و جزایر‌شان را هم پس بگیرند.