رود‌های تهران اگر نباشند، طوفان شن مهمان شهر می‌شود

عباس ثابتی‌راد/ خبرنگار:

تـهـــران‌8‌ روددره دارد؛ رود‌دره‌هایی که کمتر نشانی از آنهاست. اگر معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران روزی را به یاد می‌آورد که در امتداد فرحزاد، رود‌دره‌ای قرار داشت که روزگاری در این رود کفش او را آب برد، الان در همان محل خیابانی به وسعت خیابان حبیب‌اللهی وجود دارد و در ادامه نیز خیابانی موسوم به رودخانه. حالا جای این رودخانه و دیگر رودخانه‌ها را خیابان‌هایی گرفته‌اند که آسفالت و بتن هستند.

اگر رودخانه‌های تهران خشک شوند، چه بلایی سر این شهر خواهد آمد؟ اگر این شهر دیگر هیچ روخانه فصلی را به ‌خود نبیند، در نهایت سرنوشت این شهر چیست؟

پنجشنبه طرح‌های برتر ساماندهی رود‌دره دارآباد معرفی شدند. در این نشست، احمری، مسئول آب‌های سطحی سازمان عمران شهری شهرداری تهران هشداری جدی داد؛ اگر رودخانه‌های تهران از بین بروند و همین اندک آب آنها نیز خشک شود، بحرانی بزرگ در انتظار این شهر خواهد بود.

بخش عمده‌ای از آب رودهای تهران به دریاچه نمک قم می‌ریزد. اگر همین اندازه آبی هم که از این رودها به سمت این دریاچه سرازیر می‌شود از بین برود، به‌تدریج صحرای نمک در جنوب تهران شکل خواهد گرفت، دریاچه نمک خشک می‌شود و اتفاقی که در ارومیه رخ داد، این‌بار در جنوب تهران به‌وجود می‌آید.

احمری برنامه جدی برای ساماندهی رود‌دره‌های 8گانه تهران را دارای 5 هدف عمده می‌داند: نخستین هدف، ایمنی مسیر رودخانه‌ها و مسیل‌هاست؛ اتفاقی که در دهه 60 در تجریش رخ‌ داد، یک فاجعه بزرگ بود. سیل در تجریش بخش عمده‌ای از شهر را دگرگون کرد و حتی موجب مرگ چندین نفر شد. برای جلوگیری از این اتفاق، تمام روددره‌های تهران می‌بایست به لحاظ ایمنی، مورد بازنگری قرار گیرند که این اتفاق افتاده است. وجود 2سیل‌بند در شمال شرق و شمال‌غرب تهران باعث شده ‌است تا تهران در برابر سیل احتمالی تا حدودی ایمن باشد. از طرفی روددره‌ها نیز با توجه به سیل‌های احتمالی ساماندهی می‌شوند.

بهبود اکوسیستم شهری در محدوده حریم اکولوژی رودخانه، هدف دوم برنامه شهرداری برای ساماندهی بوده‌است. در‌واقع این سؤال مطرح است که چرا مردم تهران برای دیدن رودخانه باید به خارج از شهر بروند؟ موضوعی که دومین هدف ساماندهی روددره‌هاست، ایجاد شرایطی است که این 8 روددره بتوانند مردم را با طبیعت رودخانه‌ای آشنا کنند. رودخانه در کنار داشتن ایمنی در زمان وقوع سیل، باید بستر طبیعی داشته و جایی باشد برای آشتی مردم با طبیعت و رودخانه.

سومین هدف، فرهنگسازی و هوشیار‌سازی‌ اجتماعی و محیط‌زیستی و ارتباط رودخانه با شهر عنوان شده‌ است؛ یعنی مردم به‌عنوان کسانی که باید از طبیعت استفاده کنند، علاوه بر حفظ و نگهداری از فضای حریم رودخانه‌ها از نهادهای مربوطه نیز درخواست ایجاد شرایط طبیعی پایدار داشته باشند.

احیای جریان کمی و کیفی رودخانه‌ها چهارمین هدف است؛ اینکه حقابه رودخانه‌ها حفظ شود و بتوان مسیر این رودخانه‌ها را به پایین‌دست و دریاچه نمک قم هموار کرد. فقط کافی است جریان رودخانه‌ها از بین برود، طوفان شن و نمک بزرگ‌ترین تهدید تهران خواهد بود.

اهمیت رود دره‌ها در احیای بافت فرسود

احیای رودخانه‌ها یکی از مهم‌ترین محرک‌های توسعه بافت‌های فرسوده شهری است. در پنجمین هدف با توجه به عبور رودخانه‌ها از مسیر بافت فرسوده شهری، می‌توان با احیای آنها، بافت‌های فرسوده شهری را نوسازی کرده و الگویی مناسب از مسیر حرکت رودخانه در نوسازی این بافت‌های ناکارآمد ایجاد کرد. معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران در روزی که جوایز برترین پژوهش احیای روددره‌ دارآباد برگزار شد، از پژوهش‌های صورت‌گرفته توسط 15گروه از جوانان متخصص تشکر کرد. پیروز حناچی گفت که «تهران مثل همه شهرهای جهان به واسطه آب شکل گرفته ‌است. اگر این شهر، پای البرز نبود، آیا تهران به‌وجود می‌آمد؟ عودلاجان، یکی از قدیمی‌ترین محلات تهران به‌خاطر آب شکل گرفته است و همانطور که از نامش پیداست (عودلاجان) بود.»

او گفت که «ما در برابر یک دو‌راهی قرار گرفته‌ایم. می‌توانیم یک مسیر درجه یک شهری در بافت متراکم شهری ایجاد کنیم و خیابانی بزرگ بسازیم یا با تکیه بر همین روددره‌ها، شهر را به حافظه تاریخی‌اش برگردانیم. قطعا انتخاب ما برگرداندن شهر به پیشینه تاریخی‌اش است.» حناچی در پایان از سهراب گفت: ‌«چشم‌ها را باید شست، جور دیگر باید دید.» قرار است تهران نشانی یابد از طبیعت گذشته و زندگی توأم با نشاط در دامنه البرز؛ این چیزی است که این روزها سخن از آن زیاد خواهیم گفت.