جشنواره جشنواره‌ها

سعید مروتی| منتقد و روزنامه نگار

پایان جنگ، تلطیف فضای اجتماعی و گشایش در فضای فرهنگی، عواملی بودند که دست به دست یکدیگر دادند تا جشنواره فیلم فجر در هشتمین دوره برگزاری به نقطه اوجی برسد که تا امروز دست نیافتنی و تکرارناپذیر مانده؛ مثل فتح قله‌ای که فقط یک‌بار رخ داده، در قله جشنواره فجر پرچم دوره هشتم نصب شده است. این جشنواره‌ای است که به‌نظر می‌رسد حاضرانش اغلب کوشیده‌اند درست یا غلط چیزی را بسازند که مورد پسندشان قرار دارد. در حد مقدور و ممکن، پسند فیلمساز بالاتر از پسند مدیر فرهنگی قرار گرفته و نتیجه‌اش شده «دندان مار»، «هامون»، «مادر»، «کلوزآپ»، «ای ایران»، «مهاجر»، «زیر بام‌های شهر»، «خواستگاری»، «شب بیست ونهم» و... .

فهرست نامداران حاضر در فجر هشتم را مرور می‌کنیم: مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی، ناصر تقوایی، عباس کیارستمی و علی حاتمی. به همراه حضور کنجکاوی‌برانگیز بزرگمرد تئاتر ایران حمید سمندریان با «تمام وسوسه‌های زمین» (که فیلم موفقی از کار در نیامد و تنها تجربه سینمایی سازنده‌اش شد) و محمد متوسلانی که «جستجوگر» را ساخته بود.



ابراهیم حاتمی‌کیا بعد امیدهایی که با «دیده‌بان» در جشنواره هفتم برانگیخت با مهاجر تبدیل به یکی از 2چهره شاخص سینمای دفاع مقدس شد(رسول ملاقلی‌پور دیگر چهره برجسته سینمای جنگ در جشنواره هفتم حضور نداشت). این جشنواره‌ای است که فیلم اولی‌هایش علیرضا رئیسیان، احمدرضا درویش و تهمینه میلانی بودند؛ جشنواره‌ای که اصغر هاشمی و حمید رخشانی با بهترین فیلم‌های زندگی‌شان (به‌ترتیب با زیر بام‌های شهر و شب بیست‌ونهم) در آن حاضر بودند و مهدی فخیم‌زاده بعد از فیلم‌های رنگ‌پریده و ملال‌آور «بهار در پاییز» و «تپش» دست از عرفان تحمیلی مورد تائید مسئولان برداشته و ساده و سرراست، کمدی مفرح خواستگاری را ساخته بود. با «پول خارجی» (رخشان بی‌اعتماد)، «عبور از غبار» و «زمان از دست رفته» (پوران درخشنده) و «بچه‌های طلاق» (تهمینه میلانی) دوره هشتم بیشتر از ادوار گذشته فیلم از فیلمسازان زن در جشنواره داشت و در دوره‌های بعدی هم به‌ندرت چنین حضوری از زنان تکرار شد. ترکیب ژورنالیستی «بازی بزرگان» که بارها بجا و بیجا در مورد دوره‌های مختلف جشنواره فجر تکرار شده، بیش از هر دوره‌ای مناسب همین جشنواره هشتم است. با برداشتن شرط دست‌وپاگیر تصویب فیلمنامه و گرفتن مجوز ساخت با چند امضا از سینماگران برای کارگردان‌های الف، نه تنها دیواری فرو نریخت که چند بنای مستحکم ساخته شد. در اهمیت جشنواره هشتم فجر، همین بس که کمتر منتقدی می‌تواند بهترین‌های عمرش از تاریخ سینمای ایران را بدون لحاظ‌ کردن دست‌کم یکی از گنجینه‌های حاضر در این فستیوال، فهرست کند. چند فهرست سراغ دارید که نامی از دندان مار، مادر، هامون و کلوز‌آپ در آن نباشد؟ اینکه اغلب سیمرغ‌های اصلی به سمت هامون مهرجویی پرواز کردند به معنای تک‌ستاره‌بودن جشنواره هشتم نبود و تاریخ از داوران این فستیوال برای نادیده‌گرفتن دندان مار و مادر به نیکی یاد نکرد.


سهراب در دروس 

علی بختیاری،  کیوریوتور 



گالری گلستان یکساله شد. گالری گلستان که در شهریور 1367 با نمایش مجموعه آثار سهراب سپهری از کلکسیون خانواده گلستان آغاز به‌کار کرد، به مهم‌‌ترین گالری این دهه بدل شد. لیلی گلستان، گاراژ منزل خانوادگی خود را در دروس ابتدا تبدیل به کتابفروشی کرد و بعد آن را به گالری تغییر کاربری داد. در نخستین سال فعالیت این گالری هنرمندانی چون منوچهر صفرزاده، رضا مافی، فریده لاشایی، نفیسه ریاحی و گیزلا سینایی آثار خود را به نمایش گذاشتند.