توپ در کردن در خیابان نظامی‌ها

علی جواهری| خبرنگار:

روزها یکی پس از دیگری می‌آیند و می‌روند و تاریخ را رقم می‌زنند. وقتی دفترچه تاریخ تهران را ورق می‌زنیم می‌بینیم این شهر که امروز یکی از بزرگ‌ترین شهرهای دنیاست روزگاری در چند خیابان خلاصه می‌شد و افراد در محله‌های خود شناخته شده بودند و نام محله‌ها هم نشان از ویژگی محلی یا ساکنانش داشت. گاهی هم برخی محله‌ها به فراخور رویدادها و اتفاقاتی که در آنها رخ می‌داد نامشان سر زبان می‌افتاد. درست مثل خیابان «مالک اشتر» که به خیابان 105 معروف است و سرگذشت جالبی دارد. پای صحبت‌های قدیمی‌های محله درباره هویت این خیابان نشستیم که از یک سو به خیابان امام خمینی(ره)(سپه سابق) و از طرف دیگر به پادگان جی می‌رسد.  

روایت‌های متعددی از هویت خیابان مالک اشتر وجود دارد که مجموعه اینها خاطراتی برای اهالی‌اش به همراه داشته است. «بیش از 70سال پیش در محلی که خیابان مالک اشتر واقع شده یک مسیر باریک خاکی بود که مزرعه‌داران برای بردن اسب و گاری از آن استفاده می‌کردند. تمام مسیر مزرعه‌های صیفی‌ و سبزی و چند باغ میوه بود.» اینها را «مرتضی رمضانی» 80 ساله از زبان پدرش می‌گوید. البته چیزهایی هم خود آقامرتضی در خاطر دارد: «با راه‌اندازی پادگان جی خیابان مالک اشتر شکل و شمایل بهتری پیدا کرد و مزرعه‌داران زمین‌هایشان را یکی یکی می‌فروختند. البته تعدادی از آنها در همان زمینی که داشتند ساختمانی ساختند و هرچقدر از زمینشان را که اضافه بود به فروش می‌رساندند. کم‌کم خانه‌های آجری که بیشترشان 2طبقه بود در نقاط مختلف خیابان ساخته شد. اما ساختمان‌ها آنقدر زیاد نبود و از اینجا می‌شد میدان آزادی را دید.»


خیابانی با اسم‌های مختلف

خیابان مالک اشتر امروزی با ورود ساکنان تازه وارد از شهرهای اراک، قزوین و یزد شکل گرفت. کم‌کم شهرداری خیابان را آسفالت کرد. «صادق سلیمانی» از اهالی قدیمی محله درباره نامگذاری این خیابان توضیح می‌دهد: «تاکنون خیابان مالک اشتر چند نام داشته. یکی از این اسامی که هنوز هم اهالی قدیمی برای نشانی دادن‌ از آن استفاده می‌کنند نام خیابان 105 است. مسلماً این نامگذاری به دلیل متراژ این خیابان نبوده. چون طول این خیابان بیشتر از 105متر است. ماجرا این بود که در ماه مبارک رمضان مسئولان پادگان جی برای بیدار کردن سربازان و اهالی هنگام سحر از توپ 105میلی‌متری استفاده می‌کرد.» سلیمانی، ساکن قدیمی این خیابان از نام دیگر خیابان مالک اشتر می‌گوید: «آریانا هم نام دیگر این خیابان است. زمانی فرمانده این پادگان سرتیپی به نام آریانا بود که به همین دلیل نام این خیابان را آریانا گذاشتند. آن موقع وقتی پادگان تعطیل می‌شد خیابان پر از سرباز بود.» او توضیح می‌دهد اسم خیابانی را هم که پادگان در آن واقع شده است به همین دلیل اهالی کوچه به اسم نظامی می‌شناسند. تا اینکه شهرداری این خیابان را مالک اشتر نامید. 


اتوبوس 2طبقه 

وقتی نخستین ایستگاه اتوبوس در این خیابان تأسیس شد، اهالی و نظامی‌های پادگان سوار بر اتوبوس‌های 2طبقه می‌شدند و به محدوده بازار می‌رفتند. «یدالله درویش» کاسب قدیمی محله می‌گوید: «زمانی که کودک بودم همراه مادرم سوار اتوبوس‌هایی می‌شدیم که از ابتدای خیابان 105 می‌آمد و به بازار می‌رفتیم. از بازار هم سوار ماشین دودی می‌شدیم و به زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) می‌رفتیم. این راه نصف روز طول می‌کشید و وقتی به محله بر می‌گشتیم غروب می‌شد. البته با اینکه خستگی بر تنمان بود ولی کلی خوش می‌گذشت.» 


خیابان پرازدحام

خیابان مالک اشتر یکی از خیابان‌های پر تردد منطقه 10 محسوب می‌شود؛ خیابان یک طرفه‌ای که این روزها کوچه‌های تو در تو و خانه‌های فرسوده‌اش زبانزد است. اکنون خیابان مالک اشتر معبر یک طرفه‌ای است که در آن بنگاه‌های املاک در فاصله‌های کوتاه فعالیت می‌کنند. مساجد و حسینیه‌های زیادی هم در خیابان هست که فعالیت‌هایشان در روزهای محرم و صفر رونق خاصی به خیابان می‌دهند. این خیابان از تقاطع بزرگراه یادگار امام(ره) تا نزدیکی‌های بزرگراه نواب یکطرفه است و گاهی آنقدر شلوغ می‌شود که خودروها به‌صورت دوبله می‌ایستند. این روزها دیگر خبری از آن باغ‌ها و مزارع در این خیابان قدیمی نیست.