تولدت مبارک عالیجناب سیاه‌

فهیمه پناه‌آذر/روزنامه‌نگار

هر روز جلوی آینه می‌ایستاد، خودش را با ظرف پر از دوده‌ای که همیشه همراه داشت، سیاه می‌کرد، بعد در آینه خودش را ورانداز می‌کرد، لبخندی می‌زد و می‌گفت: «بهتر از این نمی‌شه».
می‌گفت، وقتی یکی را سیاه می‌کنند انگار امانتی به دستش می‌دهند، پس با صداقت روی صحنه باید حرف دل مردم را زد... . همیشه بشکن، بشکن راه می‌انداخت، می‌گفت و گاهی هم می‌خواند اما حرف‌هایش بوی اندوه و رنج می‌داد.
می‌گفت: «این روزها در هر خانه‌ای یک نوازنده هست، یک جُک‌گو هست، ماهواره هست... دیگر خنداندن مردم در این روزگار سخت شده...».
بیشتر دوست داشت بازی کند تا اینکه حرف بزند، غر بزند و حتی درددل کند؛ حتی زمانی که بعد از 60سال فعالیت برایش مراسم تجلیل گرفتند و یک میلیون تومان(!) به او هدیه دادند، فقط لبخند زد.
همیشه دور و برش شلوغ بود، اما این شلوغی دوای درد تنهایی‌اش نبود. روزهای آخر که به‌دلیل پوکی استخوان و شکستگی پا ویلچرنشین شده بود، حوصله‌اش سر رفته بود و می‌گفت: «بعد از 60سال کار نمی‌توانم همه‌اش در خانه بخوابم. اگر روی صحنه نباشم، آخر دق می‌کنم...». آنقدر تنها بود که بعد از سال‌ها فعالیت، با گذراندن روزهایی سخت در خانه‌اش درگذشت و حالا کنار زنده‌یاد محمود استاد محمد آرمیده است.
اسمش سعدالله بود و نام خانوادگی‌اش رحمت‌خواه اما او را سعدی افشار صدا می‌زدند؛ تنها بازمانده سیاه‌بازی در ایران؛ سیاه‌بازی که از دهه30 خودش را سیاه می‌کرد و پاک‌ترین سیاهی روی صحنه بود. کوچک و بزرگ اجرایش را و خودش را دوست داشتند. دوستانش هوایش را داشتند اما روزگار خشن‌تر از این دوست‌ داشتن‌ها بود.
 به قول محمود استادمحمد، سعدی میراث‌دار گذشتگان خود، مهدی مصری و سیدحسین یوسفی بود، بدون اینکه از تکنیک‌های سیاه و تخت حوضی آنان استفاده کند. او در تحول تبدیل تخت‌حوضی به صحنه، موفق شد و توانست برای مخاطب امروز روی صحنه بازی کند نه بر تخت‌حوض و برای مهمانان عروسی و جشن‌های دیگر.
امروز بسیاری هستند که سیاه‌بازی می‌کنند، اما آنها بیشتر تحت‌تأثیر صدا و شیرینی‌گفتاری‌های سعدی هستند و هیچ کدام به تفاوت سیاه‌بازی سعدی با نسل پیش از خودش توجه ندارند. این بنیاد و اساسی است که با رفتن سعدی، از دست رفت و شاید دیگر برنگردد. امروز تولد دوست‌داشتنی‌ترین سیاه‌باز است؛ کسی که از او آیین‌ سیاه‌بازی به یادگار مانده و یک کتاب شرح حال.  سعدی اگر می‌بود باید تولد 84سالگی‌اش را جشن می‌گرفتیم.