مالک زمین‌های محمودیه، دندانپزشک مخصوص احمد شاه

پریسا امیرقاسم خانی| خبرنگار:

نام دکتر «اتکین اشتمپ» دندانپزشک در گذشته بسیار شنیده می‌شد تا آنجا که «سیمین دانشور» نویسنده در کتاب «سووشون» آورده است: «... یک دست‌دندان حسابی پیش دکتر اشتمپ گذاشتن...» دکتر اشتمپ دندانپزشک خصوصی احمد شاه قاجار بود. حکایت او و تأثیری که در علم دندانپزشکی نوین ایران و بخشی از تهران قدیم داشته خواندنی است. اشتمپ، استومپ یا استامپ سال ۱۹۰۴میلادی برابر با ۱۲۸۳ خورشیدی، یعنی اواخر حکومت مظفرالدین شاه قاجار، زمانی که علم دندانپزشکی در ایران بیشتر به‌صورت تجربی بود و به دندانپزشک، مسنن می‌گفتند از آمریکا به ایران آمد و بعدها به‌عنوان دندانپزشک مخصوص احمد شاه قاجار استخدام شد. دکتر اشتمپ تبعه کشور سوئیس و اصالتاً اتریشی بود. او در دوره‌های قاجار، پهلوی اول و دوم در ایران به شغل طبابت مشغول بود ولی به جز طبابت شاهان به درمان اعیان و رجال و گاهی درمان مردم عادی نیز می‌پرداخت و از این راه ثروت قابل توجهی به دست آورده بود. او به‌عنوان معلم علم دندانپزشکی نوین در دارالفنون نیز به تدریس پرداخت. 
    
«سیریل الگود» نویسنده کتاب تاریخ پزشکی ایران از استخدام دکتر اشتمپ به‌عنوان دندانپزشک احمد شاه قاجار و تدریس در دارالفنون نوشته است: «‌ دولت ایران به هیچ‌وجه به اقداماتی که در زمینه بالا بردن سطح عمومی طب تا آن زمان انجام شده بود راضی نبود و می‌خواست آن را بیشتر‌‌ترقی دهد. برای این منظور استادان تازه‌ای استخدام شدند تا روح تازه‌ای در دارالفنون بدمند. از جمله استادان جدید دکتر اشتمپ بود که به‌عنوان دندانپزشک احمد شاه قاجار به ایران آمد... مطب دکتر اشتمپ نبش خیابان منوچهری و فردوسی قرار داشت و خود او در باغ بسیار بزرگی بین خیابان فیشرآباد و خیابان ایرانشهر که به نام خودش مشهور بود زندگی می‌کرد.»


مالک زمین‌های محمودیه

دکتر اشتمپ توانست از راه طبابت به ثروت قابل توجهی در ایران دست پیدا کند. دکتر «محسن سیاح» دندانپزشک و استاد دانشگاه در مجله دانشکده دندانپزشکی سال 1344 تهران مفصل از دیدار خود با دکتر اشتمپ در حدود سال 1306 نوشته و از او به‌عنوان یکی از 3نفر دندانپزشک واجد صلاحیت تهران نام برده است. او می‌گوید: «‌ دکتر اشتمپ از راه طبابت به ثروت سرشار دست یافته بود و اواخر عمرش ویلای مجللی در باغ قدیمی محمودیه بین تجریش و اوین ساخته و عتیقه‌ها و فرش‌های گرانبهایی داشت.» «نصرالله حدادی» تهران‌شناس می‌گوید: «‌ اراضی محمودیه ابتدا متعلق به خاندان علاء‌الدوله و شخص محمود خان احتشام‌السلطنه علاء میر دولو بود.» ولی به گفته اهالی قدیمی بعدها دکتر اشتمپ اواخر عمر خود و دوره پهلوی بخش عمده‌ای از زمین‌های محمودیه در شمال تهران را خرید. او زمین‌ها را به قطعات بزرگ 5 هزار‌مترمربعی و بیشتر تقسیم کرد و آنها را به افراد خارجی فروخت که هرکدام به دلایل مختلف مانند جنگ، مأموریت و... در ایران سکونت داشتند. آنها نیز در زمین‌ها شروع به ساخت خانه‌های ویلایی کردند.»


گردآوری افراد خارجی در محمودیه

یکی از کارهایی که دکتر اشتمپ در محمودیه انجام داد گردآوری افراد خارجی بود. طوری که در زمان حیات او محمودیه به محله مسیحی‌نشین‌ها تبدیل شد. «غلامعلی رشیدی» از سال 1326 همراه خانواده‌اش در محمودیه ساکن بود. پدر او آشپز یک سرهنگ فرانسوی در محمودیه بود. به گفته او آن زمان در محمودیه تعداد اندکی مسلمان زندگی می‌کردند که اغلب در خانه خارجی‌ها مانند روس‌ها، فرانسوی‌ها و... به کار مشغول بودند. او و خانواده‌اش نیز یکی از آن معدود خانواده‌های مسلمان بودند که در محمودیه، زندگی و در باغ خارجی‌ها کار می‌کردند. «غلامعلی رشیدی» می‌گوید: «شب‌ها صدای زوزه سگ‌ها در باغ‌ها شنیده می‌شد. اغلب اهالی باغ‌های محمودیه چون خارجی بودند، سگ داشتند. دکتر اشتمپ یک استخر بزرگ در شمال محمودیه داشت که اهالی برای تفریح در آن آبتنی می‌کردند. دکتر اشتمپ خانواده‌ای نداشت و در نزدیکی منزل مسکونی خود در محمودیه به پرورش خوک هم می‌پرداخت.»


پایان نیم قرن زندگی در ایران

به نظر می‌رسد که دکتر اشتمپ هیچ‌گاه ایران را ترک نکرد و حدود نیم قرن در ایران ساکن بود. به نوشته دکتر «محمود نجم‌آبادی» نویسنده کتاب «تاریخ طب در ایران از اسلام تا مغول» دکتر اشتمپ سال ۱۳۳۰ در 83 سالگی در تهران درگذشت. مطبش تا مدت‌ها پس از مرگش توسط دستیار فرنگی‌اش، موسیو گل اداره می‌شد. او در ارتقای علم دندانپزشکی و رایج شدن درمان‌های نوین دندانپزشکی در ایران نقش مهمی داشت.


خاطره‌ای از دکتر اشتمپ

«عبدالله مستوفی» از مستوفیان قاجار هم در خاطراتش از اشتمپ نام برده است. او در جایی که تاریخچه منطقه محمودیه تهران را نگاشته می‌نویسد که آن اراضی فعلاً متعلق به دکتر اشتمپ دندانساز است و در مرتبه‌ای دیگر در شرح دندان‌درد خود اشاره می‌کند که دندانپزشکش اشتمپ بود: «‌وقتی برای سرکشی به ساوجبلاغ رفتم 20 روزی آنجا ماندم. دندان‌های من پیوره(بیماری عفونی بافت‌های اطراف دندان) داشت و دکتر اشتمپ دکتر دندان من بود و مثل تمام مبتلایان به این مرض هرچند وقت یکبار یکی از دندان‌های من با کلبتین(انبر) کشیده می‌شد.»