گزارش
خُلازیرتا 1400سبز می‌شود
طرح ساماندهی کوره‌پزخانه‌ها، بازار مالخرها و محدوده‌های جمع‌آوری زباله و ضایعات در جنوب تهران و اطراف بزرگراه‌های شهید کاظمی و آزادگان به اجرای اقدامات فرهنگی و اجتماعی گره خورده است
پریسا امیرقاسم‌خانی- خبرنگار
باید از خیابان مولوی بگذرید، بعد از دروازه غار؛ آنجا که کوره‌های آجرپزی نمایان می‌شوند. به جایی می‌رسید متفاوت‌تر از همه جای شهر تهران. خانه‌هایی با بافت‌های فرسوده، کمبود امکاناتی مثل مدرسه، بیمارستان، فضای سبز، امکانات تفریحی و ورزشی و البته وجود بازارهایی که به بازار مکاره شهرت دارند و از شیر مرغ تا جون آدمیزاد در آنها پیدا می‌شود. ساخت‌وسازهای غیرمجاز، گاراژهای غیرقانونی، زمین‌های بایر، فضاهای ناامن و بی‌دفاع شهری، بازار مالخرها و اوراقچی‌ها و زباله‌گردها و ضایعات شهری فریاد می‌زنند. خلازیر جایی در منطقه19و جنوبی‌ترین نقطه تهران است که به‌عنوان بزرگ‌ترین مرکز جمع‌آوری ضایعات و زباله در شهر شناخته شده است. خلازیر در مجموع 153هکتار است و به 3بخش شمالی، میانی و جنوبی تقسیم می‌شود.
خلازیر شمالی در محدوده محله نعمت آباد که عمدتاً دارای بافت مسکونی است، قرار دارد. خلازیر میانی داخل محدوده محله شهیدکاظمی قرار گرفته و بخش جنوبی نیز طبق طرح تفصیلی باید به بوستان 180هکتاری ایرانیان تبدیل شود. محدوده‌ای که زمانی روستای دور افتاده بود، ولی امروز عنوان یکی از آسیب‌پذیرترین محله‌های پایتخت را یدک می‌کشد. سؤال اما اینجاست که چرا خلازیر هنوز ساماندهی نشده؟ با آنکه در دوره‌های مختلف مدیریت شهری اعلام شده اقداماتی برای سر و سامان گرفتن این نقطه از شهر در دستور کار قرار دارد. پاسخ به این سؤال تا حدی دشوار است. با این حال می‌توان گفت؛ وجود برخی از باندهای سودجو، مالکیت نهادهای خاص بر بخشی از زمین‌ها و افزایش قیمت زمین و به تبع آن سخت شدن کار تملک اراضی از سوی شهرداری و تبدیل آن به عرصه‌های همگانی، حلقه‌های مختلف زنجیر سامان نگرفتن خلازیر شده‌اند.
با وجود این، مدتی است که با آغاز مجموعه اقدامات فرهنگی و اجتماعی در این محدوده شاهد تغییرات اندکی در جهت بهبود و کاهش آسیب‌ها و معضلات در خلازیر هستیم. ازجمله مهم‌ترین این اقدامات، ایجاد بوستان ایرانیان است. بوستان ایرانیان در خلازیر و محل کوره‌های آجرپزی منطقه 19حد فاصل بزرگراه آزادگان و بلوار شقایق واقع شده است. علی محمد مختاری، رئیس سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران در این‌باره می‌گوید: فاز اول پروژه عملیات عمرانی بوستان فرامنطقه‌ای ایرانیان در مساحت 23هکتار آغاز شده است و بعد از تملک تا 44هکتار نیز افزایش پیدا خواهد کرد. او ادامه می‌دهد: با تصویب شورای شهر تهران قرار است در این بوستان مجموعه فرهنگی و اجتماعی با جاذبه‌های گردشگری و کاربری‌های تاریخی و تفرجگاهی ایجاد شود. مختاری می‌گوید: سعی کرده‌ایم در این بوستان، شهروندان ضمن گذراندن اوقات فراغت با ارزش‌ها و سنت‌های گوناگون کشور آشنا شوند. این بوستان پارک موزه‌ای در حد پارک موزه ملی خواهد شدکه برای استفاده تمام شهروندان تهرانی است؛ همچنین می‌تواند کمبود امکانات فرهنگی و اجتماعی شهروندان اطراف محدوده خلازیر را هم پاسخگو باشد.
رئیس سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران اضافه می‌کند: مطالعات اولیه ایجاد بوستان و طراحی آن انجام شده است. مطالعات به صورت علمی و با هدایت شورای راهبردی زیرنظر کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران است. مختاری در پایان می‌گوید: این بوستان تا اردیبهشت‌ماه سال 1400مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت.
علی توکلی، شهردار منطقه 19نیز می گوید: بوستان ایرانیان 180هکتار بوده و در اراضی حد فاصل بزرگراه شقایق و آزادگان (خلازیر جنوبی) قرار گرفته که 55هکتار از آن مربوط به خلازیر جنوبی و فعالیت ضایعات فروشان است. بیش از 600واحد صنفی فعال در خلازیر جنوبی مستقر هستند که با توجه به اینکه محدوده بوستان ایرانیان جزو پهنه فضای سبز است، باید به بوستان تبدیل شود. اکنون فاز نخست بوستان ایرانیان، اجرایی شده است.
در خلازیر در مجموع 10هزار نفر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم شاغل هستند، ضمن اینکه 2هزار واحد فعال نیز مشغول به‌کارند. بخش عمده‌ای از این محدوده در اراضی موقوفه مروی قرار می‌گیرد.
توکلی می‌گوید: تملک این بوستان به‌طور کلی جزو اراضی موقوفه است. موقوفه اجاره نامه‌هایی را تنظیم کرده و به اشخاص داده است. برای همین برای احداث بوستان ایرانیان بخشی از این اراضی تملک شده و بخش دیگر نیز نیازمند انجام توافقات لازم با موقوفه است. احداث بوستان نیازمند تملک این اراضی است، اعتبار آن برآورد شده و برای تامین اعلام شده است. ولی در شرایط فعلی به‌نظر نمی‌رسد بدون کمک سرمایه‌گذار خصوصی یا عمومی قابل تامین باشد. مذاکرات فشرده‌ای با سرمایه‌گذاران و ذی‌نفعان کلیدی برقرار شده است.
شهردار منطقه 19ادامه می‌دهد: احداث یا عدم احداث بوستان، باعث کاهش زباله‌گردها نمی‌شود؛ چون این محدوده محل اشتغال آنها نیست، اما درخصوص اشتغال ضایعات فروشان، تدبیری اندیشیده شده تا در مکان دیگری ساماندهی صورت گیرد که نسبت به فضای فعلی از هر لحاظ برتری دارد.
محدودیت‌های ترافیکی و دوربین‌های کنترل؛ وسایل بازدارنده از ورود ضایعات
اصغر عطایی- مدیرکل خدمات شهری شهرداری تهران
در خلازیر حدود 2000 واحد صنفی فعالیت می‌کنند که بیشترین مشکلات در این واحدهاست زیرا افراد در آن به خرید و فروش ضایعات و زباله می‌پردازند. در این خصوص نیروی انتظامی با شهرداری برای ساماندهی، ورود پیدا کردند. در فاز اول قرار شده است که محدودیت ترافیکی در این محدوده ایجاد شود. چون ماشین آلات سنگین در آن تردد می‌کنند و حجم عظیم ضایعات و زباله توسط این ماشین آلات جابه‌جا می‌شود که محدودیت‌های ترافیکی و دوربین‌های کنترل، می‌توانند وسایل بازدارنده‌ای باشند که از ورود حجم عظیم ضایعات جلوگیری کنند. از طرفی تغییر کاربری اصناف نیز می‌تواند تأثیر‌گذار باشد و اصنافی مانند گاراژها می‌توانند به سمت تغییر کاربری مانند ایجاد نمایشگاه‌های خودروهای نو و... بروند.
بی‌توجهی به موضوع یعنی ظلم آشکار به 300هزار نفر
علی اعطا- سخنگوی شورای شهر تهران
موضوع ایجاد پارک ایرانیان در جوار کوره پز خانه‌های محدوده خلازیر از سال‌های گذشته مطرح شده و مصوبه شورای شهر را دارد؛ پارکی که اکنون در فاز اول، برای ۱۴ تا 23هکتار آن برنامه‌ریزی شده، اما ایجاد آن با مشکلاتی روبه‌رو است.
با وجود این احداث بوستان دانش و طبیعت و ایرانیان برای خروج محله از وضعیت کنونی و یافتن سر و شکلی مناسب اهمیت بالایی دارد. درصورتی که وضعیت ساکنان دالان‌های کوره‌های آجرپزی و فعالیت‌های جاری در این منطقه و همچنین سختی‌هایی که در راه تملک از سوی شهرداری قرار گرفته، انجام این کار در آینده نزدیک را تا حدود زیادی غیرمحتمل کرده است.
جالبی کار اینجاست که بخشی از اراضی خلازیر، محل ضایعات فروشی‌هایی شده که اجاره نامه دارند و موقوفه هستند. ما در شورای شهر تهران به همراه مدیران شهرداری منطقه 19چندین جلسه را برای ساماندهی خلازیر برگزار کرده‌ایم. برخی اعتقاد دارند در این فضای 180هکتاری، صدها معتاد و کارتن خواب تردد می‌کنند و سکونت غیررسمی دارند؛ بنابراین ساماندهی سبب کوچ معتادان به جایی دیگر می‌شود و نباید هیچ مداخله‌ای در این چند ده هکتار داشت. اما چنین رویکردی نه‌تنها حمایت از این افراد آسیب دیده نیست، بلکه ظلم آشکار به سایر 300هزار جمعیت منطقه 19است که از بسیاری امکانات محروم هستند. اگرچه خیرین و سازمان‌های مردم نهاد سعی می‌کنند با اقداماتی وضعیت بهداشت این محدوده را ارتقا دهند، ولی باید برای اینجا کاری اساسی صورت گیرد.
