جهش کرونا کندتر از آنفلوآنزای فصلی

لیلا شریف_روزنامه نگار

در اوایل‌ماه مارس یک گروه از پژوهشگران چینی دست به تجزیه و تحلیل ژن‌های ویروس کرونا در ۱۰۰ بیمار از سراسر جهان زده‌اند. این محققان تفاوت‌هایی در ژنوم کرونای موجود در بدن این بیماران مشاهده و بر این اساس ویروس را به 2 نوع L و S تقسیم‌بندی کردند.
محققان چینی متوجه شدند که ساختار ژنتیک نوع S شبیه به ویروس کرونایی است که در خفاش‌ها وجود دارد اما نوع L بیشتر بین بیماران کشورهای اروپایی رواج دارد و باور بر این است که ویروس Lدر مقایسه با نوع S، نوع جدیدتری است. در واقع این تحقیقات به ما می‌گوید که ویروس کرونا در حال جهش ژنتیک است.
نیما مشیری، استادیار دانشکده مهندسی سن‌دیه‌گوی آمریکا در کنار محققان دیگر در حال مطالعه تکامل ویروس کروناست تا از این طریق امکان ردیابی ویروس در گذر زمان مهیا شود. او در رابطه با احتمال جهش ویروس کرونا می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد ویروس SARS-CoV-2 کندتر از آنفلوآنزای فصلی در حال جهش است و این اتفاق ممکن است به دانشمندان اجازه تولید واکسن را بدهد».

توالی ژنتیک چطور تکامل پیدا می‌کند؟
ویروس‌ها با جهش، تکامل می‌یابند؛ یعنی با گذشت زمان تغییراتی در کد ژنتیک آنها ایجاد می‌شود. دانشمندان مدل‌های مختلفی از روند تکامل توالی را ایجاد کرده‌اند تا به آنها در مطالعه چگونگی وقوع جهش در طول زمان کمک کنند.
توالی ژنوم ویروس کرونا با گذشت زمان تغییر می‌کند: جهش‌ها به‌طور تصادفی رخ می‌دهند و هر تغییری که در ویروسی معین رخ دهد، توسط نسخه‌های نسل‌های بعدی ویروس به ارث برده می‌شود. پس از آن دانشمندان می‌توانند از مدل‌های تکامل ژنتیک برای تعیین تاریخچه تکامل ویروس استفاده کنند.

جهش ژنتیک کرونا چگونه اتفاق می‌افتد؟
توالی DNA عمدتاً برای بررسی بیماری‌های انسانی و ژنتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در سال‌های اخیر، ترتیب توالی به بخش روتین مراقبت ویروسی تبدیل شده است.
در رابطه با کرونا لازم است یک نکته را توضیح داد. RNA مولکولی شبیه به DNA و در اصل یک نسخه موقت از یک بخش کوتاه از DNA است. به‌طور خاص در زیست‌شناسی، DNA به RNA رونویسی می‌شود.
کرونا یک ویروس RNA است. براین اساس باید گفت که فناوری‌های تعیین توالی DNA ما به‌طور مستقیم نمی‌توانند توالی آن را رمزگشایی کنند. با این حال، دانشمندان می‌توانند ابتدا RNA ویروس را در DNA مکمل (یا cDNA) رونویسی معکوس و بعد توالی ژن‌ها را مشخص کنند.
با توجه به مجموعه‌ی از توالی‌های ژنوم ویروسی، می‌توان از مدل‌های تکامل توالی برای پیش‌بینی تاریخچه ویروس و پاسخ دادن به سؤالاتی نظیر«جهش‌ها چقدر سریع اتفاق می‌افتد؟» یا «جهش در کجای ژنوم رخ می‌دهد؟» استفاده کرد. همچنین دانستن اینکه کدام ژن‌ها اغلب در حال جهش هستند می‌تواند در ساخت دارو مفید باشد. درحال حاضر پروژه‌ها و طرح‌های ابتکاری فراوانی در سراسر جهان مشغول توالی‌خوانی و گردآوری اطلاعات از جهش‌های ژنتیک ویروس کرونا هستند.

در مورد همه‌گیری چه می‌دانیم؟
براساس داده‌های فعلی، به‌نظر می‌رسد که SARS-CoV-2 بسیار کندتر از آنفلوآنزای فصلی جهش می‌یابد. به‌طور خاص، به‌نظر می‌رسد که نرخ جهش ژنتیک SARS-CoV-2 کمتر از 25مورد در سال است، درحالی‌که نرخ جهش آنفلوآنزای فصلی تقریباً 50مورد  در هر سال است.
با توجه به اینکه ژنوم SARS-CoV-2 تقریباً 2برابر ژنوم آنفلوآنزای فصلی است، به‌نظر می‌رسد که آنفلوآنزای فصلی حدودا 4برابر سریع‌تر از SARS-CoV-2 جهش می‌یابد. همین سرعت بالای جهش آنفلوآنزای فصلی است که این ویروس را در برابر واکسن‌های ساخته شده مقاوم می‌سازد. بنابراین نرخ پایین‌تر جهش SARS-CoV-2  امید تولید واکسن‌هایی با دوام و تأثیرگذاری طولانی مدت را تقویت می‌کند.