یادداشت
زمان باقیمانده برای نجات جنگل‌ها را دریابیم
هادی کیادلیری- دانش‌آموخته دکتری جنگل
واکاوی روند تغییرات و تهدیدات واردشده بر جنگل‌ها، نیازمند بررسی چندین ساله و بلندمدت است. حتی آنچه به‌عنوان اقدامات مؤثر برای جنگل‌ها نام می‌گیرد، در دوره یکساله قابل ارزیابی نیست. اما آنچه در مورد جنگل‌های ایران مسلم است، امتداد همان شیوه و روال سابقی است که متأسفانه اثرات زیانباری برجای گذاشت. هرچند اقداماتی انجام شده، اما اجرای دیرهنگام و نیمه‌کاره این برنامه‌ها تأثیرات خود را بر جنگل‌ها باقی می‌گذارد. یکی از این برنامه‌ها، توقف بهره‌برداری از جنگل‌هاست؛ طرحی که از سال 1392بر اجرای آن تأکید و قرار شد در تمامی جنگل‌های کشور با توجه به ویژگی‌هایشان به اجرا درآید. طرح توقف بهره‌برداری از جنگل‌های زاگرسی با مختصات این جنگل‌ها و همچنین توقف بهره‌برداری از جنگل‌های هیرکانی با مختصات خود خاص این جنگل‌ها، هم‌اکنون و در آستانه سال 1399هنوز به صورت دقیق و کامل به اجرا درنیامده است. چنین اتفاقی از روی بی‌دانشی و ناآگاهی نیست. البته که دانش کافی برای چنین طرح‌هایی وجود دارد اما آنچه موجب ناکارآمدی این دانش شده، عدم‌مدیریت صحیح و همان عبارت کلیشه ضعف مدیریت است. سازمان جنگل‌ها و منابع طبیعی کشور تحت نظارت وزارتخانه جهادکشاورزی است که ماه‌هاست بدون وزیر فعالیت می‌کند. سازمان جنگل‌ها نیز از چندین‌ماه قبل به‌دلیل مسائل پیش‌آمده در حوزه ریاستی‌اش با به‌هم ریختگی مواجه شده است. تمامی این اتفاقات، جذب بودجه و اجرای برنامه‌ها را با کندی و توقف همراه کرده است. از دیگر سو به‌دلیل برخی سیاست‌ها در چند سال اخیر، نیروی انسانی زبده را نیز از دست داده است. در نتیجه سرعت اقدامات و عملکردها در حوزه جنگل‌ها و منابع طبیعی، عقب‌تر از سرعت تغییرات و تهدیدات جنگل‌هاست و فشارهای ناشی از تغییرات اقلیمی را نیز بر این عرصه‌ها بیشتر کرده است. نتایج این نوع مدیریت و اثرات تهدیدها و فشارها تا 15سال آینده خود را نشان خواهد داد. تا جایی که اگر وضعیت به همین سیاق باشد، جنگل‌های زاگرسی و هیرکانی ایران تبدیل به بیابان می‌شوند. اقداماتی هم که تاکنون به اجرا درآمده ، پیشگیرانه نیست چون پس از وقوع حادثه دست به‌کار عمل شده‌ایم که البته دیرهنگام است و طرح‌ها با شکست مواجه می‌شوند.
طرح‌ها همچون توجه به اکوتوریسم و خروج دام از جنگل، نمونه‌هایی هستند که با برنامه‌ریزی‌های غلط و نادرست با مشکل مواجه شدند. اکنون تعادل طبیعت در ایران برهم خورده است. با این حال نباید ناامید بود. چون اگر از تخریب‌های بیشتر جلوگیری شود، هنوز هم جنگل‌های کشور توان تامین خود را دارند. تشکل‌های مردمی نیز در این مسیر با قدرت بیشتر حضور دارند. اما آنچه اهمیت دارد، حمایت مالی و اجرای صحیح طرح‌های مرتبط با احیا و حفظ جنگل‌هاست تا جنگل‌ها توان مقاومت خود را در دوران گذار از دست ندهند.
