جای خالی اطلاع رسانی موثر در رسانه ها

مجید رضاییان _ استاد علوم ارتباطات و روزنامه نگاری 

فرایند اطلاع‌رسانی در هر جامعه‌ای به 3مرحله منابع اطلاعاتی، حوزه خبری و تولید خبر تقسیم می‌شود. ما در کشورمان این روزها با معضلی به‌نام بی‌اعتمادی بخشی ازمردم به دولت و سیاست‌های آن مواجهیم، این بی‌اعتمادی به‌دلیل به‌وجود آمدن مشکل در مراحل اول و سوم اطلاع‌رسانی یعنی منابع اطلاعاتی و تولید خبر است به این معنی که منابع اطلاعاتی که وجود دارند، اطلاعات را در اختیار حوزه‌های خبری قرار نمی‌دهند.

زمانی که اطلاعات دقیق و صحیح درخصوص یک مسئله وجود دارد باید مطمئن باشیم که در فضای اطلاع‌رسانی در رسانه‌ها، وب‌سایت‌ها و کانال‌های رسمی اینقدر گسترش پیدا می‌کند که جلوی فیک‌نیوزها و شایعات را بگیرد. متأسفانه سیاست‌های دولت در 6سال گذشته چنان بوده که در بدنه آن لزومی بر ارتباط مؤثر با رسانه‌ها دیده نمی‌شود و در این دولت اعتقاد بر این است که روابط عمومی‌های نهادهای مرتبط با دولت نباید به‌دنبال اطلاع‌رسانی باشند. متأسفانه در برخی دستگاه‌ها، وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی، حوزه‌های روابط عمومی با حوزه‌های ریاست یا وزارت ادغام شده‌اند و با این ادغام، استقلال روابط عمومی‌ها از آنها گرفته شده است. در چنین موقعیتی مسئول اجرایی آن دستگاه هم به این فکر می‌کند که اگر اطلاعاتی را بدهد ممکن است روی اصل کار وی تأثیر منفی داشته باشد.
حوزه خبری نیز مثل کفه ترازوست که 2 سمت دارد، به این معنا که یک تعبیر، معنا و کارکرد برای روابط عمومی -  درون‌سازمانی- دارد و یک معنا و کارکرد برون‌سازمانی برای مخاطبان خاص و عام و رسانه‌ها دارد. در حوزه خبری درون سازمانی در دستگاه‌های مختلف شاهد این هستیم که نمی‌گذارند روابط عمومی‌ها فعال باشند و در دولت فعلی - 6سال قبل تا‌کنون - به آنها بهای لازم داده نشده بنابراین منابع اطلاعاتی ضعیف و بسته عمل می‌کنند و حوزه‌های خبری و روابط عمومی‌ها هم به‌دنبال تولید اطلاعات نمی‌روند و حتی نمی‌توانند مخاطبان خاص خود را تغذیه اطلاعاتی کنند.

در قسمت برون‌سازمانی که تولید اخبار هست نیز ایراداتی به رسانه‌ها وجود دارد. خبرنگار نباید منتظر باشد تا منبع رسمی اخبار، اطلاعات را به وی بدهد. یک خبرنگار کارکشته باید اخبار مورد نظر را از منابع غیررسمی در همان دستگاه بپرسد و منبع خبری خود را نیز فاش نکند و اگر اطلاعاتی که این خبرنگار منتشر کرد توسط سازمان مربوطه تکذیب شد باید این تکذیبیه با دلیل و برهان و متقن باشد و به‌صورت رسمی تکذیب شود. این نکته را نباید فراموش کنیم که برای یک خبرنگار هیچ در بسته‌ای وجود ندارد.
آنچه در سال‌های اخیر در کشورمان شاهد آن بودیم این است که شفاف‌سازی‌ درخصوص موضوعات مختلف برای مردم صورت نگرفته است، این ایراد در مقطع کنونی سنگین‌تر است. در زمان ساقط‌شدن هواپیمای اوکراینی، کشته‌شدن تشییع‌کنندگان شهید سلیمانی در کرمان و شیوع کرونا در چین ودیگر کشورها، صدها پرسش پاسخ داده نشده وجود دارد که باعث شده‌اند تا شایعات و فیک نیوزها در این رابطه حرف اول را بزنند و اعتماد مردم به دولت بیش از گذشته از بین برود.
برگرداندن اعتماد از دست رفته مردم به دولت بسیار مشکل است اما می‌تواند در کوتاه‌مدت هم اتفاق بیفتد درصورتی‌که رسانه‌ها بتوانند خبرهای دقیق و درست و به‌موقع را به مردم ارائه کنند. چرا که اطلاع‌رسانی مبنای مسائل مختلف در جامعه است و زمانی که اطلاع‌رسانی صورت بگیردآن وقت مسئولان ناچار خواهند بود تا با مردم گفت‌وگو کنند و زمانی که گفت‌وگو صورت بگیرد اعتماد نیز به‌وجود می‌آید و بعد رابطه بین مردم و مسئولان دو سویه می‌شود. به همین دلیل است که معتقدم ارتباط یک‌سویه اعتماد نمی‌آورد.