سایه آتش برسر بازار بزرگ تبریز

سید مرتضی احمدپور _ خبرنگار

  11سال پیش در میانه آبان بود که بازار بزرگ تبریز در سمت «ایکی قاپلار»به دلیل واژگونی والور نفتی یکی از بازاریانی که حجره لباس فروشی داشت، دچار حریق شد. به دلیل انبار کردن مقدار زیادی لباس قابل اشتعال در مغازه و سرایت سریع آتش به مغازه‌های دیگر، بخش قابل توجهی از بازار لباس فروشان و کلاه فروشان و همچنین فروشندگان لوازم آرایشی و بهداشتی در آتش سوخت. اکنون بعد از گذشت 11سال با فرا رسیدن روزهای سرد پاییزی، والورهای نفتی باز از انباری‌ها خارج شده‌است و به عنوان  وسیله‌ای گرمایشی برای بازاریان مورد استفاده قرار می گیرد؛ وسایلی که هریک می‌تواند به منزله یک جرقه آتش مهار نشدنی برای آتش سوزی باشد.

انواع وسایل گرمایشی در بازار تبریز
در محدوده 6کیلومتری بازارتاریخی تبریز که به عنوان طولانی‌ترین بازار مسقف آجری جهان در فهرست آثار جهانی ثبت شده و درمیان نزدیک به 5هزارو500مغازه بزرگ و کوچک، هیچ اثری از سامانه لوله کشی گاز دیده نمی شود. بیشتر مغازه‌ها با والورهای نفتی یا پیک نیک‌های کوچک گازی گرم می‌شوند و در برخی مغازه‌ها که متعلق به تجار و فروشندگان فرش است، می‌توان ردپایی از بخاری‌های برقی را هم دید که با توجه به مصرف بالای برق و هزینه‌های برق تجاری، برای بیشتر بازاریان به صرفه نیست.
فروش نفت در بازار رونق خاصی دارد و فروشندگان نفت با چرخ درمیان مغازه ها می‌گردند و به حجره داران در پیت های کوچک، نفت می فروشند. والورهای نفتی محبوبیت خاصی درمیان بازاریان دارند، چراکه زحمت پرکردن کپسول گاز را هم ندارد، اما همین والورها بارها موجب آتش سوزی دربازار شده که به خاطر واکنش سریع مغازه دارها کنترل شده است.

 تدابیر مسئولان 
غلام بقایی از بازاریان تبریز و عضو هیأت مدیره دالان «حاج علی» راسته بازار با بیان اینکه در 10سال گذشته و بعد از آتش‌سوزی آبان سال88، اقدامات ایمنی خوبی دربازار صورت گرفته‌است، می‌گوید: این اقدامات متنوع و قابل تقدیر است و معمولا هزینه‌ای هم از بازاریان برای این اقدامات گرفته نشده است، اما این اقدامات بیشتر برای بعد از حادثه است.
وی ادامه می‌دهد: دربخش‌های مختلف بازار شیرهای هیدراته تعبیه شده یا کپسول های آتش نشانی نصب شده که می‌تواند در صورت وقوع آتش، مهار آن را سریع‌تر کند، اما چرا برای قبل از آتش و جلوگیری از وقوع آن اقدامی صورت نمی‌گیرد و همه بازاریان با استفاده از وسایل گرمایشی غیراستاندارد ناخواسته در وقوع احتمالی آتش سوزی سهیم می‌شوند.
 
استفاده از تجارب شهرهای تاریخی دیگر 
یک کارشناس میراث فرهنگی و بناهای تاریخی نیز با بیان اینکه مشکل سامانه‌های حرارتی برای بناهای تاریخی در بیشتر مناطق مهم جهان حتی داخل کشور حل شده‌است، می گوید: به عنوان مثال در داخل کشور و در نمونه بازار تاریخی اصفهان رد پایی سامانه‌های حرارتی مرکزی را مشاهده می‌کنیم که مانند یک پکیچ بزرگ عمل کرده و به هر مغازه کانال کشی صورت گرفته و سامانه‌ گرمایشی مرکزی وجود دارد. امید کرمی ادامه می‌دهد: دراین سامانه گرمایشی عملا امکان آتش سوزی وجود ندارد، چراکه سیستم خارج از محوطه بازار بوده و تجهیزات ایمنی استاندارد نصب شده و در مغازه‌ها هم اثری از والورهای نفتی نخواهد بود، علاوه بر اینکه با توجه به یکپارچه بودن این سامانه‌ هزینه‌ها برای بازاریان هم سرشکن می شود و هزینه ها بسیار پایین می‌آید.  

اقداماتی برای جلوگیری از آتش سوزی 
مدیرکل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی با بیان اینکه هرگونه لوله کشی گاز دربازار تبریز ممنوع است، می گوید: لوله کشی گاز با تخریب و سوراخ کردن بنا همراه است و به چهره تاریخی بازار هم صدمه می زند. باتوجه به ثبت جهانی بازار نمی‌توان با لوله‌کشی گاز دراین فضا موافقت کرد و ازسوی دیگر با توجه به گستردگی بازار حفاری برای جا گذاری لوله‌های گاز هم خسارت‌هایی به کالبد بازارخواهد داشت.
مرتضی آبدار ادامه می دهد: البته با توجه به اقدامات گسترده‌ای که در 10سال گذشته صورت گرفته، می توان گفت تجربه تلخ آبان 88 و آتش‌سوزی چند روزه بازار با احتمال بسیار کمی روبه‌رو است و کنترل چند ساعته بازار در آتش سوزی اردیبهشت ماه با استفاده از 30شیر هیدراته، دلیلی بر این مدعاست.
وی می‌افزاید: 2اقدام اساسی تخلیه انبارهای مستعد آتش سوزی و همچنین نصب تجهیزات هوشمند اعلام حریق را انجام داده ایم که البته مشارکت بازاریان در تحقق این دو اقدام به صورت کامل موثر است، اما مطالبه اصلی، سامانه حریق یکپارچه است که رایزنی‌های متعددی در این زمینه هم صورت گرفته اما نتیجه عملی دراین زمینه با توجه به هزینه بر بودن آن و همچنین گستردگی اجرا، نیاز به زمان و برنامه ریزی بیشتری دارد.