این عدالت تلخ است

بیژن کیامنش | عضو شورای سردبیری گروه استان‌های همشهری


مرکز آمار ارقام جدیدی از درآمد و هزینه خانوارهای شهری و روستایی منتشر کرد که در این ارقام، تصویر دخل و خرج خانوار‌ها در قالب 10 دهک بررسی شده است، اما اگر بخواهیم تصویر صریحی از اقتصاد طبقه متوسط جامعه ترسیم کنیم باید گفت در سال 97 فشار زیادی بر موقعیت رفاهی، آموزشی و بهداشتی طبقه متوسط جامعه وارد شده است؛ در حالی که وضعیت درآمدی 2 دهک بالای جامعه به شکل روزافزون و تصاعدی رو به افزایش بود.

این رویداد یعنی بخت مناسب 2 دهک بالای جامعه برای ثروت‌اندوزی اعجاب‌انگیز، طبیعتا با شکل‌گیری تورمی پر آسیب همراه بود که نشان می‌دهد در سال ۹۷ فشار درآمدی بسیار زیادی بر اقشار آسیب‌پذیر شهری و روستایی وارد شد. البته تصویر کلی دخل و خرج طبقه متوسط و گروه‌های وسیع اجتماعی که در 5 دهک پایین جدول اعلام شده سکونت دارند، گویای این واقعیت است که درآمد مزدبگیران در سال 97 افزایش یافت، اما افزایش ایجاد شده به گونه‌ای نبود که طبقات اجتماعی جامعه را به لحاظ دستیابی به امکانات استاندارد رفاهی، بهداشتی و آموزشی توانمند کند.

 به عبارت دیگر افزایش 20 درصدی درآمدها در سال 97 نسبت به سال 96 نتوانست موقعیت درآمدی خانوار‌ها را به شکلی دگرگون کند که طبقه متوسط و ساکنان 5 دهک پایین جدول مرکز آمار، صاحب پس‌انداز موثر شوند. حتی توان بالقوه پس‌انداز خانوارهایی که در گروه‌های اجتماعی یاد شده زندگی می‌کنند، در سال 97 نسبت به سال 96 به شدت کاهش یافته است. این مشکل مهم خانواده‌ها در تصویری که مرکز آمار از دخل و خرج 10 دهک جامعه ترسیم کرده با عنوان «درصد مابه‌التفاوت به نسبت درآمد» گزارش شده است.

 مرکز آمار مابه‌التفاوت درآمد خانوار‌ها در سال ۹۷ را معادل 9.6 درصد گزارش کرد. در حالی که این عدد نسبت به سال 96 معادل 0.6 درصد کاهش یافت. چنین تصویری گویای این واقعیت است که همسو با نامتعادل شدن دخل و خرج طبقه متوسط و ساکنان 5 دهک درآمدی در جامعه، اتفاق دیگری هم رخ داده و آن ناتوانی خانواده‌ها برای داشتن پس‌انداز موثر است، اما ارقام منتشر شده از سوی مرکز آمار دربردارنده مفاهیم عجیب‌تری هستند.

مطابق آمار اعلام شده ساکنان دهک نخست یا ساکنان قعر جدول درآمدی، در هر ماه از سال 96 حدود 197 هزار تومان کسری بودجه داشتند. به عبارت دیگر خانوارهای عضو این گروه کم‌درآمد جامعه، ماهانه برای تامین حداقل‌های زندگی از چنان درآمدی برخوردار نبودند که بتوانند، همه هزینه‌ها و خرج خود را پوشش دهند. به همین دلیل خانوارهایی که در این گروه درآمدی زیسته‌اند، برای رسیدن به آخر ماه، همیشه با دشواری‌های زیادی روبه‌رو بوده‌اند. رقم کسری بودجه برای این دهک درآمدی در سال 97 بیشتر شده است.

 به طوری که خانوارهای قرار گرفته در این دهک، سال 97 از کسری بودجه‌ای معادل 249 هزار تومان در هر ماه داشتند. اندازه شکاف درآمدی برای دهک دوم بسیار تلخ‌تر شده است. حتی شکاف دخل و خرج برای دهک چهارم در سال ۹۷ به نصف مقدار سال ۹۶ رسید. به این ترتیب موقعیت درآمدی طبقه متوسط و 4 دهک درآمدی که در قعر جدول مرکز آمار جاخوش کرده‌اند، چشم‌اندازی از تلاش و تکاپوی جامعه را به نمایش می‌گذارد؛ تلاشی که هدف نخست آن فقط تامین نیازهای حداقلی خانوارها بوده است، تلاش و تکاپویی خستگی‌نا‌پذیر که بخش وسیعی از جامعه را هر بامداد برای کسب روزی و درآمد حلال به مراکز پر چالش زندگی کشانده است.

 با این حال ارقام رسمی که از سوی مرکز آمار منتشر شده نشان می‌دهد که پدیده غیر منتظره و غیر قابل پیش‌بینی تحریم‌ها، دخل و خرج کلی جامعه را ناگهان تحت تاثیر قرار داده است، به همین دلیل تصویری از اقتصاد در همین سال پیش چشم بیشتر گروه‌های درآمدی به‌ویژه طبقه متوسط قرار گرفته که شکاف روزافزون درآمدها با هزینه‌های ماهانه را به دنبال داشته است.