ابر نگرانی هنوز در آسمان تهران است

سیدمحمد فخار/ خبرنگار
آسمان تهران طی هفته‌های اخیر صحنه افزایش کم‌سابقه ازن شده است. این آلاینده که بر اثر تابش مستقیم خورشید بر آلاینده‌های احتراقی پدید می‌آید، موجب شده نگرانی‌هایی از روند افزایشی آن ایجاد شود. اگرچه آمارها از ادامه روند بهبود کیفیت هوای تهران نسبت به سال 96و قبل‌تر خبر می‌دهد، اما بالا رفتن میزان ازن در هوای شهر تهران در روزهای اخیر وضعیت هوا را ناسالم کرده است و این نشان می‌دهد که هنوز تا رسیدن به نقطه‌ای که شهروندان بتوانند با خیال راحت در شهر نفس بکشند، تلاش بیشتری نیاز است. آمار منتشر شده شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در 3ماه و نیم ابتدایی امسال نشان می‌دهد تعداد روزهای هوای پاک از ۸ روز در سال ۹۷ به ۲۵ روز در سال ۹۸ رسیده و تعداد روزهای ناسالم برای گروه‌های حساس (شاخص بالاتر از ۱۰۰) از ۲۰ روز در سال قبل به ۱۵ روز در سال‌جاری کاهش یافته است. اما تعداد روزهای آلوده از ۲۰ روز در سال ۹۷ به ۱۵ روز در امسال رسید. همچنین از ۲۰ روزی که در سال قبل هوا برای گروه‌های حساس ناسالم بود، ۱۰ روز ناشی از ازن و ۱۰ روز دیگر ناشی از ذرات معلق زیر ۲.۵ میکرون بود. اما در تمام ۱۵ روزی که امسال هوا برای گروه‌های حساس  ناسالم شد، آلاینده ازن بالاتر از ۱۰۰ بوده است.

ریشه ازن از کجاست؟
برخلاف ذرات معلق که عمدتا از خروجی اگزوز خودروها ناشی می‌شود، ازن یک آلاینده ثانوی است که توسط واکنش‌های شیمیایی بین اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات آلی فرار در حضور نور خورشید ایجاد می‌شود؛ بنابراین وجود گازهای آلاینده اولیه و همچنین آفتابی بودن هوا، شرایط را برای انجام واکنش‌های تولید گاز ازن فراهم می‌کند. به‌دلیل ماهیت تولید این آلاینده ثانویه، شرایط و عوامل مختلف و پیچیده‌ای می‌تواند منجر به تولید یا انتقال آن از نقاط مختلف شود که ذیلاً به برخی از این شرایط پرداخته می‌شود. با بررسی‌های صورت گرفته در داده‌های کیفیت هوا مشخص شد میزان غلظت میانگین آلاینده دی‌اکسید نیتروژن طی سال‌جاری نسبت به سال گذشته افزایش یافته است. تولید این آلاینده که محصول احتراق است با بهبود فرایند احتراق در خودروها و به‌علت افزایش دمای احتراق شدت‌ می‌یابد. همچنین درصورت کاهش کارایی کاتالیست موجود در خودروها فرایند حذف این آلاینده در خروجی خودرو کاهش یافته که منجر به افزایش غلظت اکسیدهای نیتروژن می‌شود. یکی دیگر از پیش‌سازهای آلاینده ازن، ترکیبات آلی فرار بوده و از منابع اصلی انتشار آن جایگاه‌های عرضه سوخت است. متأسفانه به‌علت اجرا نشدن طرح کهاب که هدف از آن کنترل انتشار این ترکیبات بوده، با افزایش دما در ماه‌های خرداد و تیر، امکان انتشار این ترکیبات در هوای شهر فراهم می‌شود.

چرا باز وسایل نقلیه مقصرند؟
  افزایش دی اکسید نیتروژن ناشی از احتراق........تولید ازن
  بخار کنترل نشده جایگاه‌های عرضه سوخت.......تولید ازن
  کاهش کارایی کاتالیست........تولید ازن

نکاتی از ازن 98
  دمای هوا از 5تا 11تیر امسال فراتر از بازه بلندمدت 10 ساله بود و این یعنی رابطه افزایش دما و افزایش غلظت آلاینده  ازن  در تمام ۱۵ روز ناسالم برای گروه‌های حساس امسال بالاتر از ۱۰۰ بود
  10تیر هوای تهران پس از 500روز ناسالم برای همه شد.
علت: افزایش ازن