مهاجرت، روستاهای اردبیل را خالی می‌کند

‌سیدمهدی حسینی |  اردبیل - خبرنگار:


سیل مهاجرت از روستاها به مرکز استان و از اردبیل به شهرهای بزرگ‌تر کشور معضل اجتماعی امروز استان اردبیل است که باعث شده ضمن کاهش جمعیت، سن جمعیت روستا‌ها شیب تندی به سوی پیری داشته باشد. طبق آمارهای ارائه شده در سال‌های اخیر، جمعیت شهری استان اردبیل به شدت افزایش یافته و 68 درصد جمعیت استان را به خود اختصاص داده است. جمعیت روستایی این استان  نیز 32 درصد است. کارشناسان معتقدند، علاوه بر نرخ پایین باروری، مهاجرت جوانان هم از دلایل اصلی پیر شدن جمعیت این منطقه به شمار می‌رود و باید برنامه‌ریزی‌های اساسی برای حل این معضل صورت بگیرد و اجرا شود.


نبود درآمد در روستاها

یکی از شهروندان اردبیل می‌گوید: با توجه به این‌که اردبیل یک استان کشاورزی است، خالی شدن روستاها و شهرهای کوچک آن سبب وارد آمدن لطمه جدی به تولید آن به‌ویژه در زمینه کشاورزی و دامداری می‌شود و آثار اقتصادی اجتماعی و فرهنگی زیان‌باری در پی دارد.

«صمد قدیمی» می‌افزاید: مسئولان استان باید اقدامات اساسی برای آبادانی و اشتغال روستاها و شهرهای کوچک انجام دهند و از خروج نیروهای کاری و ارزشمند این مناطق جلوگیری کنند، چراکه تداوم این روند باعث خالی از سکنه شدن روستاها و پیری جمعیت شهری می‌شود.


نرخ منفی رشد جمعیت 

معاون اجرایی مرکز بهداشت استان اردبیل با ابراز نگرانی از افزایش سالمندی در این استان می‌گوید: بالاترین میزان سالمندی در شهرستان‌های نیر و کوثر با 15 درصد و پایین‌ترین آن در شهرستان پارس‌آباد با 7/7 درصد است. گرمی نیز به عنوان یکی از شهرستان‌های محروم استان با 6/12 درصد در رده سوم پیری جمعیت قرار دارد.

«فخرالدین نصیری» می‌افزاید: البته در حال حاضر، طبق آمارهای ارائه شده، در همه روستاها غیر از روستاهای سرعین و بین شهرها نیز غیر از اردبیل و پارس‌آباد نرخ رشد جمعیت سایر شهرها در استان اردبیل منفی است، به طوری که ترکیب جمعیتی استان در سال‌های اخیر از سمت جوانی به میانسالی حرکت می‌کند.

مدیرکل امور روستایی و شوراهای استانداری اردبیل نیز می‌گوید: بر اساس آخرین سرشماری‌های نفوس و مسکن، مهاجرت گسترده از روستاهای استان اردبیل سبب نابودی بیش از ۲۱۱ روستای این استان شده است.

«آرام حلیم» با ابراز نگرانی از وضعیت مهاجرت‌ها اظهار می‌کند: 1۸۵۹ روستا در استان اردبیل داریم که می‌توان گفت از تمامی آنها مهاجرت انجام می‌شود. جالب این است که مهاجرت نه‌تنها از روستاها بلکه از شهرها نیز آغاز شده است و شاهد مهاجرت شهروندان شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ هستیم.


آمارهای نگران‌کننده از جمعیت استان

رئیس سازمان برنامه و بودجه استان اردبیل با بیان این‌که تمرکز جمعیت در شهرهای اردبیل و پارس‌آباد کاملا محسوس است، اظهار می‌کند: این در حالی است که در شهرهای دیگر در جنوب، شمال و مرکز استان با کاهش جمعیت روستایی مواجه هستیم.

«داود شایقی» میانگین سنی جمعیت استان را حدود 31 سال اعلام می‌کند و می‌گوید: این در حالی است که میانگین سنی جمعیت استان در 2 دهه پیش حدود 23 سال بود که پیش‌بینی می‌شود در 10 سال آینده این میانگین به 37 سال برسد.
وی ادامه می‌دهد: بیشترین کاهش جمعیت روستایی را در روستاهای شهرستان‌های کوثر با 62/4 درصد، نیر با 57/3 درصد و گرمی با 1/3 درصد شاهد هستیم.این مسئول تاکید می‌کند: با وضعیت موجود، در سال‌های اخیر در رتبه‌های پنجم و ششم استان مهاجرفرست کشور بوده‌ایم و رفته‌رفته از درصد جمعیت استان نسبت به جمعیت کشور کاسته می‌شود که نشان‌دهنده تداوم مهاجرت از اردبیل است.


ضرورت تغییر نگاه سنتی به روستاها

کارشناسان معتقدند پایین آمدن نرخ رشد جمعیت در استان اردبیل، علاوه بر مهاجرت‌ها، ناشی از کاهش زاد و ولد هم است. ابعاد خانوارها در استان اردبیل که زمانی میانگین آن 5/5 نفر بود، به 4/3 نفر رسیده است و نیاز است در این زمینه برنامه‌ریزی‌های لازم برای به حداقل رسیدن مشکلات و تمایل به فرزندآوری خانواده‌ها انجام شود.

کارشناس ارشد علوم اجتماعی در این باره می‌گوید: این واقعیت تلخی است که مهاجرت از روستا به شهر در 20 سال اخیر روند رو به رشدی داشته و این مهاجرت‌ها نشان می‌دهد که کشاورزی سنتی در روستاها دیگر پاسخگوی نیاز آنها نیست.«هدی ویسانیان» می‌افزاید: در شرایطی که خشکسالی‌های متعدد اقتصاد روستاها را فلج کرده است، برخی‌ها به روستا نگاه سنتی دارند و این باعث تخلیه روستاها برای اشتغال در شهر می‌شود.

وی تاکید می‌کند: اگر از شرایط کنونی گذر نکنیم و به سمت توسعه مدرن کشاورزی و صنایع تبدیلی نرویم‏، به یقین در آینده‌ای نه‌چندان دور اکثر روستاهایمان که منبع تولید هستند، خالی از سکنه خواهند شد و حاشیه‌های شهرها مملو از جمعیت جویای کار با مشاغل کاذب و معضل‌های فراوان خواهند بود.

این کارشناس ادامه می‌دهد: نکته قابل توجه دیگر دوراندیشی در زمینه فراهم کردن امکانات برای جمعیت سالمند آینده است. خانه‌های سالمندان که ظرفیت محدودی دارند، در 20 سال آینده پاسخگوی جمعیت پیر و سالخورده نخواهند بود. به همین دلیل باید از هم‌اکنون به فکر امکاناتی برای آسایش جمعیت پیر آینده باشیم تا در زمانی که رسیدنش چندان دور نیست، با مشکلات متعدد مواجه نشویم.


کاهش نرخ جمعیت یک هشدار جدی است

مدیرکل امور اجتماعی استانداری اردبیل هم کاهش نرخ جمعیت را در اردبیل یک هشدار جدی عنوان می‌کند و می‌گوید: لازم است عوارض کاهش جمعیت و روند پیری آن را برای مردم تشریح کنیم و در خصوص بروز مشکلات جمعیتی در سال‌های آتی به آنها آگاهی بدهیم.
«شفیع شفیعی» تاکید می‌کند: افزایش جمعیت یک رویکرد بلند‌مدت می‌خواهد و یک نهاد به‌تنهایی نمی‌تواند در افزایش رشد آن موثر واقع شود بلکه باید تمام نهادها برای فرهنگ‌سازی تلاش کنند. باتوجه به این‌که جمعیت استان رو به پیری می‌رود، ضروررت دارد از همین الان در حوزه سلامت و بهداشت و امکانات رفاهی سالمندان احساس مسئولیت کنیم تا مواجهه با پدیده سالمندی با برنامه‌ریزی و رویکرد مثبت باشد.


افزایش جمعیت سالمند 

مدیرکل ثبت احوال استان اردبیل هم با بیان این‌که در کنار کاهش زاد و ولد، جمعیت سالمند این استان نیز در حال افزایش و این موضوع موجب نگرانی است،‌ اظهار می‌کند: پیش‌بینی شده است تا 20 سال آینده آمار سالمندان استان از حدود 100 هزار نفر کنونی به 350 هزار نفر برسد.
«اسد حسن‌زاده» با اشاره به این‌که از نظر میانگین و هرم سنی، جمعیت استان به سمت پیری در حال حرکت است و برای جلوگیری از این آسیب باید تدابیری اندیشیده شود،‏ می‌گوید: بر اساس آمارهای موجود، میزان تولد در استان در سال 96 نسبت به سال‌های قبل از آن پایین آمده و میزان وفات هم در نوسان بوده است.


تهران؛ مقصد 48 درصد مهاجران اردبیل

طبق برآوردها و آمار سال‌های گذشته، پیش‌بینی می‌شود جمعیت سالمند استان تا 20 سال آینده به 350 هزار نفر برسد. مرکز آمار و اطلاعات استانداری اردبیل نسبت سنی جمعیت استان را به ازای 105 مرد، 100 زن اعلام می‌کند. طبق این آمار، از لحاظ بُعد خانوار، شرایط خانواده‌های استان به گونه‌ای است که معمولا اعضای خانواده را پدر، مادر به همراه یک یا 2 فرزند تشکیل می‌دهند. همچنین بیشتر مهاجرت اردبیلی‌ها به شهرهای بزرگ به دلیل اشتغال است. 48 درصد مقصد مهاجران تهران، 13 درصد گیلان، 10 درصد البرز و 8 درصد نیز آذربایجان شرقی اعلام شده است.