سودجویی در بازار برنج

 اشکان جهان‌آرای|  ساری- خبرنگار:


نشای شالی‌ها تقریبا تمام شده و شالیزارها چشم‌اندازی سبز به خود گرفته‌اند تا به مرور با گرمای خرداد و تابستان سبزینگی شالی‌ها به زردی و زمان برداشت خوشه‌های برنج برسد، اما هنوز این نشاها قد نکشیده‌اند که به رسم سال‌های اخیر، باز هم تحرکاتی در بازار برنج کشور ایجاد شده تا سود بیشتری نصیب برخی سودجویان و بازرگانان برنج شود.

امسال افزایش قیمت برنج نیز به روال سال‌های گذشته و در فرایندی تقریبا همیشگی رخ داد، اما این بار نه مانند سال‌های گذشته بلکه با جهشی چشمگیر و تقریبا 100 درصدی در بازار که برای کشاورزان خستگی فصل کشت گذشته را زنده کرد و برای مصرف‌کنندگان برنج هم شوکی عجیب در گرانی‌ها بود. در این میان سود به جیب واسطه‌ها و بازرگانان برنج رفت.

قیمت برنج در بازار کشور طی روزهای اخیر به کیلویی 25 هزار تومان هم رسید. برنجی که تا 2 ماه پیش در بازار با قیمت کیلویی 12 هزار تومان قابل تهیه بود، ناگهان در اردیبهشت به کیلویی 23 تا 25 هزار تومان رسید تا این محصول استراتژیک و پرمصرف در ایران از قافله گرانی‌ها عقب نماند. افزایش قیمت برنج پیش از فصل زراعی جدید معمولا هر سال به دلیل کم شدن برنج در انبارها رخ می‌دهد و سپس با برداشت محصول جدید و عرضه آن به بازار، قیمت‌ها دوباره به تعادل می‌رسد. 


سیل شایعات

امسال شرایط متفاوت است. برخی در بازار به پشتوانه این شایعه که سیل اخیر باعث شده زمین‌های کشاورزی زیادی از بین برود و امسال برنج کمی تولید می‌شود، برای سود بیشتر، محصولاتی که از فصل زراعی پیش در انبارها باقیمانده را با قیمتی بیشتر از معمول به بازار عرضه کردند تا هم سود بیشتری به جیب بزنند و هم شرایط را برای جولان برنج‌های وارداتی در بازار کشور فراهم کنند.

بنا به اظهارات «عزیز کریمی» مدیر کل دفتر امور غلات و محصولات اساسی وزارت جهاد کشاورزی، در حال حاضر حدود 700 هزار تن برنج مازاد در کشور وجود دارد و تولید برنج در فصل زراعی جاری نیز طبق پیش‌بینی‌های این مجموعه احتمالا 20 درصد افزایش خواهد یافت. با این حساب گرانی برنج فراتر از حد انتظار و معمول توجیه و پشتوانه‌ای منطقی ندارد.«ابراهیم قربان‌نژاد» رئیس اداره برنج سازمان جهاد کشاورزی مازندران نیز معتقد است که گرانی برنج در این فصل معمولا اتفاق می‌افتد، اما سود این افزایش قیمت به جیب کشاورز نمی‌رود و تجار برنج و واسطه‌ها هستند که از این گرانی سود می‌برند.


دلایل گرانی

مدیرعامل مرکز بین‌المللی تجارت و پایانه صادرات برنج ایران هم چنین اعتقادی دارد. وی نیز افزایش قیمت برنج در این فصل از سال را عادی می‌داند و با بیان این‌که افزایش قیمت برنج در پایان فصل زراعی هر سال و پیش از برداشت محصول جدید امری معمول و مرسوم محسوب می‌شود، معتقد است چند دلیل برای گرانی خارج از عرف برنج در هفته‌های اخیر وجود دارد.

«سید اسماعیل یزدان‌پناه» در گفت‌وگو با همشهری یکی از دلایل افزایش غیرعادی و چشمگیر قیمت برنج را کاهش ارزش پول ملی عنوان کرد و گفت: درست است که کاهش ارزش پول ملی ابتدا در دلار و فلزهای قیمتی خود را نشان می‌دهد، اما به مرور در قیمت محصولات هم بروز می‌یابد. فعالان بازار هر محصولی به میزانی که ارزش پول ملی ما کم شد، می‌خواهند کاستی‌های اقتصادی مسیر فعالیتشان را با افزایش قیمت جبران کنند.

وی عامل دیگر در گرانی برنج را سودجویی برخی واردکنندگان و واسطه‌های بازار برنج دانست و تصریح کرد: واردکنندگانی که با ارز 4 هزار و 200 تومانی، به جای 800 هزار تن برنج مورد نیاز، یک میلیون و 200 هزار تن برنج خارجی وارد کشور کردند، این روزها که زمان عرضه برنج‌های وارداتی به بازار مصرف برای متعادل شدن بازار است، عرضه را کاهش داده‌اند تا قیمت‌ها افزایش یابد و پس از آن با متشنج شدن وضعیت بازار برنج، باز هم برای واردات، ارز دولتی طلب کنند. 

نتیجه این می‌شود که برنج ذخیره شده وارداتی به جای این‌که اکنون به بازار تزریق شود، با قیمتی گران‌تر در روزهایی که کشاورز محصول جدید را برداشت می‌کند تا به بازار مصرف بدهد، عرضه می‌شود و بازار برنج را تحت تاثیر قرار می‌دهد.


افزایش منطقی قیمت برنج

این مسئول درباره قیمت واقعی برنج در بازار گفت: نباید انتظار داشت کشاورز همچنان برنج را با قیمتی که زمان 4 هزار تومان بودن دلار می‌فروخت، بفروشد. یزدان‌پناه با بیان این‌که قیمت برنج باید در بازار واقعی شود، بیان کرد: در عین حال که معتقدم افزایش قیمت برنج باید منطقی باشد، این موضوع نیز مهم است که افزایش منطقی قیمت در زمان عرضه برنج جدید رخ دهد، نه این‌که در بازه زمانی کوتاه اتفاقاتی توسط برخی‌ها رقم بخورد و برنج به این شکل گران شود.

مدیرعامل مرکز بین‌المللی تجارت و پایانه صادرات برنج ایران افزایش قیمت برنج در این برهه از زمان به اندازه نرخ سود بانکی را معقول و منطقی عنوان کرد و افزود: بالا رفتن قیمت برنج در این فصل اگر در حد سود بانکی باشد منطقی است و باید هم همین باشد، زیرا نمی‌توان کل 2 میلیون و 200 هزار تن برنج تولید شده در کشور را همان ابتدای فصل عرضه کرد. نه امکان این کار وجود دارد و نه تقاضای این مقدار برنج در یک دوره کوتاه، بنابراین باید برنج در انبارها ذخیره شود.یزدان‌پناه تصریح کرد: دولت امکان ریالی و مکانی برای خریداری و ذخیره‌سازی تمام برنج‌ها را ندارد. بنابراین برخی بازرگانان و کارخانه‌داران نسبت به خریداری برنج داخلی اقدام می‌کنند و به مرور تا فصل آتی برنج را در اختیار بازار قرار می‌دهند. وی ادامه داد: این نگهداری بسته به مدت زمان هزینه‌هایی دارد که با افزایش قیمت در این فصل جبران می‌شود.

 وقتی افزایش قیمت به اندازه سود بانکی باشد هم برای کشاورز فرقی ندارد که برنج را در انبار خودش نگه دارد یا بفروشد و پولش را در حساب سپرده قرار دهد. به این ترتیب هم کشاورز زیان نمی‌کند و هم مصرف‌کننده دچار مشکل نخواهد شد، اما اگر افزایش قیمت مانند هفته‌های اخیر خارج از عرف باشد، هم کشاورز تحت فشار روانی ناشی از ارزان فروختن برنج قرار می‌گیرد و هم مصرف‌کننده با چالش مواجه می‌شود.


توجه به بخش خصوصی فعال در عرصه برنج داخلی

این مسئول با بیان این‌که راهکار مدیریت بازار برنج در شرایط کنونی برای پیشگیری از این سوءاستفاده‌ها، سپردن مدیریت بخشی از بازار برنج به‌ویژه برنج‌های وارداتی به مجموعه‌های معتمد مانند مرکز بین‌المللی تجارت و پایانه صادرات برنج ایران است، اظهار کرد: انتظار این است که دولت بخش خصوصی فعال در عرصه برنج داخلی را برای کنترل بازار برنج مانند بخش خصوصی که برنج خارجی وارد می‌کند در تصمیم‌گیری‌ها وارد کند. برخی تحرکات و اقدامات باید پیش‌بینی شوند. مجموعه‌هایی که در زمینه برنج داخلی فعالیت می‌کنند می‌دانند که تحرکات چه زمانی و با چه شیوه‌هایی انجام می‌شود و می‌توانند به دولت برای تنظیم و مدیریت بازار برنج کمک کنند.

یزدان‌پناه با تاکید بر این‌که افزایش قیمت باید به گونه‌ای باشد که تفاوت قیمت به کشاورز برسد و مصرف‌کننده نیز در مقابل برای تهیه برنج دچار مشکل نشود، افزود: پیشنهاد ما به مصرف‌کنندگان و خریداران برنج این است که تا زمان برداشت و عرضه برنج جدید به بازار، به اندازه نیازشان خرید انجام دهند، زیرا با ورود برنج جدید به بازار، قیمت متعادل‌ خواهد شد. ضمن این‌که ماندگاری برنج جدید نیز بیشتر است.


فروکش کردن التهاب بازار

«سید اسماعیل یزدان‌پناه» مدیرعامل مرکز بین‌المللی تجارت و پایانه صادرات برنج ایران گفت: اکنون زمان ورود برنج‌های وارداتی ذخیره شده در انبارها به بازار مصرف است؛ چراکه این برنج‌ها با ارز دولتی وارد شدند و با قیمتی مناسب می‌توانند به بازار عرضه شوند. در این صورت التهاب موجود در بازار برنج نیز فروکش خواهد کرد. این برنج‌ها برای تامین نیاز بازار در همین روزها وارد شده‌اند، نه زمانی که محصول جدید برداشت می‌شود.