فرهنگ
مراسم رونمایی از کتاب امید و همبستگی اجتماعی برگزار شد
از پیگیری امید ناامید نشویم
نشست رونمایی از کتاب امید و همبستگی اجتماعی با حضور جمعی از استادان جامعه شناسی و ارتباطات و دانشجویان علوم اجتماعی روز گذشته در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد. به گزارش جماران، هادی خانیکی، استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی در این جلسه گفت: ما قبل از اعتراضات دی‌ماه سال96 به‌مناسبت دهمین سال تاسیس مؤسسه رحمان، تصمیم گرفته بودیم موضوعی برای برگزاری یک نشست علمی انتخاب کنیم و زمانی هم که موضوع امید و همبستگی را انتخاب کردیم حتی مورد استقبال دانشگاهیان قرار نگرفت ولی در شرایط نزدیک به آن اعتراضات که این نشست برگزار شد من خودم کمتر نشست علمی دیده بودم که تا این اندازه اثربخش باشد. بر این باورم که کار امید را باید ادامه داد و درصدد هستیم که دومین همایش امید را نیز برگزار کنیم و از پیگیری امید ناامید نشویم. باید دید حتی همین جامعه امروز ما در اوج این محدودیت‌ها و باخطیربودن شرایط می‌توان روی چه چیزی تکیه کرد. دغدغه من در این ایام «گفت‌وگو» است.
وی با بیان اینکه نسبتی میان فروبستگی و ناامیدی و از آن طرف گشودگی و امید وجود دارد، گفت: به میزان اینکه امید وجود دارد تلاش در جهت گشودگی صورت می‌گیرد یا تا زمانی که گشودگی وجود دارد امید نیز هست. وقتی که می‌گوییم امید هست به‌معنای آن نیست که تمام مسائل حل می‌شود، بلکه به‌معنای آن است که در میان پارادوکس‌هایی که وجود دارد امکان انتخابی می‌تواند باشد و طبیعتا در میان عالم اندیشه و روشنفکری، همیشه امید و ناامیدی راویانی داشته و هیچ وقت هم نمی‌توان گفت تنها روایت امید یا روایت ناامیدی، روایت‌هایی هستند که به واقعیت نزدیکتر است بلکه این دو تنها می‌توانند افق‌هایی را بسازند و من فکر می‌کنم برای امروز ایران، روایت امید بهتر از ناامیدی می‌تواند افق بسازد. زیرا وقتی جامعه‌ای برای خود یا دیگران قصه ناامیدی را بسراید، ابتدا دچار فروپاشی ذهنی و بعد فروپاشی عینی می‌شود و این نابودی عاملی برای زوال اجتماعی خواهد شد.
خانیکی گفت: فرد یا جامعه‌ای که دچار ناامیدی می‌شود قادر نخواهد بود دوباره روی پای خود بایستد. طبیعتا وقتی از امید صحبت می‌کنیم نه خوش‌خیال هستیم و نه اینکه خود را به غفلت می‌زنیم بلکه دنبال ظرفیت و محرکه‌ای می‌گردیم تا بتوانیم روی پای خود بایستیم. بنابراین مسئله امید، مسئله دیروز، امروز و فردای جامعه ماست و با امید می‌توان بسیاری کارهای جدی و علمی کرد. جادارد بازهم از 20نهادی که در این کار شرکت کردند تشکر کرده و یادی کنیم از عزیزی که سال گذشته در این نشست همراه ما بود اما امسال دیگر در میان ما نیست و خودش نماد امیدواری بود؛ «مرحوم دکتر قانعی راد.»
در ادامه حمید رضا جلایی‌پور، استاد جامعه شناسی گفت: امید اجتماعی یک احساس جمعی مثبت است که در جامعه ساخته می‌شود. بدین معنا که ساختاری متصلّب نیست که باشد یا نباشد، بلکه احساسی جمعی است که در جامعه ایجاد می‌شود و البته درصورت ایجاد، متغیر مهمی برای توسعه کشور خواهد بود. توسعه کشور نیز عنصر مهمی است که با آن می‌توان بسیاری از نابسامانی‌های کشور را مهار کنیم، هرچند امکان ریشه‌کنی آن وجود ندارد. براساس پیمایش‌هایی که در چندسال اخیر در دسترس ماست، امید مردم نسبت به نهادهای عمومی کاهش پیدا کرده و از این نظر یک ناامیدی در جامعه ما پدیدار شده است.
وی گفت: در کنار بحث پیمایش‌های اجتماعی درباره ناامیدی نسبت به نهادهای عمومی، به‌نظر می‌رسد که پویش‌ها و حرکت‌های جمعی که در جامعه وجود دارد نیز چندان امیدوارکننده نیست. یعنی انواع این‌حرکت‌ها، از اصلاح جویانه تا تحول طلبانه یا سرنگون‌طلبانه چندان امیدوارکننده نیستند. در نظرسنجی‌ها نیز ریزش پایگاه وجود دارد. لذا بحث امید اجتماعی و رفع ناامیدی اجتماعی مسئله‌ای جدی است که باید به آن توجه کرد.
این جامعه شناس افزود: نکته بعدی که قابل رویت بوده مربوط به فضای آنلاین است. متأسفانه در فضای آنلاین، پست‌های ناامیدکننده مشتری و مخاطبان زیادی دارد و انگار پست‌های امیدوارکننده مشتریان کمتری دارد. گویی این انتظار وجود دارد که در فضای آنلاین تنها پست‌های ناامیدکننده منتشر شود.
او با اشاره به سیل98 به‌عنوان یکی از این رخدادها گفت: در سیل98 که بزرگ‌ترین بلای طبیعی جمعی بعد از زلزله بود، همه انتظار داشتند ضربه‌ای که از وقوع این سیل به کشور خورد، ناامیدی را افزایش دهد اما قرائن نشان می‌دهد که اتفاقا امیدواری را به نمایش گذاشت. برای نمونه، ضربه‌ای که به پلدختر در سیل خورد، کمتر از یک زلزله 9ریشتری نبود و این شهر در محاصره گل و سیل به‌صورت ضربتی قرار گرفت.
با آنکه پلدختر طبق شناختی که من دارم، مردم مطالباتی و رک‌گویی دارد. آن وقت در رخداد سیل انبوهی از مشارکت‌کنندگان داوطلب برای کمک به جبران این حادثه، کل اهالی پلدختر را به تعجب واداشته بود. مردم این شهر تعجب کرده بودند که این حجم آدم از سراسر کشور با چه مکانیسمی به آنجا آمده بودند.
جلایی پور همچنین گفت: عامل دیگر ناامیدی، جاافتادن نظریه ناامیدی به‌عنوان امید است. طرفداران این نظریه می‌گویند حالا که ما در بن بست اصلاحات هستیم، سخن از امید اجتماعی، حرف بی‌ربطی است و این را سرنگونی‌طلبان نمی‌گویند بلکه صداوسیمای جمهوری اسلامی فیلم درست می‌کند و در آن می‌گوید ما را خفه کردید از بس حرف از امید می‌زنید. آنها تبلیغ می‌کنند برای اینکه شما امیدوار نباشید. لذا کسانی که اینگونه رفتار می‌کنند زمینه ناامیدی را ایجاد می‌کنند.
