روزنامه... روزنامه... روزنامه‌ای متفاوت

نیلوفر شادان

قرار بر نو شدن بود؛ روزنامه‌ای نو با سبکی نو؛ روزنامه‌ای که می‌خواست بعد از سال‌ها در کنار روزنامه‌های قدیمی و پرنفوذ، قد علم کند و به نقطه عطفی در تاریخ روزنامه نگاری ایران تبدیل شود.

اوایل سال71 بود که ایده تأسیس و راه‌اندازی روزنامه‌ای اجتماعی در ذهن غلامحسین کرباسچی -شهردار وقت تهران- به‌وجود آمد. آقای شهردار معتقد بود که شهرداری تهران همانطور که وظیفه دارد درخت بکارد تا مردم زیر چتر آن نفس بکشند و هوای سالم استشمام کنند وظیفه دارد که فرهنگ را هم گسترش دهد تا مردم زیر چتر این فرهنگ بهتر زندگی کنند.

او با وجود تمام مخالفت‌هایی که وجود داشت توانست با کمک همکارانش پایه‌گذار روزنامه‌ای باشد که در خیلی ابعاد نو‌آور بود. قطع روزنامه، رنگی‌بودن آن، خلاصه‌نویسی و تعدد اخبار، انتشار در صبح، نوع لوگو، محاسبه کادر آگهی به‌جای سطر آگهی، راه‌اندازی سازمان آگهی‌ها و... ازجمله نوآوری‌هایی بود که بعدها روزنامه‌های دیگر هم به نوعی دنباله‌رو آن شدند.

روزنامه همشهری به‌عنوان نخستین روزنامه تمام‌رنگی کشور در 24آذر سال71 در 16صفحه و با قیمت 50ریال منتشر شد و به‌دلیل ویژگی‌های که داشت خیلی زود جایش را بین همشهریان باز کرد. تیراژ این روزنامه در کمتر از چند‌ماه از 10هزار نسخه به 100هزار نسخه رسید و 3سال بعد با تیراژ 400هزار نسخه منتشر شد و در مطبوعات کشور شگفتی آفرید.

تا پیش از روزنامه همشهری همه روزنامه‌ها عصر منتشر می‌شدند، اما با تولد همشهری، مردم در کنار میز صبحانه خود روزنامه هم داشتند تا از اخبار روز مطلع شوند. آن موقع برخی از روزنامه‌ها انتقاد می‌کردند که چرا روزنامه همشهری صبح روی دکه‌ها می‌آید؟ استدلالشان هم این بود که انتشار روزنامه در صبح باعث می‌شود که کارمندان ادارات مشغول خواندن روزنامه شوند و از کار خود باز بمانند، اما جالب آن است که بعد از مدتی‌‌‌ همان روزنامه‌های منتقد انتشار خود را از عصر به صبح انتقال دادند.

یکی دیگر از ویژگی‌هایی که روزنامه همشهری را از سایر روزنامه‌های آن سال‌ها متفاوت می‌کرد، نوع نگاه مدیران این روزنامه به انتشار اخبار بود. آنها معتقد بودند که در جامعه یک نوع وازدگی از سیاست وجود دارد و مردم از این همه اخبار سیاسی خسته شده‌اند. بنابراین مدیران روزنامه تصمیم گرفتند که روزنامه‌ای منتشر کنند که بیشتر از سیاست به جنبه‌های اجتماعی، فرهنگی و سبک زندگی مردم بپردازد و بیشتر از آنکه وارد مسائل کلان سیاسی شود وجه اجتماعی و شهری‌اش را پررنگ‌تر کند و روزنامه‌ای برای آحاد مردم باشد.

احمد ستاری -نخستین سردبیر روزنامه همشهری- به‌شدت مخالف تحمیل گرایش‌های سیاسی در روزنامه بود. او در این‌باره گفته است: «من به‌رغم اینکه دیدگاه‌های سیاسی خاص خودم را دارم، اما در کار روزنامه گرایش‌های سیاسی را وارد نمی‌کنم چرا که معتقدم روزنامه‌ای که سخنگوی حزب سیاسی می‌شود شکست می‌خورد یا فراگیری پیدا نمی‌کند، به همین دلیل در روزنامه همشهری تمام تلاشم را می‌کردم که روزنامه دربرگیرنده تمام جنبه‌های زندگی مردم باشد و وجه اجتماعی پررنگ‌تری داشته باشد. تحلیلم این بود که روزنامه‌نگاری اجتماعی روزنامه‌نگاری سخت‌تری است بنابراین تلاش کردم افراد صاحب‌نظر را دور هم جمع کنم و حرف‌های آنها را بشنوم و از آنها کمک بگیرم».

در نخستین سرمقاله روزنامه همشهری که با نام «چرا همشهری؟» منتشر شد، آمده است که «تلاش دست‌اندرکاران روزنامه این است که در در درجه اول مقوله شهر و شهرنشینی و مباحث نظری و کاربردی آن را مورد توجه قرار دهند. در درجه بعدی مسائل مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی به میان می‌آید که روزنامه همشهری تلاش خواهد کرد در این عرصه‌ها چهره آرامی به‌خود بگیرد».

روزنامه همشهری در کنار تمام ویژگی‌های منحصر به‌فردی که داشت سبک جدیدی از تبلیغات را هم در کشور به‌وجود آورد. وقتی همشهری منتشر شد چاپ نیازمندی‌ها در آن به‌طور رایگان انجام می‌شد اما به مرور زمان، با برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری دقیق، سازمان آگهی‌های روزنامه شروع به‌کار کرد و ظرف مدت کوتاهی به یک بنگاه بزرگ تبلیغاتی در کشور تبدیل شد، به‌طوری که هم‌اکنون در تمام مناطق تهران و در همه شهرها و شهرستان‌ها و استان‌ها دفاتر آگهی وجود دارد. همین نظام‌مندی در سازمان آگهی‌ها موجب شد که حجم وسیعی از آگهی به سمت روزنامه سرازیر شود و این روزنامه را به‌خودکفایی برساند.

لوگوی روزنامه همشهری هم از دیگر ویژگی‌های خاص آن است که حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد. در زمانی که اغلب روزنامه‌ها از حروف نستعلیق یا خطوط دکوراتیو در لوگو استفاده می‌کردند روزنامه همشهری با لوگویی متفاوت خود را معرفی کرد؛ لوگویی که از 6باکس تشکیل شده و می‌تواند کار تنظیم باکس‌های مطالب و صفحه‌بندی را آسان‌تر کند و در خواندن منظم مطالب مؤثر باشد.

از دیگر نوآوری‌های همشهری صفحه آخر آن بود که برخلاف تمام روزنامه‌های کشور تشکیل شده بود؛ از اخبار کوتاه و جذاب درباره ایران و سایر نقاط جهان به همراه اطلاعات شهری که برای شهروندان کارکرد داشت. همچنین نخستین روزنامه‌ای بود که در بهمن 71 برای جشنواره فیلم‌فجر ویژه‌نامه چهار صفحه‌ای تدارک دید که در سال‌های بعد افزایش یافت.

شیوه زندگی


شکست انحصار واردات خودرو 

تلویزیون


چه روز و روزگاری بود...

فیلم


دوباره از همان خیابان‌ها

گزارش تصویری


سال 71   با عکاسان همشهری