گزارش
زنان کارتن‌خواب آسیب‌پذیر‌تر هستند
10هزارکارتن‌خواب زیرسقف آسمان شهر
هر سال بر تعداد کارتن‌خواب‌های شهر افزوده می‌شود بدون اینکه آمار مشخصی از تعداد آنها یا خبری از کاهش این افراد بی‌خانمان داشته باشیم. براساس آمار رسمی یکی از 22نهاد متولی کارتن‌خواب‌ها، اکنون 15هزار نفر کارتن‌خواب هر شب زیر سقف دودی آسمان تهران، شب را به صبح می-رسانند و در تاریکی و سکوت این شهر هزارتو گم می‌شوند. اگر اینطور پیش برود مشخص نیست در سال‌های آینده این تعداد از مرز چه آمار و ارقامی خواهند گذشت...
تهران آمار مشخصی از تعداد کارتن‌خواب‌هایش ندارد
لازم نیست جای خاصی بروید یا نقطه‌ای را برای دیدن کارتن‌خواب‌های شهر انتخاب کنید. اگر ساکن خیابان‌های تهران باشید، هرازگاهی کارتن‌خواب‌ها را می‌بینید. ساعت و زمان مشخصی هم ندارد، فقط تعداد و نوع زندگی آنها در محله‌های شمالی با جنوبی کمی تفاوت دارد. شاید این یک درد بزرگ برای شهر تهران باشد که این روزها زیرپل‌ها، محله‌های آسیب‌خیز، دره‌ها، فضاهای خالی، میدانگاه‌ها، جاهایی که به‌عنوان کلونی مشخص شده‌اند مانند محله هرندی، شوش، دروازه غار، مولوی و... زن یا مردی را می‌بینید که هیچ سقفی برای زندگی ندارد و از همه فاجعه‌بار‌تر اینکه امروز 22نهاد متولی این افراد بی‌خانمان در تهران هستند، ولی تا امروز نتوانسته‌اند درباره یک آمار مشخص و کلی از کارتن‌خواب‌ها به توافق برسند و هرقدر این مسئله ادامه پیدا کند، خطر و آسیب آن برای شهر اسفناک‌تر خواهد بود. شاید تنها راه‌حل ممکن به گفته سکینه اشرفی معاون برنامه‌ریزی شهردار تهران، رفتن مسئولان، کارشناسان و متخصصان بین کارتن‌خواب‌ها و یافتن راهکار برای کاهش این معضل اجتماعی باشد.
افزایش قیمت دلار تعداد کارتن‌خواب‌ها را بالا می‌برد
جالب است بدانید افزایش تعداد کارتن‌خواب‌ها با وضعیت اقتصادی رابطه مستقیم دارد. به گفته کارشناسان، در سال1389 تعداد کل کارتن‌خواب‌ها در تهران حدود 3هزار نفر بود که بعد از تورم و افزایش دلار از هزار به 3هزار تومان، به حدود 12هزار نفر رسید و در انتهای سال96 به 25هزار نفر هم افزایش پیدا کرد. بالطبع اکنون به‌علت فشار اقتصادی و افزایش دلار از 3هزار به 10هزار تومان و بالاتر، تعداد کارتن‌خواب‌ها هم افزایش پیدا کرده‌است. چون هرقدر که قیمت دلار در شهر بالاتر برود، بر تورم و گرانی هم اضافه می‌شود و تورم و گرانی برای افراد ضعیف جامعه که از توان مالی بالایی برخوردار نیستند و اجاره‌نشین به‌شمار می‌روند، باعث می‌شود قدرت اجاره‌نشینی آنها کاهش پیدا کند. تعدادی از این افراد ابتدا بی‌خانمان و بعد از مدتی کارتن‌خواب می‌شوند و آسیب‌های اجتماعی دیگر مانند اعتیاد، بزهکاری و... دامنگیرشان خواهد شد.
زنان کارتن‌خواب از حداکثر توان باروری‌شان استفاده می‌کنند
فاطمه دانشور، فعال اجتماعی
حساس‌برانگیزترین گروه‌ها میان کارتن‌خواب‌ها، زنان کارتن‌خواب و کودکان بی‌هویت متولدشده این زنان هستند که متأسفانه از تعداد این کودکان نیز آمار و ارقام مشخصی در دست نیست. اغلب زنان کارتن‌خواب در سنین باروری قرار دارند و در محیط‌های بسیار خطرزای خیابانی یا پاتوق‌های مصرف مواد زندگی می‌کنند. آنها دچار باروری‌های ناخواسته می‌شوند و اغلب به‌علت نیاز مالی یا تامین مواد‌مخدر مورد نیاز، بچه‌های خود را می‌فروشند یا اجاره می‌دهند. بسیاری از آنها سعی می‌کنند از حداکثر توان باروری خود استفاده کنند. هر کودک می‌تواند منبع درآمدی برای آنها باشد. برخی از آنها یادشان نمی‌آید نخستین کودک خود را به چه‌کسی فروخته‌اند. تعداد این زنان در سال‌های بین 92 تا 96 به 500نفر می‌رسید که فقط یک گرمخانه با ظرفیت 150 تا 200نفر خارج از شهر برای آنها وجود داشت و آن هم به‌علت قرار گرفتن در خارج از شهر اغلب خالی بود. به علاوه در این گرمخانه این امکان وجود نداشت که مادران کنار کودکانشان باشند و کودکان به بهزیستی تحویل داده می‌شدند. همین یکی از دلایل فرار مادران از گرمخانه بود. گرمخانه‌ها یا سامان‌سراها در واقع خوابگاه‌های شبانه‌ای هستند که نقش مسکن موقت را بازی می‌کنند؛ چون مدتی کوتاه مانند یک‌شب این افراد را نگهداری می‌کنند، سپس صبح روز بعد رها می‌شوند. البته کاهش معضل کارتن‌خوابی فقط وظیفه نهادهای شناخته‌شده مانند شهرداری یا بهزیستی و... نیست، بلکه سایر ارگان‌ها هم مسئول هستند.
5هزار کارتن‌خواب تحت‌پوشش
علی صادقی، معاون اجتماعی سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران
اکنون شهرداری تهران دارای 17گرمخانه (محل اسکان شبانه) و 2سامان‌سرا (محل اسکان شبانه‌روزی) در سطح تهران است که از این میان تعداد 2گرمخانه به بانوان اختصاص دارد. مجموع گرمخانه‌ها و و سامان‌سراها تعداد 5هزار نفر از کارتن‌خواب‌ها را در طول یک‌سال تحت‌پوشش قرار می‌دهند. به‌تازگی دومین گرمخانه بانوان با ظرفیت 150 تا 200نفر در کلونی هرندی به‌وجود آمده است. برنامه آینده شهرداری افزایش گرمخانه‌ها در هر منطقه است که به احداث 2گرمخانه یکی دائمی و دیگری اضطراری می‌انجامد. شهرداری تهران تا انتهای سال98 به تمام تعهدات خود در این زمینه عمل خواهد کرد.
1000نفر زن کارتن‌خواب، 127نفر تحت‌پوشش بهزیستی
داریوش بیات‌نژاد، مدیرکل سازمان بهزیستی استان تهران
اکنون بر اساس آمار سازمان بهزیستی استان تهران، تعداد کارتن‌خواب‌ها در سطح استان به 19 تا 20هزار نفر و در کلانشهر تهران به 15 تا 16هزار نفر می‌رسد که اغلب از اعتیاد رنج می‌برند و معتاد متجاهر به‌شمار می‌روند. از سال گذشته قرار بود درمان کارتن‌خواب‌های معتاد متجاهر به سازمان بهزیستی محول شود و بهزیستی موظف بود در طول یک‌سال بیش از 6هزار نفر را تحت‌پوشش قرار دهد، ولی ما تا‌کنون بیش از 10هزار نفر از کارتن‌خواب‌ها را در مراکز مختلف بهزیستی مانند اخوان، فشافویه، شفق و... تحت درمان قرار داده‌ایم. در این میان تعداد هزارنفر ظرفیت برای زنان کارتن‌خواب مورد نیاز بود که تا‌کنون برای 500نفر ظرفیت ایجاد کرده‌ایم و تعداد 127نفر از زنان کارتن‌خواب، تحت‌پوشش و درمان بهزیستی قرار گرفته‌اند.
فرهنگ را خانواده‌اش نجات داد
هنوز نگاهش در یادم مانده است. نگاه فرهنگ را می‌گویم. کارتن‌خواب محله هرندی. می‌گفتند شب‌ها می‌آید. ساعت که از 12 بگذرد، سروکله‌اش پیدا می‌شود. فرهنگ 20سالی می‌شد که کارتن‌خواب بود و... بعد نگاه کارتن‌خواب‌های کناری‌اش. یکی‌یکی می‌آیند و می‌روند. یکی از افغانستان آمده بود. خودش را رئیس‌جمهور افغانستان معرفی می‌کرد. دیگری بارها شاهد مرگ دوستان کارتن‌خوابش بر اثر سردی هوا و مصرف زیاد مواد برای گرم شدن بود... فرهنگ ولی شانس آورد. یک‌بار که در یک رسانه درباره او نوشتند، خانواده‌اش پیدایش کردند. او را از دیواره‌های پارکی که نزدیک محله هرندی بود، شناختند. یک نشانی بی‌نشان. در گزارش رسانه، آدرس دقیق فرهنگ آمده بود. 6ماه بعد باز هم نگاه او را به یاد دارم که در میان خانواده‌اش توانسته بود به زندگی بازگردد. ولی فرهنگ از آن نوادر روزگار بود. به‌جز او کارتن‌خواب‌های زیادی بودند... با تعداد نامعلوم. حتی یک‌بار با یکی از آنها قرار گذاشتیم. قرار بود از صبح تا شب با او زندگی کنیم تا دردشان را بیشتر بفهمیم. ولی روز قرار در کمال ناباوری، او نیامد. بعد برایش یک نامه نوشتم و در همان جای همیشگی زیر سقف دودی تهران قرار دادم: «سلام کارتن‌خواب من آمدم، ولی تو نبودی.»
