تلفن‌های گرانقدر و با‌شخصیت ثابت
شاید اکنون کسی خیلی توجهی به تلفن ثابت نداشته باشد اما در اوایل انقلاب، گسترش تلفن ثابت یکی از اولویت‌های مهم به‌ویژه در مناطق محروم بود.
این روزها شاید به‌نظر خیلی‌ها با در دسترس بودن موبایل‌ها دیگر تلفن ثابت کم‌استفاده شود اما حدود سه‌دهه قبل مردم برای گرفتن خط تلفن ثابت آن هم با قیمت‌های گران در زمان خود سر و دست می‌شکستند. آنهایی که قدیمی هستند یادشان می‌آید که در اوایل انقلاب، تلفن داشتن در خانه یک نوع پز خاص داشت و این فناوری که حالا کسی توجهی به آن ندارد زمانی برای خودش گل سرسبد بود. به همین‌خاطر هم وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات امروز نامش وزارت پست، تلگراف و تلفن بود. تلفن داشتن در بسیاری از روستاها عملا کاری غیرممکن بود و در شهرها هم خیلی‌ها خاطره دادن شماره همسایه یا بقالی سرکوچه را به آشناها در ذهن‌شان دارند. رفتن به مرکز مخابرات و با تلفن حرف زدن در باجه‌ها امری عادی بود. همه اینها ماجراهایی هستند که اگر برای بچه‌های نسل جدید تعریف شود شاید کسی ماجرا را باور نکند. پس از انقلاب تصمیم جدی برای گسترش تلفن صورت گرفت. تعداد زیادی از افراد بودند که فیش خرید تلفن را قبل از انقلاب داشتند اما خبری از خط تلفن نبود. خرید و فروش فیش تلفن هم از ماجراهای خاطره‌انگیز آن سال‌ها بود. پس از انقلاب تصمیم گرفته شد که سالانه تعداد مشخصی خط تلفن با اولویت مناطق محروم واگذار شود که خودش از لحاظ اقتصادی هم برای کشور مهم بود. اولویت واگذاری خط تلفن، اول نهادهای دفاعی و انتظامی، سپس دوایر دولتی، مشاغل خاص و کارهای تولیدی و صنعتی بود. ۷۵ درصد مابقی سهمیه هم به افراد عادی واگذار می‌شد. به‌خاطر این سختی‌ها بود که تلفن‌های همگانی ۲ریالی و ۵ریالی و ساخت و نصب آنها هم یکی از برنامه‌های مهم اوایل انقلاب در مناطق مختلف به‌حساب می‌آمد.
پس از انقلاب تصمیم جدی برای گسترش تلفن صورت گرفت. تعداد زیادی از افراد بودند که فیش خرید تلفن را قبل از انقلاب داشتند اما خبری از خط تلفن نبود. خرید و فروش فیش تلفن هم از ماجراهای خاطره‌انگیز آن سال‌ها بود
ماجرای یک فناوری
همانطور که موبایل در ایران داستان جالبی دارد، تلفن ثابت و شنیدن صدایی از راه دور در زمان خود شگفتی‌ساز بود.
پس از انقلاب اسلامی گسترش تلفن ثابت مانند خدمات دیگر به روستاها یکی از خدمات مهم بود و به همین‌خاطر در روزنامه‌های آن زمان دیدن خبرهای کابل‌کشی‌های جدید و واگذاری فیش‌های جدید تلفن امری عادی بود. در واقع رساندن تلفن‌ها به خانه‌ها به‌ویژه در مناطق روستایی یکی از اهداف محرومیت‌زدایی بود. به همین‌خاطر مرتضی نبوی، وزیر پست، تلگراف و تلفن در چهارساله نخست دوران دفاع‌مقدس چهره‌ای مهم برای رسانه‌ها به‌حساب می‌آمد. نبوی در این رابطه می‌گوید: علت رفتن بنده به دولت، آشنایی آقای رجایی با بنده بود. در اوایل انقلاب بنده عضو سپاه بودم و با آقای محسن رضایی کار می‌کردم. روزی رضایی به من گفت آقای رجایی مایلند شما به وزارت پست و تلگراف بروید و به آقای دکتر قندی که در آن زمان وزیر بودند، کمک کنید. در آنجا معاون دکتر قندی شدم، تا اینکه در حادثه 7تیر ایشان به شهادت رسیدند و بعد از آن شهید رجایی از ما خواستند که به کمک افرادی دیگر این وزارتخانه را اداره کنیم.
گسترش تلفن ثابت در روستاها و شهرها در زمان جنگ چالش‌های فنی خاص خود را داشت و نیاز ایران به دانش لازم در این رابطه را نشان می‌داد.
عبور از نیروهای امنیتی ساواک
به گفته نبوی بیشتر بخش‌ها و مراکز حساس مخابرات به‌خاطر حساسیت بالایی که داشت در اختیار نیروهای وابسته به ساواک و پهلوی بود و به گفته او نیروهای انقلابی می‌بایست به‌خاطر جلوگیری از آسیب‌های احتمالی آن مراکز را شناسایی و تغییرات لازم را اعمال می‌کردند. نکته دیگر این بود که بیشتر نقاط کشور و کلانشهرها از داشتن تلفن خودکار محروم بودند.
در زمان شهید قندی مرکز تحقیقات مخابرات بازسازی و دوباره ایجاد شد و بیشتر کارهای مطالعاتی مربوط به رفع نیازمندی‌های جبهه و بقیه مناطق کشور در این مرکز مطالعاتی صورت می‌گرفت. در واقع تلفن تبدیل به یک نقطه حساس و حیاتی برای کشور شده بود.
نیروهای انقلابی تلاش می‌کردند در زمان جنگ بسیاری از مشکلات فنی را خودشان را حل کنند. مثلا در سال ۶۳ ارتباط بین شهری برای تلفن‌های هفت‌شماره‌ای که آن زمان به الکترونیکی مشهور بود با مشکلات بسیار همراه بود. این مشکل به شکلی بود که اگر شماره‌های هفت‌شماره‌ای وارد شبکه تلفن بین‌شهری می‌شدند گرفتن صفر دیگر امکان‌پذیر نبود. این مسئله به‌خاطر نداشتن اطلاعات فنی به سیستم‌های جدید بود. این سیستم توسط کارشناسان خارجی قبل از انقلاب نصب شده بود و با رفتن مهندسان خارجی نیروهای انقلابی نیاز به زمان برای فراگیری فناوری آنها داشتند. در سال ۱۳۵۸ نخستین سیستم نیمه‌خودکار PABX نصب شد. سال ۶۴ تاسیس کارخانه کابل شهید قندی یزد یک تحول برای صنعت مخابرات کشور بود. سال ۶۵ قرارداد برای اجرای فاز اول شبکه دیتا با شرکت هیوز انجام شد و راه‌اندازی و بهره‌برداری از مرکز ارتباطات ماهواره‌ای اصفهان و بومهن صورت گرفت. در سال ۶۷ نخستین خط کابل کواکسیال بین شهری در ایران بین شهرهای اصفهان و تهران برقرار شد و نصب و راه‌اندازی سیستم 10هزار شماره‌ای فراخوان صورت گرفت. در سال ۶۸ هم مهندس‌ها بهره‌برداری از نخستین مرکز سوئیچ دیجیتال ایران در تهران (مرکز دانشگاه تهران) را کلید زدند و خط فیبرنوری بین‌شهری، بین تهران و کرج افتتاح شد.
داستان مخابرات در ایران
در سال ۱۲۶۵ شمسی مصادف با ۱۸۸۶ میلادی، برای نخستین‌بار در ایران، یک رشته سیم تلفن بین تهران و شاهزاده عبدالعظیم به طول 8/7 کیلومتر توسط بوآتال بلژیکی که امتیاز راه‌آهن ری را داشت، کشیده شد. مرحله دوم فناوری مخابرات در تهران از سال ۱۲۶۸ شمسی یعنی ۱۳سال پس از اختراع تلفن با برقراری ارتباط تلفنی بین 2 ایستگاه ماشین دودی تهران و شهر ری آغاز شد. پس از آن بین کامرانیه در منطقه شمیران و عمارت وزارت جنگ در تهران و سپس بین مقر ییلاقی شاه قاجار در سلطنت‌آباد سابق و عمارت سلطنتی تهران ارتباط تلفنی دایر شد.
