سقفی از آهن بر فراز تهران

پریسا امیرقاسم‌خانی/خبر‌نگار

سرتان را که بالا می‌گیرید، پل‌های عابر پیاده مانند سقف‌های آهنی بین شما و آسمان قرار می‌گیرند؛ پل‌هایی که آمده‌اند تا شهروندان امنیت جانی و آرامش بیشتری داشته باشند، اما همچنان ۴۸درصد از کشته‌های تصادفات تهران در سال 96، عابران پیاده بوده‌اند. سؤال این است چرا با وجود پل‌های عابر پیاده، بیشترین تصادفات تهران از عابران است؟ آیا پل‌های عابر پیاده نقش اصلی خود را در سطح شهر به خوبی ایفا می‌کنند؟ اگر اینطور نیست، گره کار کجاست؟ اساسا چرا باید همه‌‌چیز در راستای حمایت از خودروها باشد؟ 
بیایید توسعه چند دهه اخیر شهرهایمان و به‌ویژه تهران را مرور کنیم؛ احداث بزرگراه‌ها، خیابان‌ها، رمپ‌ها، لوپ‌ها و اصلاح‌های هندسی همگی برای خدمت به‌خودروها بوده‌اند. به همین‌خاطر جا برای عابران تنگ‌ و تنگ‌تر شده و شهرسازان برای گذر پیاده‌ها از روی خودروها به پل‌هایی روی آورده‌اند که اغلب ارتباطی با روان انسانی و روح شهروندی برقرار نمی‌کنند.

تمایل 40درصدی شهروندان به استفاده از پل‌های عابر 

خیابان‌های پایتخت مملو از خودروست و برای حفظ امنیت جان عابران، استفاده از پل‌های عابر ضروری به‌نظر می‌رسد. به همین منظور برنامه‌ها و کمپین‌های مختلف برگزار می‌شود تا فرهنگ استفاده از پل‌ها رواج پیدا کند، ولی جالب است بدانید مردم تهران کمتر تمایل به استفاده از پل‌های عابر پیاده دارند. علی سلطانی، استاد شهرسازی می‌گوید: «فقط 40درصد مردم تهران تمایل دارند از پل‌های عابر پیاده استفاده کنند.‍» وی بیشترین دلایل عدم‌تمایل مردم به استفاده از پل‌ها را مکانیزه نبودن، جانمایی نادرست، خرابی، نداشتن روشنایی و امنیت (مانند وجود کارتن‌خواب‌ها، متکدی‌ها، سارقان، خفت‌گیران و...)، نداشتن تجهیزات و دسترسی مناسب برای معلول، بیمار، دوچرخه‌سوار، نابینا، سالمند، نداشتن دید مناسب و... عنوان می‌کند.

مسئول بی‌پناهی من چه‌کسی است؟

وقتی پل‌های عابر پیاده در تهران راه‌اندازی شدند، اداره کل حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران متولی پل‌ها شد. بعد از مدتی سازمان زیباسازی شهرداری تهران مسئولیت پل‌های عابر پیاده را بر عهده گرفت. این سازمان نیز حدود 5 سال قبل مسئولیت حفظ و نگهداری پل‌های عابر پیاده را به شهرداری مناطق واگذار کرد. علی اسماعیلی، مدیر یکی از شرکت‌های اجرایی پل‌های مکانیزه تهران می‌گوید: «اغلب پل‌های عابر پیاده در تهران ساخت برند چینی و با استاندارد پایین هستند، برای همین زود خراب می‌شوند.» او ادامه می‌دهد: «سازمان زیباسازی به‌علت ماهیتی که دارد، کارکردش فنی نیست. نیروی انسانی شهرداری مناطق نیز دانش فنی پل‌های عابر پیاده را ندارند. برای همین حفظ و نگهداری آن را با قیمت پایین به پیمانکار واگذار کردند. پیمانکار هم بودجه کافی در اختیار ندارد. به‌عنوان مثال برای نگهداری از پل‌های عابر پیاده باید در طول 24ساعت نگهبانی وجود داشته باشد، ولی عملا اینطور نیست، چون پیمانکار بودجه کافی ندارد که حقوق کارگران را پرداخت کند و... برای همین اغلب پل‌های عابر پیاده بعد از خرابی یا مشکلات دیگر مانند نداشتن روشنایی، بدون پناه در شهر رها می‌شوند.

سرمایه‌های میلیاردی 

اکنون آمار مشخصی از تعداد پل‌های عابر پیاده در سطح تهران وجود ندارد چون پل‌ها به مناطق واگذار شده است و در یک جا متمرکز نیستند. ولی به‌گفته کارشناسان، تعداد پل‌های مکانیزه به حدود 170دستگاه و پل‌های معمولی عابر پیاده  به حدود 700دستگاه می‌رسد.
 برای احداث هر پل عابر پیاده معمولی مبلغی بین 250تا 400میلیون تومان هزینه می‌شود و برای پل عابر پیاده مکانیزه این مبلغ به 5 /2 تا 3 میلیارد تومان می‌رسد. یعنی با یک حساب سرانگشتی حدود 600 میلیارد تومان فقط قیمت پل‌های عابر پیاده مکانیزه در سطح تهران است؛ سرمایه‌ای که شهر را برای عرصه بیشتر ماشین‌ها آماده می‌کند و بخشی از آن به‌علت کمبود اطلاعات فنی و بودجه رها شده است؛ هرچند که تعدادی از پل‌ها به محلی برای نصب بیلبوردها و تیزرهای تبلیغاتی تبدیل شده‌اند. در واقع شهرداری تهران 600 میلیارد تومان سرمایه‌اش را صرف ناامنی، فضای نامناسب و با استقبال اندک شهروندان کرده ‌است. هنوز از یاد نمی‌بریم اتفاق پل عابر سعادت‌آباد و سایر اتفاقاتی که در پل‌های عابر پیاده رخ داد.


به شهروندان احترام بگذاریم
 مهدی فقیری، کارشناس اداره حمل‌و‌نقل عمومی  


ما می‌توانیم به جای افزایش پل‌های عابر پیاده با کاهش سرعت خودروها، ترافیک و کاهش عرض معابر، استفاده از چراغ‌های زمان‌دار در تقاطع‌ها و... به مردم شهرمان آرامش و امنیت بیشتری بدهیم و به آنها احترام بگذاریم تا عرصه برای حضور شهروندان به جای خودروها در شهر فراهم شود. پل‌های عابر پیاده به‌صورت استاندارد و ایمن باید در اماکنی ایجاد شوند که ضرورت دارند؛ مانند بزرگراه‌ها، آزادراه‌ها و... یا برای استفاده معلولان، بیماران، سالمندان، دوچرخه‌سواران با حفظ تجهیزات کامل و... ولی اگر به‌صورت غیرضروری و بدون برنامه و تجهیزات لازم ایجاد شوند، مانند این است که ناخودآگاه شهر را از شهروندان گرفته‌ و به ‌خودرو‌ها واگذار کرده‌ایم؛ که این خود باعث بروز مشکلات بسیار جدی‌تر در شهر می‌شود.