پایان خوش سرای تاریخی و‌کیل‌التجار در قلب تهران

محمد باریکانی/خبر‌نگار

یک بنای تاریخی دیگر در بافت تاریخی شهر تهران، در گوشه‌ای از میدان محمدیه که به میدان اعدام شهرت داشت و نام تاریخی آن میدان پاقاپوق بود، پس از 7سال عاقبت به خیر شد و با هزینه شخصی حدود 7میلیارد تومان با هدف حفظ بناهای تاریخی شهر تهران توسط مالکان این سرای تاریخی مرمت و احیا شد.
سرای وکیل‌التجار حالا تبدیل به رستورانی شده است که با قدم گذاشتن در آن گویی به دوره قاجار پرتاب شده‌اید. وکیل‌التجار، لقب میرزا محمد میزانی از تجار خوشنام تهران بود که در دوره قاجار به او اعطا شد و سرای وکیل‌التجار نیز در دوره‌های تاریخی، محل عرضه خشکبار بود.

سرای تاریخی؛ رستوران موزه تهران

میرزا محمدباقر میزانی در سال ١٣٠٨ اما بنای کنونی وکیل‌التجار را تجدید بنا کرد. بنای قبلی این سرا به دوره قاجار تعلق داشت که بعدها به‌دلیل تعریض میدان محمدیه(اعدام سابق) بخشی از این بنا تخریب شد. اما میرزا محمدباقر، این بنای تاریخی را پس از تجدید بنا به همان مجموعه‌ای تبدیل کرد که تجارت پدرش در آن جریان داشت.
پس از فوت میرزا محمدباقر، اداره سرای وکیل‌التجار به پسرش حاج هاشم میزانی سپرده شد و علاوه بر همان پیشه سابق، کارگاه قندریزی نیز در این سرا شکل گرفت. پس از حاج هاشم میزانی، این سرای تاریخی تبدیل به انبار شد. تا آنکه سال 1380سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ثبت ملی سرای وکیل‌التجار را ابلاغ کرد. پس از آن بود که ورثه میزانی دست به‌کار شدند و استادکاران ماهر معماری سنتی ایران، کاشی‌کارهای سنتی و نجارها را به‌کار گرفتند تا این سرای تاریخی را بار دیگر احیا کنند. نوادگان وکیل‌التجار زیر بار پیشنهاد فروش این بنای تاریخی برای ساخت یک برج در میدان محمدیه تهران نرفتند و تصمیم به احیای یکی از زیباترین بناهای تاریخی شهر تهران گرفتند. ورثه حتی در طراحی داخل این بنا نیز از آثار و نقاشی‌های متعلق به سال‌های 1300تا 1310شمسی استفاده کرده و این مجتمع پذیرایی را به همان سبک قاجار تزیین کردند.

اتفاقات جدید، زیر پوست شهر تهران 

خبرنگار همشهری نیز در روز افتتاح عمارت وکیل‌التجار به سرای تاریخی دعوت شد و در بدو ورود یکی از نوادگان میرزا محمد میزانی (وکیل التجار) به روزنامه همشهری گفت که از آغاز مرمت تا احیای این بنای تاریخی از سال 90تاکنون، 7میلیارد تومان هزینه احیای بنا شده و تمام این مبلغ با هزینه شخصی ورثه تأمین شده است.
دلاور بزرگ‌نیا، مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان تهران نیز اقدام مالکان بناهای تاریخی برای مرمت و احیای هویت تاریخی شهر تهران را اقدامی تحسین برانگیز می‌داند. او به همشهری گفته است که تمامی مسیر مرمت سرای وکیل‌التجار با نظارت یکی از بهترین کارشناسان این اداره کل یعنی مهندس معمارزاده انجام گرفته و نقشه مرمتی این بنا نیز به تأیید شورای فنی استان تهران رسیده است. مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان تهران اما از اتفاقی جدید در شهر تهران خبر داده است. بزرگ نیا می‌گوید: در لایه‌های مختلف خدمات میزبانی، پذیرایی و اقامتی شهر تهران اتفاقات جدیدی صورت گرفته است که رصد این اتفاقات به‌معنای وجود نوعی تغییر نگاه به بناهای تاریخی شهر تهران است. به گفته او، هم‌اکنون شرایط شهر تهران به‌گونه‌ای شده است که تعداد قابل توجهی از بناهای واجد ارزش‌های تاریخی شهر، به‌دست مردم و با همکاری سازمان میراث‌فرهنگی و شهرداری تهران در حال احیا هستند.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان تهران از تبدیل بخش زیادی از بناهای تاریخی پایتخت در بافت تاریخی به فضاهای وی‌آی‌پی خبر داد و گفت: احیا و افتتاح کافه لقانطه، کافه تهران و دارالخلافه ازجمله این تغییرات اخیر در شهر تهران است.

تغییر نگاه به بناهای تاریخی

بزرگ نیا با اشاره به تغییر نگاه مالکان بناهای تاریخی در شهر تهران، به همشهری گفت: مالکان بناهای تاریخی شهر تهران دیگر رغبتی به تبدیل این بناها به برج و ساختمان‌های بلند مرتبه ندارند و ترجیح می‌دهند این بناهای تاریخی را نگاهداری و با تبدیل به فضاهای گردشگری از آنها درآمدزایی کنند. بزرگ‌نیا مخاطبان کافه‌ها و رستوران‌ها در فضاهای تاریخی شهر تهران را جوانانی اعلام کرد که دلبسته فضاهای سنتی شده‌اند و آن نگاه قدیمی را که مخاطبان این فضاها افرادی دارای سنین بالا هستند از بین برده است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان تهران در پاسخ به این سؤال همشهری که با وضعیت اخیر اقتصادی چه اندازه می‌توان به مرمت و بازسازی و احیای بناهای تاریخی شهر تهران توسط مالکان خصوصی امیدواربود، تأکید کرد: سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور با وجود همه مشکلاتی که ممکن است در حوزه‌های اقتصادی وجود داشته باشد تسهیلات خوبی به مالکان بناهای تاریخی اعطا می‌کند تا آنها به حفظ و احیای بناهای در اختیار خود، بیش از پیش ترغیب شوند.
دلاور بزرگ نیا از اهتمام جدی دولت در 2سال اخیر به‌منظور اعطای تسهیلات ارزان قیمت از محل صندوق ملی توسعه و حمایت از مشاغل روستایی و عشایری خبر داد که درصورت صحت اسناد علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در بخش‌های گردشگری و مرمت آثار تاریخی و حتی صنایع‌دستی این تسهیلات به آنها پرداخت می‌شود.
او حجم تسهیلات اعطایی به سرمایه‌گذاران در بخش گردشگری، صنایع‌دستی و میراث فرهنگی را از 30 تا صدها میلیون تومان اعلام کرد و گفت: برای پروژه‌های بزرگ‌تر نیز 40تا 50درصد حجم سرمایه‌گذاری را دولت به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند.
بزرگ‌نیا همچنین از توجه جدی شورای شهر تهران و شهرداری پایتخت به احیای بناهای تاریخی شهر قدردانی کرد و گفت: امکانات خوبی برای احیای مسیر فرهنگی رودکی در شهر تهران درنظر گرفته شده است و ساماندهی راسته صنایع‌دستی تهران نیز در پروژه‌های مصوب قرار دارد.
او گفت: نگاه مدیریت شهری تهران در حفظ بناهای تاریخی و فرهنگی پایتخت قابل تحسین است و شهرداری تهران کماکان پیشتاز این نگاه جدید است.

 شهرداری؛ حامی جدی حفاظت از تاریخ تهران

شهردار منطقه 12تهران که از مهمانان ویژه در افتتاح سرای وکیل‌التجار بود، در حاشیه این مراسم به همشهری گفت: منطقه 12تهران به‌دلیل تاریخی بودن با محدودیت ساخت‌وساز مواجه است که همین محدودیت‌ها در رعایت خط دید و ریز کردن بناهای واجد ارزش تاریخی، مالکان بناها را به این سمت هدایت می‌کند که به سمت ساخت‌وساز نروند.
پیمان حسین محسنی اضافه کرد: شهرداری منطقه اکنون به‌دنبال بازنگری در طرح تفصیلی با نگاه به بازآفرینی منطقه در بخش بافت فرسوده و ارزشگذاری بافت تاریخی است. محسنی با تأکید بر تلاش‌های شهرداری تهران در حمایت از گردشگری و ایجاد مسیرهای گردشگری تخصصی گفت: احداث مسیر مشروطه در بافت تاریخی تهران و افزودن بناهای تاریخی مرتبط با مشروطه به این مسیر ازجمله برنامه‌های جدی شهرداری در بافت تاریخی تهران است. او حمایت شهرداری از مالکان بناهای تاریخی در بافت تاریخی تهران را نیز از دیگر موضوعاتی خواند که در شهرداری تهران به‌طور جدی دنبال می‌شود که نمونه آن، همکاری شهرداری در احیای سرای وکیل‌التجار تهران است.