جای خالی نخستین مجسمه
همه‌چیز با ناصرالدین‌شاه قاجار آغاز شد؛ شاهی که پس از سفر به اروپا، شیفته فرهنگ و هنر غرب شد و خواست بخشی از این تغییرات را به ایران بیاورد. یکی از جالب‌ترین اتفاقات آن زمان، ساخت نخستین تندیس ناصرالدین‌شاه بود که به دستور اقبال‌السلطنه، وزیر صنایع، ساخته شد. این مجسمه، سواره بر اسب و با لباس رسمی، به‌دست هنرمندان ایرانی ساخته شد و به لحاظ کیفیت کاری، با آثار استادان اروپایی قابل مقایسه بود. مجتبی موسوی، مجسمه‌ساز و استاد دانشگاه درباره نخستین مجسمه تهران که دیگر وجود ندارد، می‌گوید: «مجسمه‌سازی نه فقط در تهران بلکه در تاریخ مجسمه‌سازی دنیا هم در برهه‌ا‌ی طولانی مختص قدرت حاکمه بود. چون اصولاً هنر یک کالای لوکس، گرانبها و غیرقابل دسترس به شمار می‌رفت و فقط در خدمت حکام، اشراف و پولدارها بود. فضای عمومی شهرها هم طبیعتاً در اختیار حکومت‌ها بود. بنابراین وقتی حاکم بعدی به سلطنت می‌رسد، مجسمه حاکم قبلی را از بین می‌برد و مجسمه خودش را جایگزین می‌کند.» موسوی با بیان اینکه مجسمه‌سازی بعد از دوران اسلامی به شیوه تصویرگری و ساخت پیکره انسانی عمر زیادی ندارد و به بیش از 100 تا 120سال هم نمی‌رسد درباره ساخت نخستین مجسمه می‌گوید:«ناصرالدین‌شاه با دیدن مجسمه‌های اسب‌سوار در اروپا، تصمیم گرفت مجسمه خودش هم چنین باشد و به این شکل، مجسمه‌سازی فیگوراتیو وارد فضای شهری تهران شد. سازنده مجسمه ناصرالدین‌شاه، یعنی میرزا علی‌اکبر، حرفه‌اش ریخته‌گری و مجسمه‌سازی بود. او به‌عنوان یک استاد ایرانی در هنر ریخته‌گری و مجسمه‌سازی شناخته می‌شد و توانست مجسمه‌ای بسازد که حتی با آثار استادان اروپایی قابل مقایسه بود. قرار بود این مجسمه در میدان توپخانه نصب شود، اما به‌دلیل نگرانی از واکنش مردم که آن زمان نسبت به مجسمه‌های اینچنینی حساس بودند، شاه دستور داد مجسمه را به باغ‌شاه منتقل کنند تا حساسیت‌ها کمتر شود. به همین مناسبت، روز نصب مجسمه «عید مجسمه» نام گرفت و جشنی برگزار شد. » به‌گفته موسوی وقتی حکومت قاجار منقرض شد رضاشاه دستور داد که مجسمه را از باغ‌شاه بردارند و بعد از مدتی آن را ذوب کردند و برای ضرب سکه و ساخت ادوات توپ و نظامی مورد استفاده قرار گرفت.»
