ماجرای تاج‌گذاری ژازه، شاعر مجسمه‌های آهنی

در ورودی خانه هنرمندان در خیابان ایرانشهر، دو اسب آهنی خودنمایی می‌کنند. این تندیس‌ها از آثار ژازه تباتبایی است که در شهر نصب‌شده‌ است. او را شاعر مجسمه‌های آهنی لقب داده‌اند چراکه چنان هنرمندانه با لاشه‌های آهنی، پیچ، مهره و چرخ‌دنده‌های اسقاطی پیکره‌های خاص و چشم‌نواز می‌ساخت که گویی برایت شعر می‌خوانند. گاراژدارهای میدان شوش، میدان خراسان و سه‌راه آذری، ژازه تباتبایی را به‌خوبی می‌شناختند چراکه او ساعت‌ها به اسکلت‌های فلزی ماشین‌های اسقاطی می‌نگریست طوری که گویی شیفته‌شان شده است. سید مجتبی موسوی، مجسمه‌ساز در این باره می‌گوید: «استاد ژازه تباتبایی با نام اصلی سید علی طباطبایی در یکم فروردین سال ۱۳۰۵ در تهران متولد شد. استاد ژازه مجسمه‌ساز، نقاش، شاعر و نمایشنامه‌نویس بود و شاید همین علاقه او به شعر و نمایشنامه‌نویسی باعث شده بود تا شاعرانگی در مجسمه‌هایش هویدا باشد. خانه او در کوچه پاییز خیابان طالقانی به‌عنوان نخستین گالری هنری تهران به نام «گالری هنر جدید» محفل هنرمندان بود. خانه‌ای که همچنان وجود دارد و سال‌هاست در انتظار تبدیل به خانه‌موزه آثار ژازه تباتبایی درهایش قفل شده است.» این استاد دانشگاه درباره سبک تباتبایی می‌گوید: «شهرت او بیشتر برای فیگورهای خلاقانه و مجسمه‌های فلزی است که با جفت‌کاری قطعات فلزی ماشین‌آلات صنعتی و اتومبیل‌ها ساخته است.» روز تاج‌گذاری ژازه یکی از خاطره‌انگیزترین روایت‌هایی است که در مورد او نقل می‌کنند. سید مجتبی موسوی می‌گوید: «در همان ایامی که مراسم تاج‌گذاری محمدرضاپهلوی در تهران انجام شد، ژازه نیز با دعوت از دوستان و هنرمندان مراسم تاج‌گذاری برای خود برگزار کرد. او تاجی از پیچ و مهره ساخت و برسر خود نهاد. روحیه طناز و شوخ‌طبعی داشت و همین روحیه باعث شده بود تا مجسمه‌های آهنی‌اش روح داشته باشند.» پرویز کلانتری، نقاش معروف درباره‌ ژازه نوشته است: «به خانه‌اش که رفتم آدم‌آهنی در را به رویم باز کرد و با صدای فلزی گفت: خوش‌آمدید! شنیده بودم که ژازه در کار جادوگری و کیمیاگری است اما باورم نمی‌شد که مجسمه‌های فلزی جاندار هم ساخته باشد.» در مجسمه‌های ژازه تباتبایی میل سوپاپ، رینگ و یاتاقان، چرخ‌دنده، پیستون، مهره و فنر آدم شده‌اند. همه اینها ترکیبی بی‌نظیر از آهن خشن نرم و مهربان شده را به تصویر کشیده است. مجسمه‌های ژازه در موزه‌هایی مانند لوور پاریس، متروپولیتن نیویورک، هنرهای معاصر تهران، نگارخانه سیحون تهران، پریوات کلکسیون آلمان و مجموعه‌های شخصی افراد شناخته‌شده قرار دارند.