گفت‌وگو با رئیس تنها مرکزی که اختلالات کودکان را کنترل می‌کند
تهران 500 مرکز جامع تکامل نیاز دارد
مژگان مهرابی| خبرنگار:
منطقه 8
دوروبرمان کم نیستند کودکانی که از اختلالات شنوایی، گویایی، ذهنی و رفتاری رنج می‌برند. بچه‌هایی که ظاهرشان شبیه همسن‌هایشان، اما ویژگی‌های رفتاری‌شان متفاوت است. خیلی از این بچه‌ها مشکل‌شان حاد نیست، اما اگر برای درمان آنها اقدام به موقعی نشود ضعف کوچکشان به نقصی بزرگ تبدیل می‌شود تا آنجا که زندگی‌شان را در بزرگسالی مختل می‌کند. به باور «شریف ترکمن‌نژاد» مسئول مرکز بهداشت شمال تهران، 80درصد اختلالات تکاملی تا سن 2سالگی رفع و درمان می‌شود. او نوید می‌دهد برای پیشگیری از بیماری‌های ناشی از اختلالات تکاملی، به تازگی مرکزی در شرق تهران راه‌اندازی شده که در نوع خود منحصربه‌فرد و تنها مرکز سنجش تکامل کودک در پایتخت است. در مرکز جامع تکامل همایون، خدمات ویژه‌ای به کودکان ارائه می‌شود که با کمک آنها نقص کودک بررسی و اقدامات لازم برای رفع آن انجام می‌شود. ترکمن‌نژاد اطلاعات جامعی درباره نحوه فعالیت این مرکز دارد که در اختیار ما می‌گذارد.
ا فتتاح مرکز جامع تکامل همایون یکی از اتفاق‌های مهم در حوزه سلامت است که می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش بیماری‌ها داشته باشد. در این مرکز قرار است چه اختلالاتی سنجیده و بررسی شود؟
مرکز جامع تکامل کودکان تنها مرکز بررسی اختلالات تکاملی کودکان تهران است که در محدوده منطقه 8 و زیر مجموعه مرکز بهداشت شمال دایر شده است. این مرکز اختلالات تکاملی کودکان اعم از گفتاری، شنوایی، بینایی، رفتاری و ذهنی را تشخیص و امکانات درمانی آن را با روش‌های کاردرمانی ذهنی و جسمی فراهم می‌کند. در ضمن خدمات این مرکز فقط مختص ساکنان منطقه 8 نیست.
یعنی این مرکز می‌تواند پاسخگوی جمعیت چند میلیونی تهران باشد؟
تهران 500 مرکز جامع تکامل می‌خواهد و تا رسیدن به استاندارد فاصله زیادی داریم.
با این توصیف خدمات درمانی این مرکز تا چه اندازه در بهبود اختلالات تکاملی تأثیر دارد؟
اختلالات تکاملی در دوره جنینی اتفاق می‌افتد و دلایل متعددی دارد. برای پیشگیری خیلی نمی‌توان اقدام کرد. کار ما درمان و کنترل بیماری است. آمار و پژوهش‌ها نشان می‌دهد 20درصد از کودکان کمتر از 6 سال درجات اختلال تکاملی دارند. از لکنت زبان و اوتیسم تا بیش‌فعالی و اختلالات جسمی و ذهنی در زمره بیماری‌های تکاملی هستند. بیش از 80درصد اختلالات تکاملی خفیف است و اگر تا 2 سالگی اقدام شود کودک درمان می‌شود. در مورد اختلالات شدید شاید درمان قطعی صورت نگیرد، اما با اقدام به موقع بیماری کنترل شده و شرایط مطلوبی برای کودک به وجود می‌آید. به‌طور مثال کودکی که از کم‌شنوایی رنج می‌برد یا حلزونی گوش او رشد مطلوبی ندارد، اگر از سمعک استفاده کند یا جراحی شود، مشکل شنوایی‌اش برطرف می‌شود. اگر هم ناشنوای مطلق باشد در کلاس‌های گفتار درمانی شرکت می‌کند و گویایی‌اش را از دست نمی‌دهد.
چطور می‌توان متوجه اختلالات تکاملی فرزندان شد؟
مادر مهم‌ترین فرد برای تشخیص رفتارهای غیر‌معمول فرزندش است. هر مادری باید بداند کودکش در یک سالگی چند کلمه باید بگوید. در صورت کند بودن فرزندش در یادگیری و استفاده از کلمات برای درمان اقدام کند.
چنانچه مادر بارداری پرخطری را پشت سرگذاشته یا نوزادش در شرایط مطلوبی متولد نشده برای بررسی وضعیت کودکش حتماً باید به این مرکز مراجعه کند.
مراجعه به مرکز تا چه زمانی می‌تواند اثربخش باشد؟
تا 12 ماهگی بهترین زمان برای تشخیص اختلالات تکاملی است. بعد از آن تا 5 سالگی هم می‌توان اقدامات تأثیرگذاری برای رفع مشکلات تکاملی برداشت.
چرا اختلالات تکاملی کودکان مثل اوتیسم و بیش‌فعالی روند رو به رشدی در جامعه ما دارد؟ آیا این مرکز در درمان یا پیشگیری این بیماری‌ها هم فعال است؟
علت بیماری اوتیسم هنوز مشخص نیست. طبق بررسی محققان اوتیسم تأثیرپذیری سیستم عصبی کودک در دوره جنینی است. گاهی اوقات این بیماری تا 20 سالگی هم تشخیص داده نمی‌شود. مبتلایان به اوتیسم یا ضریب هوشی کمی دارند یا خیلی باهوش هستند. مشکل آنها ارتباط برقرار نکردن با دیگران است. کم حرف می‌زنند، نمی‌خندند، دلیل ناراحتی‌شان را نمی‌توانند بازگو کنند یا عکس‌العمل ندارند. مادر اگر متوجه چنین حرکاتی در فرزندش شد باید احتمال بیمار بودن او را بدهد و به مرکز مراجعه کند. در این مرکز با کاردرمانی ذهنی و جسمی به کنترل بیماری کمک می‌شود. در مورد بیش‌فعالی هم همین‌طور. بچه‌ای که آرام و قرار ندارد و ذهنش را نمی‌تواند روی یک موضوع متمرکز کند. اگر نیاز باشد باید پزشک برای کمک به او دارو تجویز کند.
روند درمانی بیماری‌های تکاملی در مرکز جامع تکامل کودکان به چه نحوی است؟
غربالگری اختلالات تکاملی با یک آزمایش تأیید نمی‌شود و مراحل خاص خودش را دارد. ابتدای امر با تست در همه پایگاه‌های بهداشت شهر و روستاهای تهران، مراحل شروع می‌شود. اگر جواب این آزمایش‌ها مطلوب نبود، مراقب سلامت برای بررسی‌های دقیق‌تر کودک را به مرکز جامع تکامل ارجاع می‌دهد. در صورت تأیید پزشک عمومی مرکز جامع، از کودک تست‌های دیگری گرفته می‌شود و در صورت نیاز، کودک به نورولوژیست مرکز ارجاع داده می‌شود.
پزشک نورولوژیست از بیمارستان مفید دعوت به همکاری شده است. او نوع اختلال را بررسی و برای درمان به کارشناس‌های مربوطه ارجاع می‌دهد. به‌طور مثال اگر کودک لکنت زبان داشته باشد، با کاردرمانی ذهنی و جسمی او را درمان می‌کنند. اگر عقب‌ماندگی ذهنی تشخیص داده شود به نزدیک‌ترین مرکز بهزیستی معرفی می‌شود.
