درس و بحث در یک محله اصیل

محله اودلاجان در تهران قدیم به‌دلیل سکونت چهره‌های سرشناس سیاسی و فرهنگی یکی از قطب‌های علمی و فرهنگی شهر تهران محسوب می‌شد. به همین دلیل مدارس و حوزه‌های علمیه معتبری در این محله ساخته شد. علیرضا زمانی، تهران‌پژوه، از تعدادی از آنها یاد می‌کند.
مدرسه میرزا صالح: این مدرسه این روزها به مسجد پامنار معروف است، اما در روزگاری که تهران قریه کوچکی در همسایگی ری بود به جای این مسجد، مسجد حضرت خدیجه(س) و پیش‌تر از آن هم مسجد و مدرسه میرزا صالح قرار داشت. قدمت بنای این مدرسه و مسجد به دوره صفویان می‌رسد. مدرسه میرزا صالح از مدرسه‌های دوره ناصری بود. در آن دوره آیت‌الله ‌زین‌العابدین
هزار جریبی و میرزا عبدالرحیم نامی در مدرسه میرزا صالح تدریس می‌کردند. همچنین براساس نوشته کنت ژولین دوروششوار، مدرسه میرزا صالح در دوره ناصری، 20حجره، 30طلبه و یک کرسی فلسفه داشت. از مهم‌ترین طلبه‌های مدرسه میرزاصالح، شیخ آقابزرگ تهرانی و.... بودند. این مدرسه به‌دلیل فرسوده‌شدن در دوره پهلوی دوم از رونق افتاد. آیت‌الله ‌میرزا محمد ثقفی، پدر همسر امام‌خمینی(ره) مسجد جدیدی را در بخش جنوبی این بنا ساخت و جای مدرسه قدیم هم مدرسه ابتدایی انصاریه را ساخت.
مدرسه مروی: مدرسه مروی یا فخریه سال 1195شمسی بنا شد. ‌بانی ساخت این مدرسه محمدحسین‌خان، معروف به خان مروی، از بزرگان طایفه‌ قاجار بود. نقشه این مدرسه مشابه مساجد چهار ایوانی دارای حیاطی با ایوان‌های احاطه شده است. مدرسه در واقع از دو مدرسه کوچک و بزرگ تشکیل شده است. مدرسه کوچک در ضلع جنوب غربی مدرسه بزرگ قرار دارد و کمی قبل‌تر از مدرسه بزرگ بنا شد. صحن این مدرسه مستطیل و دارای طول شمالی است و شامل حجره‌ها، یک کتابخانه، چند باغچه و یک حوض بزرگ در وسط حیاط می‌شود. مدرسه ۳۴ حجره‌ سنتی و هشت حجره‌ تازه‌ساز دارد. تزئینات کاشی‌کاری‌‌ با کتیبه‌ها، اشعار عالمانه و نام فتحعلی‌شاه و خان‌مروی زینت‌بخش دیوارهای شمالی مدرسه است. خان مروی کلنگ مدرسه و مسجد مروی را زد و آن را برای طلاب علوم دینی وقف کرد تا هر‌ماه درآمدها بین طلاب ساکن مدرسه تقسیم و مازاد آن را برای خرید کتاب‌های روایی و فقهی هزینه شود. در طول سال‌ها، با تغییر متولیان مدرسه، مدام بر وقفیات افزوده شد. بیشتر متولیان این مدرسه از مجتهدان طرازاول بودند که نقش‌های اجتماعی و سیاسی مهمی بازی کردند. برای مثال، صدر اعظم شاه در زمان انقلاب مشروطه برای آرامش بخشیدن به اوضاع، تولیت مدرسه‌ مروی را عوض می‌کرد. حاج میرزا مسیح تهرانی و حاج ملا‌علی کنی از متولیان معروف این مدرسه بودند. در زمان پهلوی دوم این مدرسه به دبستان و دبیرستان تبدیل شد. اما پس از انقلاب اسلامی دو بار ماهیت حوزوی پیدا کرد.
همچنین مدرسه مستوفی نظام در شرق محله سرتخت، مدرسه سعدالملک در جنوب محله سادات از دیگر مدارس محله اودلاجان بودند که به مرور زمان تخریب شدند.