مسافران مترو ی تهران بیشتر می‌شوند

زینب زینال‌زاده- روزنامه‌نگار

روزانه میلیون‌ها مسافر برای تردد از ناوگان ریلی استفاده می‌کنند. ارزان، ایمن و پاک‌بودن، از ویژگی‌های این مدل از حمل‌ونقل همگانی انبوه‌بر است که هر روز بیشتر مورد اقبال شهروندان قرار می‌گیرد. توسعه خطوط و افزایش تعداد ایستگاه‌ها با هدف ارتقای کیفیت خدمات‌رسانی در دستور کار قرار دارد اما با کمبود واگن، نه ‌تنها امکان زمینه‌سازی‌ ارتقای کیفیت ارائه خدمات وجود ندارد بلکه مسافران ناوگان ریلی را با چالش‌هایی مواجه کرده است. گرچه مدیریت شهری برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدتی برای جبران کمبودهای این ناوگان پیش‌بینی کرده اما در راستای خدمت‌رسانی مطلوب و برون‌رفت از چالش‌های کنونی، نیاز است برنامه‌های کوتاه‌مدت که همان افزایش بهره‌وری با استفاده از ظرفیت‌های موجود است، به صورت جدی پیگیری شود و مورد توجه قرار گیرد؛ چرا که کارشناسان امور حمل‌ونقلی معتقدند بهره‌وری شبکه موجود متروی تهران کمتر از 50درصد است و با پیش‌بینی تمهیدات اصولی و تدابیر ویژه می‌توان از همین امکانات میزان مسافر در روز را حدود 2برابر افزایش داد.

راه‌حل افزایش بهره‌وری
با وجود هزینه‌های سنگین ساخت و تکمیل متروی تهران، بهره‌برداری حداکثری از این شبکه انجام نمی‌شود. این یک واقعیت است که نباید بی‌تفاوت از کنار آن عبور کرد. در واقع 2نکته اساسی درخصوص میزان کارایی خطوط متروی هر شهری وجود دارد. اول؛ راه‌آهن ریلی درون شهری، درصورت بهره‌مندی از یک شبکه درهم تنیده و هم‌افزایی خطوط مختلف است که راندمان لازم را پیدا می‌کند. دوم؛ موضوع اصلی در جذب حداکثری مسافر، فراهم بودن زیرساخت‌ها به اندازه و باکیفیت است. اکنون این دو نکته در شبکه مترو وجود ندارد. یعنی اولا ایستگاه‌های مترو در اقصی نقاط شهر وجود ندارد و دوم آن که در همین خطوط موجود، نیاز به ناوگان بیشتری است تا شرایط بهره‌وری ارتقاء یابد. در زمینه ایجاد ایستگاه‌های فراگیر برای پایتخت، راهی جز ساخت خطوط چهارگانه جدید و همچنین توسعه خطوط موجود نیست تا پراکندگی ایستگاه‌ها در تمام مناطق رخ دهد؛ موضوعی که با جدیت در این دوره توسط مدیریت شهری پیگیری می‌شود و ساخت خط 10مترو هم رسما آغاز شده است.

10سال بعد
اکنون در تهران حدود 1500دستگاه واگن در حال سیر وجود دارد و براساس برآوردهای انجام شده برای 10سال آینده و در راستای سرویس‌دهی مناسب به مسافران در تمامی خطوط (اعم از خطوط هفت‌گانه کنونی و 4خط جدید) تامین بیش از 4400دستگاه واگن در کلانشهری چون تهران ضروری است. برای جبران نیاز انباشته شده در ناوگان ریلی، تمهیداتی چون احیای واگن‌های نسل اول، تعمیر و نگهداری واگن‌های فرسوده و... پیش‌بینی شده و 200دستگاه واگن هم در دست بازسازی است.

113واگن
طراحی و ساخت قطار ملی مترو به همت شرکت‌های دانش بنیان و چند نهاد علمی و صنعتی هم در دستور کار مدیریت شهری قرار دارد و نخستین قطار ملی هم ساخته شده و در مرحله تولید انبوه قرار دارد و پیش‌بینی می‌شود 113دستگاه واگن توسط این شرکت‌ها ساخته شود.

791واگن
عملیاتی کردن قرارداد تولید 630دستگاه واگن از محل فاینانس خارجی، مهم‌ترین اقدام دیگری است که سبب افزایش بهره‌وری در ناوگان ریلی می‌شود. این قرارداد پس از تامین 15درصد مبلغ پیش‌پرداخت و مذاکرات اخیر شهردار تهران و هیأت مدیران شهری به پکن عملیاتی شد. نکته مهم این است که با افزایش 25درصدی تعهدات طرف چینی، سقف تامین واگن مترو به 791دستگاه می‌رسد.

1050واگن
امضای قرارداد 259دستگاه واگن با شرکت چینی هم، اقدامی در راستای افزایش ظرفیت ناوگان ریلی است و سهم متروی تهران از 2هزار دستگاه واگن در مصوبه سال 1395شورای اقتصاد حدود 1050واگن خواهد بود. ارزش این قرارداد حدود یک میلیارد و 300میلیون یورو است که از آن می‌توان با عنوان ابر پروژه شهری یاد کرد.

791واگن
عملیاتی کردن قرارداد تولید 630دستگاه واگن از محل فاینانس خارجی، مهم‌ترین اقدام دیگری است که سبب افزایش بهره‌وری در ناوگان ریلی می‌شود. این قرارداد پس از تامین 15درصد مبلغ پیش‌پرداخت و مذاکرات اخیر شهردار تهران و هیأت مدیران شهری به پکن عملیاتی شد. نکته مهم این است که با افزایش 25درصدی تعهدات طرف چینی، سقف تامین واگن مترو به 791دستگاه می‌رسد.

تأمین 26درصد از نیاز 10ساله متروی تهران
در نهایت می‌توان اقدامات کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت پیش‌بینی‌شده در حوزه ناوگان ریلی را این طور جمع بندی کرد که اگر تولید 1163دستگاه واگن مترو (1050دستگاه از محل فاینانس خارجی و 113دستگاه از محل تولید انبوه قطار ملی) طی 2تا 3سال آینده حتمی شود، حدود 26درصد کل نیاز 10سال آینده شبکه متروی پایتخت به ناوگان ریلی تضمین می‌شود.

مکث
خرید واگن از چین با همکاری دولت و شهرداری
علی‌اصغر قائمی، رئیس کمیته هوشمندسازی شورای شهر تهران: خرید 791دستگاه واگن مترو از چین نتیجه همکاری خوب دولت و شهرداری تهران است. رئیس‌جمهور، وزیر نفت، وزیر صمت و رئیس سازمان برنامه و بودجه برای این موضوع همکاری قابل تقدیری داشتند. این اقدامات در حالی صورت گرفته که یکی از نمایندگان مجلس در صفحه شخصی خود متنی نوشته و به نوعی تلاش‌های شهرداری برای تامین واگن از کشور چین را عین بی‌توجهی به توان شرکت‌های داخلی دانسته است. او همچنین به توان یکی از شرکت‌های واگن‌سازی (شرکت واگن‌سازی‌ پارس مپنا) برای تولید سالانه هزار دستگاه واگن اشاره کرده است. اگر این نماینده مجلس با اطلاع و یقین این خبر را در قالب یک توییت منتشر کرده، وظیفه مدیریت شهری است که پیگیری کند، اما ظاهرا قابل تحقق نیست. وزارت صمت که در این حوزه فعالیت می‌کند باید نظر تخصصی دهد که شرکتی برای تولید این تعداد واگن فعالیت می‌کند یا خیر؟ به اعتقاد بنده تولید هزار دستگاه واگن در یک شرکت در طول یک سال قابل تحقق نیست؛ البته نه اینکه امکان تحقق آن مطلقا صفر باشد، اما عددی که عنوان شده‌، نمی‌توان قابل تحقق دانست. به هر حال ادعای نماینده مجلس باید بررسی شود؛ اگر چنین ظرفیتی وجود داشته باشد، چرا نباید از آن استفاده کنیم؟ اگر این توان وجود داشت، تیم مدیریت شهری برای خرید واگن و انعقاد قرارداد به چین سفر نمی‌کردند.

   اتصال 3بیمارستان به خطوط مترو
تسهیل عبور و مرور شهروندان و دسترسی آنها به امکانات شهری ازجمله مراکز درمانی رویکرد مدیریت شهری در دوره ششم است؛ از این‌رو اوایل سال بود که برای عملیاتی شدن این رویکرد اتصال بیمارستان‌ها به شبکه مترو در دستور کار شرکت مترو قرار گرفت و کمیته‌های کارشناسی با هدف مطالعه و بررسی موضوع تشکیل شد. حالا بابک راهنورد، مدیر بحران و پدافند غیرعامل و HSE شرکت متروی تهران از قابلیت اتصال 3بیمارستان به خطوط مترو خبر داده است. البته به‌گفته‌ او این موضوع درصورتی محقق می‌شود که زمین و اعتبارات لازم تامین شود.

   برای اتصال 9ایستگاه در خطوط جدید
در بررسی اولیه 9بیمارستان انتخاب شدند، اما در نهایت مشخص شد که 3بیمارستان (امام‌خمینی، میلاد و بعثت) قابلیت اتصال به شبکه مترو را دارند. آنطور که راهنورد عنوان کرده «مشاور فنی مترو بررسی‌های فنی و مالی این اتصال را انجام داده و گزارش مکتوب در کارگروه مدیریت بحران تهیه و برای دستگاه‌های مسئول ارسال شده است.» خطوط 8، 9، 10 و 11در ناوگان مترو قرار است احداث شوند و به‌گفته راهنورد می‌توان از این ظرفیت استفاده و نقطه اتصال میان شبکه مترو و بیمارستان‌ها را ایجاد کرد. او گفت: «باید بیمارستان‌هایی که عمومی بوده و ظرفیت پذیرش بالایی دارند، به خطوط متروی جدید متصل شوند. بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد که 9ایستگاه در خطوط جدید قابلیت اتصال به بیمارستان‌های جنرال با ظرفیت بالای پذیرش را دارند، اما این ایده اتصال بیمارستان‌ها به خطوط جدید متروی تهران روی کاغذ است و هنوز مسئولان امر به قطعیت نرسیده‌اند.» به‌گفته راهنورد قرار شده سازمان مدیریت بحران شهر تهران با همکاری دانشگاه‌های علوم‌پزشکی تهران و ایران در این زمینه بررسی‌های لازم را انجام دهند.

   نحوه اتصال بیمارستان با مترو
به‌گفته راهنورد، نحوه دسترسی به فاصله ایستگاه مترو از بیمارستان بستگی دارد. اگر فاصله ۴۰۰ تا ۵۰۰متر باشد، رمپ ایجاد می‌شود تا آمبولانس و سایر وسایل حمل بیمار به تراز سکوی مترو برسند و اگر فاصله کم باشد می‌توان از روش‌هایی همچون احداث آسانسورهای حمل بیمار استفاده کرد.

3بیمارستان نهایی شده
  بیمارستان میلاد:  ایستگاه برج میلاد در خط 7(برای ایجاد این اتصال 250میلیارد تومان اعتبار به ارزش امروز نیاز است.)
  بیمارستان امام‌خمینی (ره): ایستگاه مدافعان سلامت در خط 7(برای این اتصال نیاز به 450میلیاردتومان اعتبار است.)
  بیمارستان بعثت:  پایانه شهیدکلاهدوز در خط 4(نیازی به احداث تونل نیست و با تغییرات هندسی ممکن است.)

مکث
افتتاح 5 ایستگاه خط‌6  تا زمستان
عباس فتحعلی‌پور، مجری خط ۶مترو: برای تأمین کل برق موردنیاز خط ۶، طراحی و ساخت ۳پست برق مدنظر قرار گرفته که نخستین پست برق با هزینه‌کرد مجموع ۳۷۰میلیارد تومان، تابستان به بهره‌برداری رسید. پست برق دوم نیز مراحل تکمیل بخش‌های ساختمانی و تجهیزاتی را طی می‌کند و امیدواریم تا پایان سال بتوانیم این پست را وارد مدار بهره‌برداری کنیم. درواقع با افزایش ایستگاه‌های قابل استفاده خط ۶، تلاش‌های مستمری صورت گرفته تا به موازات تکمیل ایستگاه‌های باقیمانده این خط، مسئله تامین برق پایدار خط و ایستگاه‌ها نیز محقق شود. علاوه بر این اقدامات سعی داریم تا زمستان 5ایستگاه از این خط به بهره‌برداری برسد تا پیوستگی ایستگاه‌های مورد استفاده شهروندان به حد مطلوبی برسد؛ ضمن آنکه برای راه‌اندازی ورودی‌های دوم ایستگاه‌های شهرزیبا، شهران و شهیدستاری نیز برنامه‌ریزی کرده‌ایم تا آنها را تکمیل و تا قبل از شروع سال آینده در اختیار مردم قرار دهیم.